Δευτέρα 31 Οκτωβρίου 2011

ΤΑ ΦΥΛΑ ΣΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΙΙ

Ο προβληματισμός, η αναζήτηση, η μελέτη και οι γόνιμες ανταλλαγές απόψεων και ιδεών με συναδέλφους με οδήγησαν στην ακόλουθη διδακτική πρόταση με την οποία διερευνούμε μαζί με τους μαθητές της Α΄Λυκείου τη σχέση των φύλων στη λογοτεχνία.

Α΄ΦΑΣΗ
 Ανάγνωση των κειμένων που αναλογούν στα πέντε υποθέματα
Υποθέματα: 1. Γυναίκες βασανισμένες από τη ζωή. Κείμενο: Το μοιρολόγι της φώκιας του Αλ. Παπαδιαμάντη. 2. Πατριαρχική οικογένεια. Κείμενα: α) Του Νεκρού Αδελφού  β) Ερωτόκριτος (Ήρθεν η ώρα κι ο καιρός...). 3. Προίκα. Κείμενο: Η Τιμή και τo Χρήμα του Κ. Θεοτόκη. 4. Η μητρική αγάπη. Κείμενα: α) ο Αποχωρισμός του Γ. Βιζυηνού β) Δυο μητέρες νομίζουν πως είναι μόνες στον κόσμο του Ν. Βρεττάκου. 5. Η δύναμη του έρωτα. Κείμενο: Μόνο γιατί μ' αγάπησες της Μ. Πολυδούρη

Β΄ΦΑΣΗ
Ομάδες: 3*5 μαθητές και 2*4 μαθητές
Κάθε μαθητής μέσα στην ομάδα αναλαμβάνει να εκπονήσει δύο ατομικές εργασίες σχετικές με το υπό διερεύνηση θέμα της ομάδας του
ΟΙ  ΑΤΟΜΙΚΕΣ  ΕΡΓΑΣΙΕΣ (πατήστε σε κάθε θέμα χωριστά)
Γυναίκες βασανισμένες από τη ζωή
Πατριαρχική οικογένεια
Προίκα
Η μητρική αγάπη.
Η δύναμη του έρωτα

Γ΄ΦΑΣΗ
Εκπόνηση ομαδικών εργασιών
Συναιρούνται οι προηγούμενες ατομικές εργασίες των μελών των ομάδων, προκειμένου να γίνουν οι ομαδικές εργασίες που έχουν τα ακόλουθα θέματα
ΟΜΑΔΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ
Για την ολοκλήρωση αυτής της πρότασης  απαιτούνται όλες οι διδακτικές ώρες του τετραμήνου, το οποίο, βέβαια, ξεκίνησε κάπως αργά φέτος  λόγω των γνωστών προβλημάτων.

Κυριακή 30 Οκτωβρίου 2011

ΑΚΡΙΤΙΚΑ ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ

Με αφόρμηση τη διδασκαλία του ακριτικού τραγουδιού " η αρπαγή της γυναίκας του Διγενή", πραγματοποιήθηκε ένας γόνιμος διάλογος μεταξύ των μαθητών αναφορικά με τον κόσμο και τη δράση των Ακριτών αλλά και για το μοτίβο της αρπαγής των γυναικών που το συναντάμε για πρώτη φορά στην αρχαία ελληνική λογοτεχνία. Επιστέγασμα αυτών των αναζητήσεων και των έντονων προβληματισμών αποτελούν οι δύο εμπεριστατωμένες εργασίες των μαθητών του Α3 του ΓΕ.Λ. Χαλάστρας.

Οι Ακρίτες και ο πλούτος τους κατά τη λαϊκή παράδοση του Γιώργου Ουζούνη (ΕΔΩ)

Η αρπαγή της γυναίκας του Βαγγέλη Περήφανου(ΕΔΩ)

Παρασκευή 21 Οκτωβρίου 2011

ΤΟ ΑΜΑΡΤΗΜΑ ΤΗΣ ΜΗΤΡΟΣ ΜΟΥ

Η έναλλακτική αναστροφή με τη λογοτεχνία είναι οι ακουστικές εκδόσεις. Απολαμβάνουμε τη λογοτεχνία ακούγοντας...

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΒΙΖΥΗΝΟΣ, ένας καινοτόμος διηγηματογράφος

