Τρίτη 30 Αυγούστου 2011

Η ΚΥΡΙΑ ΝΙΤΣΑ...

Η "Κυρία Νίτσα" είναι η συμμετοχή του M. Καραγάτση στον Α'λογοτεχνικό διαγωνισμό του περιοδικού Νέα Εστία. Με το διήγημα αυτό έλαβε μέρος στο διαγωνισμό, βραβεύτηκε με Α' έπαινο και δημοσιεύτηκε στο βιβλίο Οι Θεότητες του Κοτύλου (έκδοση της "Νέας Εστίας", Ι.Δ. Κολλάρος 1929), μαζί με άλλα δώδεκα διηγήματα που είχαν διακριθεί στον διαγωνισμό.

 Τα σχολεία σε λίγες μέρες ανοίγουν και το συγκεκριμένο νοσταλγικό διήγημα είναι ένα ανάγνωσμα που θα μας βοηθήσει, εκπαιδευτικούς και μαθητές, να εγκλιματιστούμε ευχάριστα στο σχολικό περιβάλλον. Εξάλλου, πάντα οι ευχάριστες σχολικές αναμνήσεις, τα συναισθήματα, κρυφά ή φανερά, και οι νοσταλγικές στιγμές του παρελθόντος μας παρέχουν δυνατότητες , έστω και νοερά, για  απόδραση από το παρόν.

Μ. Καραγάτσης - Ἡ κυρία Νίτσα
Ἡ πρώτη μου ἀγάπη ἦταν δέκα χρόνια μεγαλύτερη ἀπὸ μένα, ἴσως καὶ πιὸ πολύ. Ἀμέσως θὰ φανταστεῖτε τὸ αἰώνιο εἰδύλλιο τοῦ ἀμούστακου ἐφήβου καὶ τῆς ὥριμης γυναίκας, ἢ μᾶλλον χήρας, γιὰ νὰ κυνηγήσω μὲ μεγαλύτερη ἐπιτυχία τὶς ὑπεκφυγὲς τῆς φαντασίας σας.
Λοιπόν, ὄχι. Ἡ πρώτη μου ἀγάπη, τὴν ἐποχὴ ποὺ τὴν ἀγάπησα, δὲν ἦταν παρὰ εἴκοσι χρονῶν. Ἐγὼ ἦμουν ὀκτώ.
Ἡ διαφορὰ τῆς ἡλικίας μας αὐτὴ καθαυτὴ δὲν θὰ ἦταν μεγάλη, ἂν οἱ ἀριθμοὶ τῶν χρόνων μου δὲν ἦσαν τόσο χαμηλά. Μὰ αὐτὸ δὲν ἔχει σημασία. Ἐκείνη τὴν ἐποχὴ ὁ χρόνος ἦταν κάτι τι ἀνώτερο γιὰ μένα. Ἤξερα ὅτι ἦμουν ὀκτὼ χρονῶν, ἀλλὰ ἦμουν βέβαιος ὅτι αὐτὸ τὸ νούμερο ἦταν ἕνα συμβατικὸ σημεῖο πρὸς ταξινόμηση τῆς ἡλικίας μου, ἀπέναντι τῆς ἡλικίας τοῦ διπλανοῦ μου. Δὲν μποροῦσα ὄιμως νὰ ἐννοήσω ὅτι μόλις ὀκτὼ χρόνια ἔχουν περάσει ἀπὸ τὴν ἡμέρα ποὺ εἶδα τὸ φῶς. Χωρὶς ἄλλο ἔπρεπε νὰ ζοῦσα πολὺ καιρό, εἴκοσι, τριάντα χρόνια, ξέρω καὶ γώ...