«Τα διηγήματα του Βιζυηνού συγκεντρώνουν όλες τις προϋποθέσεις της καλή αφηγηματικής πεζογραφίας. Διακρίνονται για την αφηγηματική ικανότητα, για την τεχνική διάρθρωση της πλοκής, για την πλαστική δύναμη στη διαγραφή των χαρακτήρων, αλλά προπαντός για τη διείσδυση στο βάθος της ψυχής και την έντονη δραματικότητα. Ψυχογραφικός και δραματικός πεζογράφος είναι κατά κύριο λόγο ο Βιζυηνός. Μπορεί να μας κάνει να ενδιαφερθούμε ζωηρά για την ιστορία που μας λέει, μπορεί να ζωντανέψει άμεσα και παραστατικά τα πρόσωπά του, αλλά περισσότερο ακόμα - ικανότητα που είναι η δυσκολότερη και η σημαντικότερη για έναν πεζογράφο - μπορεί να εισδύσει στην ανθρώπινη ψυχή και να εικονίσει την εσωτερική τρικυμία και το δράμα της. [...] Ο Θρακιώτης συγγραφέας υπήρξε ένας αυτοδίδακτος στην αφηγηματική πεζογραφία, ένας αυτοσχεδιαστής, με την έννοια πως έγραψε τα διηγήματά του, χωρίς να έχει κανένα πρότυπο και χωρίς να δεχτεί καμιά επίδραση, όπως του τα υπαγόρευαν κάθε φορά η εσωτερική του παρόρμηση και οι οικογενειακές αναμνήσεις του. Υπάρχει πλάτος στα διηγήματα του Βιζυηνού, κι ακόμα υπάρχει αργοβάδιστη αφήγηση, που πλάθει την καθημερινή ζωή: μια ζωή με τη διάρκειά της, με τις αλλαγές και τις αναπάντεχες τροπές της. Οι ήρωες των διηγημάτων του συχνά βρίσκονται σε πλάνη αναφορικά με την πραγματικότητα: δεν γνωρίζουν ακριβώς τα γεγονότα, τα πραγματικά περιστατικά. Κι αυτή η άγνοια δημιουργεί μια έντονη δραματικότητα στο διήγημα.»
Σαχίνη Α., «Το διήγημα του Γ. Βιζυηνού», Επιστημονική Επετηρίς Φιλοσοφικής Σχολής Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Περίοδος Α΄, 1968, Τόμος Ι΄, σ. 336 - 338.






Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΣΤΟΝ ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗ ΚΑΙ ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΑ

Είναι αδιαμφισβήτητο ότι στο επίκεντρο της παπαδιαμαντικής δημιουργίας εξέχουσα σημασία έχουν οι γυναίκες. Οι γυναίκες αυτές έχουν κατακτήσει το δικό τους κοινωνικό ρόλο και θέση στη κοινωνία που ζουν, δημιουργώντας έτσι έναν κατάλογο με μορφές και χαρακτήρες αρκετά διαχρονικό και συνυφασμένο με τούς σημερινούς τύπους γυναικών. Σε πολλά έργα (λ.χ. η «Αποσώστρα», η «Φόνισσα», «η Φαρμακολύτρια») σκιαγραφούνται γυναικείες φιγούρες οι οποίες είναι γραίες ,χήρες ,νεαρά κορίτσια, γυναίκες παντρεμένες οδηγώντας έτσι στο συμπέρασμα του χαρακτηρισμού της παπαδιαμαντικής δημιουργίας ως γυναικοκεντρικής.

Συνεξετάζοντας στη Β΄Λυκείου τα έργα "Πατέρα στο σπίτι", " Το μοιρολόγι της φώκιας" και αποσπάσματα από τη νουβέλλα "Η Φόνισσα", οι μαθητές προβληματίστηκαν και οδηγήθηκαν σε διάφορα συμπεράσματα για τη θέση της γυναίκας διαχρονικά. Απόσταγμα των παραπάνω προβληματισμών αποτελεί η εμπεριστατωμένη εργασία της Φιλομένα Μέρκαϊ, μαθήτριας του Β2 του ΓΕ.Λ. Χαλάστρας.

Για να δείτε την εργασία της Φιλομένα πατήστε ΕΔΩ


Τρίτη 11 Οκτωβρίου 2011

ΤΑ ΦΥΛΑ ΣΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Η σκοποθεσία της Νεοελληνικής λογοτεχνίας της Α΄Λυκείου απαιτεί οι μαθητές να κατανοήσουν ότι το θέμα των φύλων στη λογοτεχνία σχετίζεται με και εμπεριέχει πολλά άλλα θέματα όπως τη σχέση πατέρα-κόρης, μητέρας-γιου, του έρωτα, του γάμου, της οικογένειας, της καλλιτεχνικής δημιουργίας. Μια πρώτη αξιόλογη εργασία, που συνεισφέρει στην ομαδική προσέγγιση του θέματος, είναι αυτή του μαθητή Κωνσταντίνου Πηγαδά από το Α3 του Λυκείου Χαλάστρας κι έχει ως θέμα τον γάμο από την αρχαιότητα ως τις μέρες μας.

Για να δείτε την εργασία πατήστε ΕΔΩ

ΑΠΟΘΕΤΙΚΑ - ΗΜΙΑΠΟΘΕΤΙΚΑ ΡΗΜΑΤΑ

ΑΠΟΘΕΤΙΚΑ ΡΗΜΑΤΑ


Αποθετικά λέγονται τα ρήματα που έχουν μόνο τη Μέση Φωνή.

Οι αρχικοί χρόνοι των αποθετικών ρημάτων είναι:

ΕΝΕΣΤΏΤΑΣ-ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ-ΣΟΥΠΙΝΟ-ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ ΕΝΕΣΤΩΤΑ

Morior-mortuus sum-mortuum-mori3

Τα αποθετικά ρήματα δανείζονται από την ενεργητική φωνή έξι τύπους:

1. ΣΟΥΠΙΝΟ


2. ΓΕΡΟΥΝΔΙΟ


3. ΜΕΤΟΧΗ ΕΝΕΣΤΩΤΑ


4. ΜΕΤΟΧΗ ΜΕΛΛΟΝΤΑ


5. ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ ΜΕΛΛΟΝΤΑ


6. ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ ΜΕΛΛΟΝΤΑ





Στα κείμενα της εξεταστέας ύλης συναντούμε τα εξής αποθετικά ρήματα:

Α΄ ΣΥΖΥΓΙΑ

Adhortor

Admiror

Imitor

Minitor

Mirror

Miseror

Osculor

Populor

Proelior

Tutor

Veneror

Β΄ΣΥΖΥΓΙΑ

Fateor

Intueor

Vereor

 Γ΄ΣΥΖΥΓΙΑ

Congredior

Conloquor

Consequor

Elabor

Egredior

Fatiscor

Ingredior

Loquor

Morior

Nascor

Obsequor

Patior

Queror

Sequor

Utor

Δ΄ΣΥΖΥΓΙΑ

Experior

Mentior

Molior

Orior





ΗΜΙΑΠΟΘΕΤΙΚΑ ΡΗΜΑΤΑ

Τα ημιαποθετικά ρήματα σχηματίζουν κάποιους τύπους από την Ενεργητική Φωνή και κάποιους από τη Μέση Φωνή.

Οι αρχικοί τους χρόνοι έχουν τις εξής δύο μορφές:

1. ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ-ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ ΜΕΣΗΣ-ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ


Π.χ. audeo-ausus sum-audere2


2. ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ ΜΕΣΗΣ-ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ-ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ ΜΕΣΗΣ


Π.χ. revertor-reverti-reverti3

Στα κείμενα της εξεταστέας ύλης συναντούμε τα εξής ημιαποθετικά ρήματα

Β΄ΣΥΖΥΓΙΑ                                           Γ΄ΣΥΖΥΓΙΑ

audeo                                                            confido

soleo                                                             devertor

                                                                      revertor




ΠΡΟΣΟΧΗ !

• Το revertor στο κείμενο 21 είναι ΑΠΟΘΕΤΙΚΟ

• Στο κείμενο 31 ΗΜΙΑΠΟΘΕΤΙΚΟ

• Στο κείμενο 34 ΗΜΙΑΠΟΘΕΤΙΚΟ

• Στο κείμενο 48 είναι ΑΠΟΘΕΤΙΚΟ και ΗΜΙΑΠΟΘΕΤΙΚΟ







Κυριακή 9 Οκτωβρίου 2011

ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ

Της Αγάθης Γεωργιάδου

Μία αξιόλογη παρουσίαση για τη διδασκαλία της Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας του Λυκείου

Πατήστε ΕΔΩ

ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ (ΓΙΑ ΤΗΝ Α΄ΛΥΚΕΙΟΥ)

ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ


γεωγραφικές
1. ιδίωμα

2. διάλεκτος

3. ιδιωματισμός

4. ιδιωτισμός

κοινωνικές


1. ηλικία

2. μόρφωση

3. κοινωνική τάξη

4. φύλο

5. καταγωγή

6. κοινωνικό - υφολογικό επίπεδο. (ποιος μιλάει; σε ποιον; με ποιο θέμα; σκοπό; πού; πότε; γιατί;)



ΚΟΙΝΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ

όπως διαμορφώνεται

στα αστικά κέντρα και

όπως διδάσκεται στα σχολεία







ΟΠΤΙΚΕΣ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

λέμε τα ίδια πράγματα με διαφορετικές λέξεις ίδια λέξη με διαφοροποιημένο περιεχόμενο





ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ



αναφορική, δηλωτική, κυριολεκτική λειτουργία. Αφορά το λογικό. ποιητική, συνυποδηλωτική, μεταφορική λειτουργία.

Αφορά τις συγκινήσει
άρα: ύφος-γλώσσα: ιδιόλεκτος, ιδιαίτερος, εξατομικευμένος τρόπος

με ξεχωριστά χαρακτηριστικά σε σχέση με:

1. τις λειτουργίες της γλώσσας

2. τη χρήση της κοινής Νεοελληνικής

3. τη χρήση γεωγραφικών ή ιστορικών ποικιλιών

4. τις κοινωνικές ποικιλίες και το υφολογικό επίπεδο



ειδικά για το ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΥΦΟΣ

έχουμε υπόψη για το συγγραφέα:

1. αναζήτηση ή δημιουργία γλωσσικής μορφής

2. προθέσεις και στόχοι

3. ποιητική γραμματική και λεξιλόγιο

4. συγκινησιακή χρήση της γλώσσας



ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ
πειθώ

επιχείρημα

1. παραγωγή

2. επαγωγή

3. αναλογία













Σάββατο 8 Οκτωβρίου 2011

ΣΗΜΕΙΑ ΣΤΙΞΗΣ

Συντακτικά


Τελεία,

άνωτελεία,

διπλήτελεία,

κόμμα,

παύλα,

διπλήπαύλα,

παρενθέσεις,

αγκύλες



Σχολιαστικά

θαυμαστικό,

ερωτηματικό,

αποσιωποιητικά,

εισαγωγικά

Α. Η Γραμματικο-συντακτική λειτουργία της στίξης

Τελεία (.)

Χρησιμοποιείται για να δηλώσει:

- το τέλος περιόδου

- σύντμηση λέξεων

- συντομογραφίες

Άνω τελεία (•)

Σημειώνεται για να δηλώσει:

- το τέλος ημιπεριόδου

Η ημιπερίοδος έχει μεν νοηματική αυτοτέλεια, όχι όμως και ολοκληρωμένο νόημα. Για να ολοκληρωθεί, είναι απαραίτητο και το τμήμα του λόγου που ακολουθεί.