 
Ἂς μὴν πάρουν οἱ ὀπαδοὶ τῆς μετεμψύχωσης ἐπιχείρημα αὐτὴ τὴ χρονολογικὴ φαντασία τῆς ὁμίχλης τοῦ παιδικοῦ μου μυαλοῦ. Ἂς μὴν ψάξουν νὰ βροῦν ἐνστικτώδη ὑποσυνείδητα μιᾶς γερασμένης ψυχῆς ποὺ ἔζησε, καὶ ξαναζεῖ σὲ ἕνα νέο κορμί. Ἦταν ἄγνοια τῆς πραγματικότητας καὶ τίποτα παραπάνω. Γιατὶ ἂν εἶχα ζήσει ἄλλοτε, ἐδῶ καὶ καιρό, μ᾿ ὅλη τὴν προσωρινὴ μεταβατικὴ κατάσταση τῆς ψυχῆς μου, θὰ μοῦ ῾μενε κάποια ἀνάμνηση τῆς χαρᾶς τῆς ἐπίγειας ζωῆς, ὥστε νὰ μὴν ἔκανα τὸ λάθος νὰ ξαναγεννηθῶ.



Πολλοὶ ἴσως νὰ βροῦν ὅτι εἶχα πρόωρο ἐρωτικὴν ἀνάπτυξη. Τί πλάνη! Αἰσθηματικὴ δὲν ἀρνοῦμαι, μὰ ἐρωτικήν, ἀδύνατο. Καὶ ὅμως, ἂν ρίχναν μιὰ ματιὰ στὴν «Πρώτη ἀγάπη» τοῦ Κονδυλάκη, θὰ βλέπαν ὅτι δὲν ὑπάρχει τίποτα καινούργιο κάτω ἀπὸ τὸν ἥλιο. Καθένας ἀπὸ τὴν ἄχαρη ἀνατολὴ τῆς ζωῆς του κρύβει μέσα του σὲ ἐμβρυώδη κατάσταση τὴ libido. Ἀγαπάει εἴτε σὰν ἀσυνείδητος ἐραστής, εἴτε σὰν σύνθετος Οἰδίπους. Δὲν ἔχει ὅμως τὸ θάρρος στὴ δύση πιὰ τοῦ βίου του νὰ ἁπλώσει μπροστὰ στὸν κόσμο τὶς πρῶτες χλιαρὲς ἀχτίνες τοῦ ἥλιου του.


Τίποτε καινούργιο κάτω ἀπὸ τὸν ἥλιο, μὰ πολλὰ κρυφά.


Ἦταν ἕνα λευκὸ διάφανο ἀσθενικὸ κορίτσι, ἕνα ὄμορφο κορίτσι. Μιὰ δημιουργία τῆς φαντασίας τοῦ Μυσσέ, καὶ τῆς ρομαντικῆς πλειάδας. Μιὰ εἰκόνα τοῦ Γκρέζ, χωρὶς ἀφέλεια ὅμως. Κάτι πιὸ σύγχρονο. Αὐτὴ τὴ μορφὴ ἴσως τὴν βρεῖτε καὶ στὸν Φραπιὲ καὶ στὸν Μπαζέν. Ἡ Ρόζα τῆς «Maternelle» ἢ ἡ Νταβιντὲ Μπιρό; Ἦταν δασκάλα. Δασκάλα μου, γιὰ νὰ ἐννοούμαστε.


Ἐπήγαινα στὴν τρίτη τοῦ δημοτικοῦ, σ᾿ ἕνα μεικτὸ ἐπαρχιακὸ σχολεῖο. Ἡ μεγάλη αὐλή του μόνο στὶς γωνιὲς εἶχε λίγη χλόη τὴν ἄνοιξη. Δυὸ-τρεῖς ἀκακίες καὶ μερικὰ βρωμόδεντρα ἦταν τὸ μοναδικό της στολίδι. Τὸ χειμώνα τὸ νερὸ τῆς βρύσης πάγωνε, καὶ ἡ κρυσταλλιασμένη λάσπη ἔσπαζε κάτω ἀπὸ τὰ χοντρὰ παιδικὰ παπουτσάκια μας.