Σύμφωνα με τη Νεοελληνική Γραμματική του Χρίστου Τσολάκη εκδόσεις ΟΕΔΒ η άνω τελεία χρησιμεύει για να χωρίσει μέσα στη φράση δύο μέρη από τα οποία το δεύτερο επεξηγεί / διασαφηνίζει το πρώτο ή έρχεται σε αντίθεση μαζί του. Επίσης , στην περίπτωση παράθεσης / απαρίθμησης στοιχείων . (απάντηση στην σχετική άσκηση της σελίδας 155 )



Διπλή τελεία (:)

Χρησιμοποιείται για:

- να εισαγάγει παράθεμα

- να εισαγάγει κατάλογο στοιχείων

- να εισαγάγει γνωμικό, παροιμία κ.τ.λ.

- να συνδέσει προτάσεις από τις οποίες η δεύτερη επεξηγεί την πρώτη ή είναι αποτέλεσμα της πρώτης

- να γίνει διάκριση μεταξύ θέματος και σχολίου σε κείμενα επιγραμματικού χαρακτήρα

Κόμμα (,)

Είναι ίσως το συχνότερο σημείο στίξης και χρησιμοποιείται:

- σε ασύνδετο σχήμα

- στην αρχή και το τέλος παρενθετικής πρότασης

- πριν και μετά την κλητική προσφώνηση

- στην παράθεση και την επεξήγηση

- στις δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις εκτός από τις ειδικές, τις ενδοιαστικές, τις πλάγιες ερωτηματικές και τις βουλητικές (όταν όμως αυτές χρησιμοποιούνται ως επεξηγήσεις, τότε το κόμμα μπορεί να σημειωθεί)

Παύλα (-)

Χρησιμοποιείται για να δηλώσει:

- την εναλλαγή προσώπων στο διάλογο

- το διάστημα μεταξύ δυο ορίων

- την ένωση στοιχείων

- τη διάζευξη

Διπλή παύλα (- -)

Χρησιμοποιείται για:

- την οριοθέτηση παρενθετικών σχολίων

Τα σχόλια αυτά είναι επεξηγηματικά ή συμπληρωματικά και θεωρούνται αρκετά χρήσιμα ώστε να συμπεριλαμβάνονται στα γραφόμενα.

Παρενθέσεις ( ) και Αγκύλες ([ ] { } < >)

Σημειώνονται για να συμπεριλάβουν:

- παραπομπές

- πηγές παραθεμάτων

- επεξηγηματικά στοιχεία

- σχόλιο που επεξηγεί ή συμπληρώνει αλλά είναι επουσιώδες

Β. Η στίξη ως σχόλιο

Θαυμαστικό (!)

Ως σχόλιο χρησιμοποιείται γενικά για να δώσει έμφαση στο συναίσθημα. Ειδικότερα, για να δηλώσει:

- θαυμασμό

- έκπληξη

- ειρωνεία

- απορία

- αμφισβήτηση

- αποφασιστικότητα

- ανησυχία

- για να υπογραμμιστεί η εντύπωση από κάτι απίστευτο

αλλά και αμφιβολία, υπερβολή, πάθος, φόβο, πόνο, χαρά, ελπίδα, κ.ά.

Παραδείγματα:

α) θαυμασμός:

Εξαιρετική η ερμηνεία του ρόλου!

β) έκπληξη:

Κανένας υπεύθυνος δε σκέφτηκε ότι τέτοιες παραγωγικές δραστηριότητες θα προκαλέσουν προβλήματα στο φυσικό περιβάλλον!

Όταν το θαυμαστικό βρίσκεται εντός παρενθέσεων στο εσωτερικό της πρότασης, δηλώνει έκπληξη σε σχέση με ένα από τα στοιχεία του μηνύματος.

Οι αποφάσεις λήφθηκαν δια βοής (!) στο Συνέδριο του κόμματος.

γ) ειρωνεία:

Φαίνεται πως κανένας Γερμανός πολίτης δε γνώριζε την ύπαρξη στρατοπέδων συγκέντρωσης !

Σπουδαίος πολιτικός !!!

δ) απορία:

Τι παράξενη συμπεριφορά!

ε) αμφισβήτηση:

Πιστεύεις κι εσύ τέτοια πράγματα!

στ) αποφασιστικότητα:

Θέλω γράμματα! Αποκρίθηκε ο μικρός αυθόρμητα, μηχανικά, χωρίς να σκεφτεί τι έλεγε με το ίδιο πάντα αφαιρεμένο και παράξενο ύφος*.

ζ) ανησυχία:

Από την εκπομπή ρύπων όμως, κινδυνεύουν και οι υπαίθριες αρχαιότητες!

η) για να υπογραμμιστεί η εντύπωση από κάτι απίστευτο

Και όμως, ο πολίτης συχνά, εκλαμβάνει ως αληθινό το ψευδές, όταν αυτό προβάλλεται ως τέτοιο από τα ΜΜΕ!

Με την απλή συντακτική του χρήση το θαυμαστικό σημειώνεται:

- ύστερα από επιφωνήματα ή επιφωνηματικές φράσεις

- σε προστακτικές

Ερωτηματικό (;)

Ως σχόλιο, μπορεί να δηλώνει:

- προβληματισμό

- προτροπή

- ειρωνεία

- αμφισβήτηση της αξιοπιστίας μιας θέσης

- αμφιβολία

- διατύπωση ρητορικής ερώτησης (ερώτησης δηλαδή της οποίας η απάντηση είναι αυτονόητη)

- πρόθεση του γράφοντος να αφυπνίσει τον αναγνώστη

αλλά και για να δείξει απειλή, να προκαλέσει το ενδιαφέρον, να δώσει παραστατικότητα.

Παραδείγματα:

α) προβληματισμό:

Γιατί άραγε επιλέχτηκε μια εικόνα ως αφόρμηση και όχι ένα κείμενο;

β) προτροπή:

Δεν πρέπει οι νέοι να συμμετέχουν ενεργητικά στις κοινωνικές διαδικασίες;

γ) ειρωνεία:

Τέτοια ανασφάλεια νιώθουμε πια ως εθνικό σύνολο;

δ) αμφισβήτηση της αξιοπιστίας μιας θέσης:

Είναι παιχνίδι η ζωή;

ε) αμφιβολία:

Ο κατάλληλος(;) άνθρωπος στην κατάλληλη θέση.

Όταν το ερωτηματικό βρίσκεται εντός παρενθέσεων στο εσωτερικό της πρότασης, δηλώνει αμφιβολία / αμφισβήτηση σε σχέση με ένα από τα στοιχεία του μηνύματος. στ) διατύπωση ρητορικής ερώτησης:

Δεν έχει πια αποδείξει η ζωή πώς η τεχνολογία έχει το πρόσωπο του Ιανού;

ζ) πρόθεση του γράφοντος να αφυπνίσει τον αναγνώστη:

Δεν είναι καιρός να συνειδητοποιήσουμε ότι η βλάβη στο φυσικό περιβάλλον είναι παράλληλα και ηθική βλάβη;

Αποσιωπητικά (…)

Ως σχόλιο ο γράφων τα χρησιμοποιεί για να δηλώσει:

- κάποιο υπονοούμενο το οποίο πρέπει να συμπεράνει ο αναγνώστης

- στιγμιαία παύση της ανάγνωσης πριν από ένα στοιχείο του μηνύματος στο οποίο πρέπει ο αναγνώστης να εστιάσει την προσοχή του

- συγκίνηση

- ντροπή

- δισταγμό

- απειλή

- προβληματισμό

Παραδείγματα:

α) κάποιο υπονοούμενο το οποίο πρέπει να συμπεράνει ο αναγνώστης:

Παρά τα όσα είχαν ανακοινωθεί, ο υπουργός δεν παραβρέθηκε στη συνάντηση των συνδικαλιστών…

β) στιγμιαία παύση της ανάγνωσης πριν από ένα στοιχείο του μηνύματος στο οποίο πρέπει ο αναγνώστης να εστιάσει την προσοχή του:

Γλώσσα είναι…ολόκληρος ο λαός σύμφωνα με τους Φλαμανδούς.

γ) συγκίνηση:

Μέσα στην πικρή μοναξιά της φυλακής, έφερε ξάφνου στο μυαλό του τους πολιτικούς κρατούμενους άλλων εποχών…κι ένιωσε παράξενα συντροφευμένος για λίγο.

δ) ντροπή:

Στην εποχή της κατανάλωσης, το μέτρο, κύρια φιλοσοφική αρχή των αρχαίων Ελλήνων, μας είναι πια ολωσδιόλου ξένο…τι να πει πια κανείς;

ε) δισταγμό:

Η ατομική αντίσταση…ναι, να ηρωοποιείται, αλλά όχι να ιεροποιείται.

στ) απειλή:

Λύματα, φυτοφάρμακα, σκουπίδια…ο πολιτισμός μας πολιορκείται ασφυκτικά από τα ίδια του τα απορρίμματα.

ζ) προβληματισμό:

Ο ντόπιος τουρίστας αντιμετωπίζεται από την τουριστική βιομηχανία ρατσιστικά…

Εισαγωγικά (« »)

Ως σχόλιο, χρησιμοποιούνται δηλώνοντας:

- αποστασιοποίηση του γράφοντος από τα γραφόμενα

- μεταφορική χρήση μιας λέξης του κειμένου

- έμφαση

- αμφισβήτηση

- ειρωνεία

Παραδείγματα:

α) αποστασιοποίηση του γράφοντος από τα γραφόμενα, απαξίωση μιας έννοιας:

Περιορισμένα «κέρδη» άφησε στο λαό μας η μεταναστευτική πολιτική που ακολούθησε ως τώρα.

β) μεταφορική χρήση μιας λέξης του κειμένου:

Γερή «γροθιά» δέχτηκε ο αθλητισμός προχθές την Κυριακή από τη δράση ταραχοποιών στοιχείων στα γήπεδα.

γ) έμφαση:

Αρχίζω την κάθε μέρα μου προφέροντας τη λέξη «Ελευθερία»*.

δ) αμφισβήτηση:

Έτσι, οι ντόπιοι πληθυσμοί σ’ αυτές τις χώρες του πλανήτη, έπεσαν θύματα της απληστίας των «πολιτισμένων» λευκών.

ε) ειρωνεία :

Ο υπεύθυνος έφτασε στο χώρο με τη «συντροφιά» αστυνομικών δυνάμεων.