Ἡ κυρία Νίτσα -αὐτὸ ἦταν τὸ ὄνομα τῆς πρώτης δασκαλικῆς μου ἀγάπης -δὲν ἐρχότανε ποτὲ στὴν ὥρα της. Ἡ διευθύντρια ἔκλεινε τὰ μάτια σ᾿ αὐτὸ τὸ μικρὸ πειθαρχικὸ παράπτωμα. Ὁ χειμώνας τοῦ κάμπου εἶναι τόσο κακὸς γιὰ τὰ κακόμοιρα τὰ κορίτσια ποὺ βγάζουν τὸ ψωμί τους. Ὁ βοριὰς ξεχύνεται ἀπὸ τὶς κορφὲς τοῦ Ὀλύμπου παγερὸς καὶ κοκαλιάζει τοὺς βόλους στὰ χωράφια τῆς ἐριβώλακος Θεσσαλίας.


Ἡ τάξη μας εἶναι ἕνα γωνιακὸ δωμάτιο, πάντα γιομάτο ἥλιο, ὅταν δὲν ἦταν συννεφιά. Ἡ σόμπα στὴ γωνιὰ τραβοῦσε μὲ θόρυβο καὶ κάπνιζε ὅλη τὴν κάμαρα. Καθόμουν στὸ πρῶτο θρανίο, καὶ μὲ ὑπομονὴ περίμενα. Οἱ σύντροφοί μου δίπλα κάναν ὡραῖα σχέδια γιὰ τὴν περίπτωση ποὺ δὲν θὰ ῾ρχόταν ἡ κυρία.


Πρῶτα θὰ βγαίναν στὴν αὐλὴ νὰ παίξουν ἀμπάριζα. Ὕστερα ἡ «κυρία» διευθύντρια θὰ τοὺς ἔδιωχνε γιατὶ θὰ κάναν θόρυβο καὶ θὰ ἐνοχλοῦσαν τὶς «μεγάλες». Αὐτὸ ἦταν ἡ ὕστατη ἱκανοποίηση τοῦ ὁρμέμφυτου τῆς ἐλευθερίας, ποὺ βλάσταινε μέσα στὶς νέες ἀνθρώπινες ψυχοῦλες τους. Καὶ ὕστερα ἡ ἐκδήλωση αὐτοῦ τοῦ ὁρμέμφυτου. Ἡ ἄσκοπη πολυθόρυβη περιπλάνηση στὸν κάμπο. Καὶ οἱ ὀπτασίες περνοῦσαν μπρὸς ἀπὸ τὰ μάτια μας.


Θὰ πηγαίναμε στὸν σταθμό. Ὁ δρόμος εἶναι γιομάτος λάσπη, μὰ αὐτὸ δὲν ἔχει σημασία. Εἶναι τόσο ὡραῖο νὰ νιώθεις τὸ ἔδαφος νὰ ὑποχωρεῖ κάτω ἀπὸ τὰ πόδια σου, σὰ μιὰ γλιστερὴ μαλακὴ μάζα. Ἀπὸ κεῖ θὰ παίρναμε ἀπὸ τὸ μηχανοστάσιο ἀσετυλίνη -εἴχαμε σχέσεις μὲ τὸ προσωπικό- καὶ μὲ τὸ πολύτιμο αὐτὸ ἀντικείμενο στὰ χέρια, θὰ πηγαίναμε στὴ μεγάλη «Μαγούλα», τὴν Ὀρμὰν μαγούλα, ὅπου θὰ ἐκσφενδονίζαμε τὸν πρῶτο τυχόντα τενεκὲ γάλακτος Νεστλὲ στὸ στερέωμα, μὲ τὴ βοήθεια τῶν ἀερίων τῆς ὀργανικῆς αὐτῆς οὐσίας.