Πηγή: Φυλλάδιο του Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού της Κύπρου



Παρασκευή 7 Οκτωβρίου 2011

ΕΝΑ ΑΛΛΗΓΟΡΙΚΟ ΠΟΙΗΜΑ ΕΝΔΥΝΑΜΩΝΕΙ ΤΗΝ ΑΙΣΙΟΔΟΞΙΑ

Στις δύσκολες στιγμές, μέσα στις πιο δραματικές φάσεις της ιστορίας τους, οι Έλληνες αγωνίστηκαν χωρίς να φοβηθούν, χωρίς να λυγίσουν και κατάφεραν να επιβιώσουν και να περάσουν νικητές.

Κι έχουμε στο κατάρτι μας βιγλάτορα
παντοτινό τον Ήλιο τον Ηλιάτορα.

Η τελευταία αυτή στροφή, μοιάζει με μια δυνατή φωνή χαράς με ένα δυνατό νικητήριο σάλπισμα. Ο ήλιος, είναι για τον Ελύτη, σύμβολο χαράς της ελληνικής ψυχής, είναι η επιβεβαίωση της πίστης του ποιητή στη δύναμη της ζωής, στην παντοτινή λάμψη του ελληνικού πνεύματος.Είναι δύσκολο να πούμε αν ο Ελύτης γράφει ή ζωγραφίζει. Εκείνο που μπορούμε να πούμε με σιγουριά είναι ότι η ποιητική του φαντασία δίνει εικόνες μαγικές, εικόνες με εξαιρετική ευαισθησία. Εικόνες μέσα από ένα βλέμμα καθαρό, γνήσιο, μέσα από μια παιδική ματιά.Μιλά με σύμβολα απλά, άμεσα, ζωντανά και κατανοητά. Αναζητά όμως και μια λέξη σπάνια και έντονη, που θα βάλει την προσωπική του σφραγίδα και αυτή, στο "Τρελοβάπορο" δεν είναι άλλη από τον "Ήλιο τον Ηλιάτορα".Ο Οδυσσέας Ελύτης είτε μιλάει σε τρίτο πρόσωπο - όπως στις τέσσερις στροφές που αποτελούν την πρώτη ενότητα - είτε μιλάει σε πρώτο πληθυντικό - όπως στις τέσσερις στροφές που ανήκουν στη δεύτερη ενότητα, ένα είναι σίγουρο. Ότι συμμετέχει, ότι είναι μέτοχος στην κοινή μοίρα των Ελλήνων



Τετάρτη 5 Οκτωβρίου 2011

ΚΑΝΟΝΑΣ ΤΗΣ ΑΚΟΛΟΥΘΙΑΣ ΤΩΝ ΧΡΟΝΩΝ (Consecutio temporum)

  Το διπολικό σύστημα των εγκλίσεων της λατινικής γλώσσας μας υποχρεώνει κάθε φορά που συναντούμε στο κείμενο μια δευτερεύουσα και, εφόσον αυτή εκφέρεται με υποτακτική, να εφαρμόζουμε τον κανόνα της ακολουθίας των χρόνων ή λατινιστί consecutio temporum
Ο παρακάτω εννοιολογικός χάρτης θα σας βοηθήσει να κατανοήσετε το μηχανισμό και τα παραδείγματα που έπονται να τον εμπεδώσετε.

Πατήστε ΕΔΩ

ΕΚΦΡΑΣΗ-ΕΚΘΕΣΗ Β΄ΛΥΚΕΙΟΥ

Όταν ο ελεύθερος χρόνος μάς οδηγεί στη «λησμονιά»




Η έννοια του ελεύθερου χρόνου είναι στενά συνδεδεμένη μ’ εκείνην της επιλογής. Κατά τη διάρκειά του ο άνθρωπος, τυπικά ή ουσιαστικά, επιλέγει τον τρόπο με τον οποίο θα διαθέσει τον εαυτό του. Ο συλλογισμός αυτός μας οδηγεί στο να αναζητήσουμε τη σχέση του ελεύθερου με τον «αναγκαίο», τον «υποχρεωτικό» χρόνο, το διάστημα, δηλαδή εκείνο κατά το οποίο ο άνθρωπος είναι υποχρεωμένος να κάνει «κάτι», όπως το να εργαστεί και να φοιτήσει.

Ο συσχετισμός «ελεύθερου» και «αναγκαίου» χρόνου είναι ιδιαίτερα σημαντικός γιατί από τη διάρκεια του τελευταίου δεν καθορίζεται μόνο η διάρκεια του πρώτου, αλλά και η ποιότητά του. Είναι ευνόητο πως ένας παρατεταμένος, κοπιαστικός και μη δημιουργικός εργάσιμος χρόνος δεν ευνοεί την πλήρη και δημιουργική αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου, υπονομεύει ακόμα και την ίδια την ύπαρξή του.

Στη μεγάλη πλειοψηφία η έννοια του ελεύθερου χρόνου ταυτίζεται μ’ αυτήν της ψυχαγωγίας. Όχι μιας ψυχαγωγίας η οποία θα αναπτύσσει την «ψυχή», θα προάγει την καλλιέργεια, αλλά μιας ψυχαγωγίας η οποία θα εκτονώνει, θα βοηθά ξεχάσει» την καταπίεση την οποία δέχεται κατά τη διάρκεια του αναγκαίου χρόνου. Χωρίς να παραγνωρίζουμε την αναγκαιότητα της «εκτόνωσης», δεν μπορούμε να παραβλέψουμε το πρόβλημα που δημιουργεί όταν γίνεται ο νόμος, ο κανόνας ψυχαγωγίας. Στην ουσία ο άνθρωπος δεν παρεμβαίνει δυναμικά στη ζωή του αλλά αφήνει τις δυσκολίες της ζωής δυναμικά να τον παρασύρουν. Η αναζήτηση αποκλειστικά και μόνο της λήθης, η επιδίωξη της αδράνειας του μυαλού οδηγούν τον άνθρωπο στο ν’ αναπαράγει μόνο τη βιολογική του δύναμη, ν’ αναπληρώνει τυπικά τις σωματικές και διανοητικές δυνάμεις που ξόδεψε κατά τη διάρκεια της εργασίας, να συμμετέχει στη ζωή μονόπλευρα.