Ἴσως παρατηρήσετε ὅτι μεταχειρίζουμαι στὴν πιὸ ἀπάνω περίοδο τὴ λέξη «θά» πολλὲς φορὲς εἰς βάρος κάθε σύνταξης καὶ στύλ. Καὶ ὅμως, αὐτὴ ἡ λέξη εἶναι ὅλη ἡ περίοδος. Γιατὶ συνήθως ἀπάνω στὸ φόρτε τοῦ ἀλήτικου ὀνείρου μας ἄνοιγε ἡ πόρτα, καὶ ἔμπαινε, ὠχρή, παγωμένη, τυλιγμένη στὸ φτωχικὸ δασκαλικὸ παλτό της, ἡ κυρία Νίτσα.


Θὰ μοῦ πεῖτε, πῶς θυμᾶμαι ὕστερα ἀπὸ τόσα χρόνια τὰ γεγονότα τῆς πρώτης παιδικῆς μου ζωῆς. Ψάξτε καλὰ στὶς ἀναμνήσεις σας. Μὲ λίγη καλὴ θέληση, θὰ βρεῖτε παλιὲς εἰκόνες γιομάτες δροσιὰ καὶ ἀθωότητα. Τὰ μικρά μας χρόνια εἶναι τόσο λίγα, καὶ τόσο χαρακτηριστικά, ὥστε νὰ μὴν μποροῦν ν᾿ ἀνακατευτοῦν μὲ τὸν ἄχαρο συρφετὸ τῆς μεγάλης μας ζωῆς. Εἶναι ἕνα σύνολο σαφὲς καὶ καθαρό, μιὰ γραμμὴ εὐθεία καὶ προσδιορισμένη. Σὰν περάσουν πιὰ ἀρχίζει ὁ λαβύρινθος καὶ τὰ ζὶγκ-ζὰγκ τῆς ἀγωνιώδους καὶ ἀπαιτητικῆς ὑπόστασής μας. Εἴμαστε μεγάλοι. Θέλουμε, θέλουμε, χωρὶς νὰ ξέρουμε τί θέλουμε. Τὸ χαρακτηριστικὸ τῆς ζωῆς εἶναι ἡ ἀγωνιώδης προσμονή, ὅσο εἴμαστε παιδιά, κάποιου καλοῦ, καὶ ὅταν μεγαλώσουμε κάποιου κακοῦ.


Ψάξτε καλὰ στὶς ἀναμνήσεις σας. Θὰ βρεῖτε ἕναν ἄλλον ἄνθρωπο, ἀλλιώτικο ἀπὸ σᾶς, ξένο, ἕνα φίλο ἴσως καὶ ἐχθρό. Σεῖς δὲν εἶστε ἐκεῖνος. Ὁ Ἀνατὸλ Φρὰνς δὲν εἶναι ὁ «Μικρὸς Πέτρος». Εἶναι ὁ λεπτὸς νοσταλγός, ὁ πατρικὸς διάδοχος τοῦ παιδιοῦ ποὺ εἶχε τ᾿ ὄνομά του. Εἶναι σὰν μιὰ πνοὴ καθαροῦ ἀέρα, ἢ σὰν μία πρέζα κοκαΐνης.


Τὸ μάθημα τῆς κυρίας Νίτσας εἶναι ἱεροτελεστία. Ἡ ἀδυναμία τοῦ εὔθραστου αὐτοῦ ἀναιμικοῦ κοριτσιοῦ εἶχε πάνω μας μίαν ἐπιβολὴ μεγαλύτερη ἀπὸ μία πελώρια μυϊκὴ δύναμη. Νὰ μία περίεργη ἀπόδειξη τῶν δυὸ ἀκροτήτων. Ἡ ἁπαλὴ καὶ γλυκιὰ φωνή της μιλοῦσε μέσα στὶς ἄγουρες ψυχές μας. Τὸ μάθημα τὸ ρουφούσαμε σὰν μέλι ἀπὸ τὸ στόμα της.