Ο άνθρωπος παγιδεύεται σ’ ένα περιβάλλον που του δημιουργεί την ψευδαίσθηση της ελευθερίας επιλογής. Το καθημερινό άγχος, η κούραση, η έλλειψη χρόνου, αλλά και η άγνοια τον οδηγούν στο να επιλέξει μόνο όσα του προσφέρει η βιομηχανία ψυχαγωγίας.

Όσο ο άνθρωπος συνειδητοποιεί τη δημιουργική του φύση, όσο αναζητά εξηγήσεις, όσο διευρύνει τα ερωτηματικά του, όσο προσπαθεί να ερμηνεύσει, όσο σκέφτεται κι αλλάζει, τόσο οι δραστηριότητές του και κατά τον ελεύθερο χρόνο του θα ενισχύουν τη δημιουργικότητά του. Τότε πραγματικά θα επιλέγει. Όσο αντιλαμβάνεται τον εαυτό του ως αντικείμενο που απλώς παράγει για να επιβιώσει, ως άτομο που ζει απλώς για να ζει, τόσο και η κατανάλωση του ελεύθερου χρόνου θα χαρακτηρίζεται από παθητικότητα και υποταγή σ’ αυτό που μαζικά παράγει η βιομηχανία ονείρων, ψευδαισθήσεων και ευτελούς κουλτούρας. Τότε ο τρόπος ζωής του θα προεπιλέγεται από άλλους.



Αιμ. Κάραλη



Νομίζετε ότι ο ελεύθερος χρόνος των μαθητών σήμερα είναι επαρκής; Πώς καλύπτουν τον ελεύθερό τους χρόνο οι μαθητές και ποιοι είναι οι συνήθεις τρόποι ψυχαγωγίας; (Μπορείτε να μιλήσετε και προσωπικά και να αξιολογήσετε τις επιλογές σας. Είστε ικανοποιημένοι απ’ αυτές ή αναζητάτε και κάτι διαφορετικό; )


Υποθέστε ότι το κείμενό σας αποτελεί απάντηση στο κείμενο της Αιμιλίας Κάραλη και προορίζεται για την εφημερίδα του σχολείου σας ή για κάποιο μαθητικό περιοδικό. Μην ξεχάστε να βάλετε τίτλο. (400 περίπου λέξεις)

ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΣΤΟΝ ΚΡΗΤΙΚΟ ΤΟΥ ΣΟΛΩΜΟΥ

Παράλληλα κείμενα στον “Κρητικό” του Σολωμού


ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ ΚΕΙΜΕΝΑ

1. Να εξετάσετε την επίδραση της φύσης στον ψυχισμό του ανθρώπου, όπως αυτή διαφαίνεται στον «Κρητικό» μέσω του «ήχου» και στο Σχεδίασμα Β‘, 2 των «Ελεύθερων Πολιορκημένων».

Δ. ΣΟΛΩΜΟΥ «ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ»

(Απόσπασμα από το: Σχεδίασμα Β’, 2)

Ο Απρίλης με τον Έρωτα χορεύουν και γελούνε,

Κι όσ‘ άνθια βγαίνουν και καρποί τόσ‘ άρματα σε κλειούνε.

Λευκό βουνάκι πρόβατα κινούμενο βελάζει,

Και μες στη θάλασσα βαθιά ξαναπετιέται πάλι,

Κι ολόλευκο εσύσμιξε με τ‘ ουρανού τα κάλλη.

Και μες στης λίμνης τα νερά, όπ‘ έφθασε μ‘ ασπούδα,

Έπαιξε με τον ίσκιο της γαλάζια πεταλούδα,

Που ευώδιασε τον ύπνο της μέσα στον άγριο κρίνο·

Το σκουληκάκι βρίσκεται σ‘ ώρα γλυκιά κι εκείνο.

Μάγεμα η φύσις κι όνειρο στην ομορφιά και χάρη,

Η μαύρη πέτρα ολόχρυση και το ξερό χορτάρι•

Με χίλιες βρύσες χύνεται, με χίλιες γλώσσες κραίνει-

Όποιος πεθάνει σήμερα χίλιες φορές πεθαίνει.

Τρέμ‘ η ψυχή και ξαστοχά γλυκά τον εαυτό της.

2. Να συγκρίνετε ως προς το περιεχόμενο και τη δομή τον όρκο στην παραλογή «Του νεκρού αδελφού» και στον Κρητικό (απ. 2, στ. 2-4)

Μάνα με τους εννιά σου γιου, και με τη μια σου κόρη,

την κόρη τη μονάκριβη την πολυαγαπημένη.

την είχες δώδεκα χρονώ κι ήλιος δε σου την είδε!

Στα σκοτεινά την έλουζε, στ’ άφεγγα τη χτενίζει,

στ’ άστρι και τον αυγερινό έπλεκε τα μαλλιά της.