Ὅταν συλλογιέμαι τὶς παλιὲς αὐτὲς ὧρες, προσπαθώντας νὰ ξεδιαλύνω λίγο ἀπὸ τὸ μυστήριο τῆς παιδικῆς ψυχῆς μου, βγάνω τὸ συμπέρασμα ὅτι μᾶλλον ὑποβολή, παρὰ ἐπιβολή, χαρακτήριζε αὐτὴ τὴ γυναίκα. Τὸ κέρινο ὡραῖο πρόσωπό της, ποὺ τὸ κόβουν κόκκινα χείλια, σκοτωμένα βλέφαρα μὲ πελώρια μαῦρα τσίνορα, πάνω ἀπὸ μενεξεδένια καθαρὰ μάτια, ἦταν ἕνα μεῖγμα ἀθώου κοριτσιοῦ καὶ femme fatale. Εἴτε μέσα στὸ μισοσκόταδο ἑνὸς συννεφιασμένου πρωινοῦ, εἴτε στὸ φῶς ἑνὸς καλοκαιριάτικου δειλινοῦ, εἶχε μία πελώρια χάρη καὶ μία ἄδολη, ἄθελη γοητεία.


Βέβαια, ἐκεῖνο τὸν καιρὸ δὲν ἦμουν σὲ θέση νὰ κάνω τέτοιες κρίσεις. Μόνο εἰκόνες σώζονται μέσα μου, εἰκόνες ποὺ ξαναζωντανεύουν κάτω ἀπὸ τὴν πίεση τῆς νοσταλγίας. Καὶ εἴτε τότε τὶς ἔζησα, εἴτε τώρα τὶς ζῶ εἶναι τὸ ἴδιο.


Τὰ ἄμαθα χέρια μας γλιστροῦσαν ἀδέξια στὸ ριγωμένο χαρτί. Ἡ καρδιά μας χτυποῦσε μήπως δὲν κάνουμε τὰ γράμματα καλά. Τόσα κεφαλάκια, σκυμμένα μὲ ἄφατη προσοχή, τραβοῦσαν γραμμὲς στὸ ἀνοιχτὸ μπλὲ τετράδιο. Ἕνας ἐλαφρὸς μονάχα κρότος τριβῆς ἀκουγόταν στὸ ἄσπρο δωμάτιο. Ἡ κυρία Νίτσα πάνω στὴν ἕδρα φάνταζε πιὸ ἄσπρη παρὰ ποτὲ κάτω ἀπὸ τὸν ὄγκο τῶν καστανῶν μαλλιῶν της.


Ἡ ἀγωνία φώλιαζε μέσα στὸ στῆθος μου. Τὰ γράμματα, παρ᾿ ὅλη τὴν χτηνωδῶς παιδικὴ ἐπιμονή μου, ἀραδιαζόσαντε ἄτακτα καὶ χοντρὰ πάνω στὸ χαρτί. Ἡ ἀπελπισία μου ἔφτανε στὸ κατακόρυφο. Σήκωνα τὰ μάτια μου γιομάτα τρόμο καὶ ἱκεσία πρὸς τὴν ἕδρα. Τί συλλογιζότανε; Ποῦ ταξίδευαν τὰ διαφανῆ μενεξεδένια μάτια κάτω ἀπὸ τὰ μαυρισμένα βλέφαρα; Γιατί ἀναστενάζει; Μήπως εἶναι ἄρρωστη; Γιατί δὲν μᾶς κοιτάει; Μᾶς ξέχασε;


Τὸ λευκὸ κεφάλι σηκώνεται. Μὲ εἶδε, μὲ κοιτάει. Τὰ μαλλιά της εἶναι πιὸ κοντὰ παρὰ ποτέ.


-Τί εἶναι, Γιαννάκη;


Τί εἶναι; Μὰ εἶναι τόσο πολλὰ πράματα μυστηριώδη γιὰ τὴ μικρὴ ψυχή μας, ποὺ ἔπρεπε νὰ τὰ εἶχες καταλάβει, ἀέρινη μικρὴ δασκάλα. Μέσα στὸ κάθε παιδὶ κρύβεται ἕνας ἄντρας, ἕνας ἄντρας ὅπως ὅλοι οἱ ἄλλοι, ὅπως ὁ ὄμορφος λοχαγός, παραδείγματος χάριν, ποὺ περνάει μὲ τ᾿ ἄλογό του τέσσερις φορὲς τὴν ἡμέρα, κάτω ἀπὸ τὸ παράθυρο τῆς τάξης. Αὐτὸν τὸν κρυμμένο παιδικὸν ἄντρα, ἔπρεπε νὰ τὸν εἶχες ἀνακαλύψει, ἔπρεπε νὰ τὸν εἶχες δαμάσει μὲ τὴν γυναικεία τέχνη σου. Μὰ δὲν εἶχες καιρό. Τὸν δικό σου ἄντρα, τὸν ὥριμο ἄντρα, τὸν ἀνακάλυψες, καὶ ἂν δὲν δάμασες αὐτόν, δάμασες χωρὶς ἄλλο τὸ ἄλογό του, γιατὶ δὲν ἐξηγιέται ἀλλιῶς πῶς στεκόταν πάντα κάτω ἀπὸ τὸ ἀνοιχτὸ παράθυρο, σκάβοντας μὲ τὸ πόδι τὴ γῆ καὶ χλιμιντρώντας.


Ἐξέχασες τελείως τὰ παιδιά σου, κακὴ κυρία Νίτσα.


Ἡ φωνή μου ὅταν τῆς ἀπαντοῦσα ἦταν κλαψιάρικη.


- Δὲν μπορῶ νὰ κάνω τὸ ψί...


Τὸ ψί. Ὁ τύραννος τοῦ νεοφώτιστου μαθητῆ. Ὁ τρόμος τῆς καλλιγραφίας. Τὸ χεράκι μπερδεύεται καὶ τρέμει ὅταν ἀρχίζει νὰ χαράζει τὸ μεγάλο κόμπο, τὸ γόρδιο αὐτὸ δεσμὸ τοῦ ἑλληνικοῦ ἀλφαβήτου.


Ἕνα χαμόγελο γιομάτο καλοσύνη ζωγραφίζεται στὸ πρόσωπό της. Τὰ μεναξεδένια μάτια στάζουν μέλι. Κατεβαίνει ἀπὸ τὴν ἕδρα. Κάθεται κοντά μου στὴν ἄκρη τοῦ θρανίου. Ἀπὸ τὸ κλειστὸ γιακά της βγαίνει μία μυρουδιὰ γυναίκας, ἀπροσδιόριστη ἀκόμη γιὰ τὴν ἀναίσθητη ὄσφρησή μου, μὰ ἀρκετὰ μυστηριώδης καὶ εὐχάριστη ἀπὸ τότε. Τὸ μακρὺ κορμί της ἀκουμπάει ἀπάνω μου. Ἡ ἐλαστική της σάρκα ἀποτυπώνεται καλὰ στὴ μνήμη μου, μ᾿ ἕνα αἴσθημα περίεργο, συγγενὲς πρὸς τὴν ἡδονή. Ἔχω λόγους νὰ νομίζω ὅτι αὐτὴ εἶναι ἡ ἡδονὴ σὲ ἐμβρυώδη κατάσταση.


Τὰ μακριὰ κέρινα δάχτυλά της παίρνουν στὴ θερμὴ μυρωμένη λαβή τους τὸ ἀνήξερο παιδικό μου χέρι. Καὶ μὲ ὁδηγοῦσε στὸ δαίδαλο τοῦ ψί, σωστὴ διανόηση αὐτή, ἐμένα ἀγράμματο παιδί, ὅπως μιὰ μεστὴ γυναίκα τὸν ἀνήξερο ἔφηβο στὸ λαβύρινθο τοῦ ἔρωτα.