Προξενητάδες ήρθανε από τη Βαβυλώνα,

να πάρουνε την Αρετή πολύ μακριά στα ξένα.

Οι οχτώ αδερφοί δε θέλουνε κι ο Κωσταντίνος θέλει

«Μάνα μου. κι ας τη δώσουμε την Αρετή στα ξένα,

στα ξένα κει που περπατώ, στα ξένα που πηγαίνω,

αν πάμ’ εμείς στην ξενιτιά, ξένοι να μην περνούμε.

- Φρόνιμος είσαι. Κωσταντή, μ’ άσκημα απιλογήθης,

Κι α μόρτει, γιε μου, θάνατος, κι α μόρτει, γιε μου, αρρώστια,

κι αν τύχει πίκρα γή χαρά. ποιος πάει να μου τη φέρει;

- Βάλλω τον ουρανό κριτή και τους άγιους μαρτύρους,

αν τύχει κι έρτει θάνατος, αν τύχει κι έρτει αρρώστια

αν τύχει πίκρα γή χαρά, εγώ να σου τη φέρω».

Και σαν την επαντρέψανε την Αρετή στα ξένα,

κι εμπήκε χρόνος δίσεχτος και μήνες οργισμένοι

κι έπεσε το θανατικό, κι οι εννιά αδερφοί πεθάναν,

βρέθηκε η μάνα μοναχή σαν καλαμιά στον κάμπο.

Σ’ όλα τα μνήματα έκλαιγε, σ’ όλα μοιρολογιόταν.

στου Κωσταντίνου το μνημειό ανέσπα τα μαλλιά της.

«Ανάθεμά σε, Κωσταντή, και μυριανάθεμά σε,

όπου μου την εξόριζες την Αρετή στα ξένα!

το τάξιμο που μου ’ταξες, πότε θα μου το κάμεις;

Τον ουρανό έβαλες κριτή και τους αγιούς μαρτύρους

αν τύχει πίκρα γή χαρά, να πας να μου τη φέρεις».

Από το μυριανάθεμα και τη βαριά κατάρα,

η γης αναταράχτηκε κι ο Κωσταντής εβγήκε.

Κάνει το σύγνεφο άλογο και τ’ άστρο χαλινάρι.

και το φεγγάρι συντροφιά και πάει να της τη φέρει.

3. Στο παρακάτω ποίημα του Μάνου Ελευθερίου το κεντρικό θέμα είναι η πορεία ενός πλοίου στη θάλασσα. Να εντοπίσετε τα χαρακτηριστικά αυτής της πορείας και να επισημάνετε το διαφορετικό τρόπο με τον οποίο εμφανίζεται ο αφηγητής στα δύο έργα.

Το πλοίο Ναυτοκρατούσα

Το πλοίο αυτό που ταξιδεύει χρόνια μες στις θάλασσες

δίχως σημαία και πλήρωμα και δίχως σκοπό

ξενυχτώντας σε λιμάνια που σαν αγάπες αγκάλιασες

με φύλλα πορείας αόρατα, σαν ανθισμένο βουνό,

το πλοίο που ονειρεύτηκες για μυστικές διαδρομές

χωρίς ελέγχους στα δρομολόγια και εξακριβώσεις

σέρνοντας κήπους από χιόνι και μουσική από βροχές

και σε τρυπάει ο πόνος του όπως οι πόνοι στις αρθρώσεις

το πλοίο αυτό που ταξιδεύει μες την καταχνιά

μόνο του σκέφτεται και μόνο του παίρνει αποφάσεις.

Δεν είν’ εκείνο που θα πάρουμε για να σκορπίσει η σκοτεινιά

καινά βρει ο θάνατος επάνω μας προφάσεις.

Σάββατο 1 Οκτωβρίου 2011

ΤΟ ΜΟΙΡΟΛΟΓΙ ΤΗΣ ΦΩΚΙΑΣ

Η Ακριβούλα, ένα εννιάχρονο κορίτσι, εγγόνι της γρια-Λούκαινας, παγιδεύεται μέσα σε μια στιγμή μουσικής μαγείας και χάνει οριστικά την ίδια τη μαγεία της ζωής. Με μια κραυγή, ένα απλό "μπλουμ", συντελείται το πέρασμα από τη μαγεία της ζωής στο έρεβος του θανάτου. Ακολουθεί ο θρήνος, όχι από ανθρώπινη ύπαρξη αλλά από μια φώκια.
Ο θάνατος της Ακριβούλας πνίγηκε στην άγνοια των άλλων. Η ζωή όμως, δε σταματάει. Συνεχίζει, με όλα της τα βάσανα, τη δική της πορεία.

Σαν νά 'χαν ποτέ τελειωμό

τα πάθια κ' οι καημοί του κόσμου.


Μουσική: Λουδοβίκος των Ανωγείων, Το μοιρολόγι της φώκιας, από το cd "Γκρεμό δεν έχουν τα πουλιά".

Το βίντεο αυτό πήρε το πρώτο βραβείο της κριτικής επιτροπής στον Πανελλαδικό Μαθητικό Λογοτεχνικό Διαγωνισμό: «Παπαδιαμάντης - Ελύτης- Γκάτσος -Τσίρκας: 100 χρόνια μετά!!!», που οργάνωσε η Εκπαιδευτική Ραδιοτηλεόραση.