Συλλογιέμαι καμιὰ φορὰ ἐκείνη τὴ γυναίκα πού, ἐδῶ καὶ χρόνια τώρα, γιὰ λίγες δραχμές, ἀνέλαβε νὰ μοῦ δείξει τὸ ἀσανσὲρ ποὺ ἀνεβαίνει στὸν ἕβδομο οὐρανὸ τῆς ἀγάπης. Κανένα καινούργιο συναίσθημα. Εἶμαι βέβαιος πὼς τὸ ρόλο ποὺ ἔπαιξε αὐτὴ ρεαλιστικότερα, τὸν ντεμπουτάρισε σὲ μένα ἡ κυρία Νίτσα, μὲ ἕναν ἀσυναίσθητο ρομαντισμό, γιὰ νὰ λέμε τὴν ἀλήθεια. Γιατὶ τὸ φτωχὸ κορίτσι δὲν μποροῦσε νὰ ξέρει τὶς ἀπόκρυφες γωνιὲς τῆς ψυχῆς τῶν μαθητῶν της.


Κάθε γνωστοῦ πράματος τὴν πρώτη γνώση πρέπει νὰ τὴν ζητᾶμε πίσω, στὶς πιὸ μακρινὲς ἐποχὲς τῆς ζωῆς μας. Ἐκεῖνο ποὺ μόλις σήμερα γνωρίσαμε, τὸ εἴχαμε δεῖ καὶ ἄλλοτε. Πότε; Αὐτὸ εἶναι μυστήριο. Κάτω ἀπὸ μία ἀπὸ τὶς ἄπειρες μορφές του, κάποτε θὰ ἔπεσε στὴν ἀχτίνα τῶν αἰσθήσεών μας. Ἴσως σὲ κάποια ἐποχὴ τόσο περασμένη καὶ ξεχασμένη, ὥστε ἡ φαντασία μας νὰ τὴν βάζει σὲ μία χρονολογία πιὸ μακρινὴ ἀπὸ τὴ γεννησή μας. Καὶ λέω ἡ φαντασία μας, γιὰ νὰ μὴν πάρουν ἐπιχείρημα οἱ ὀπαδοὶ τῆς μετεμψυχώσεως γιὰ νὰ στηρίξουν τὶς ἀβέβαιες ἐπιστῆμες τους. Ὄχι, δὲν τοὺς τὸ ἐπιτρέπω.


Τὸ τέλος τὸ εἰδυλλίου ἦταν οἰχτρό. Ἡ κυρία Νίτσα μὲ προβίβασε. Καὶ τὴν ἄλλη χρονιὰ στὴν μεγαλύτερη τάξη παρακολουθοῦσα τὸ ἄχαρο μάθημα μιᾶς ἄσκημης γεροντοκόρης, ποὺ τὸ μαραμένο της μοῦτρο ἦταν γεμάτο κακόχρωμα σπυριά, ἐκδήλωση μιᾶς ἀργοπορημένης καὶ ἀνικανοποίητης νιότης. Τὸ ὄνειρο ἔσβησε ἀπὸ τὰ μάτια μου καὶ σιγὰ σιγὰ ἀπὸ τὴν καρδιά μου.


Ἡ κυρία Νίτσα παντρεύτηκε τὸ λοχαγό. Ἤμουν παρὼν στοὺς γάμους της. Καμιὰ ζήλεια δὲν τάραξε τὴν ψυχή μου. Ἤμουν ἀπὸ τότε πολιτισμένος. Τὴν βλέπω σήμερα συχνά. Τὰ δέκα χρόνια ποὺ μᾶς χωρίζουν δὲν ἀποτελοῦν πιὰ ἀνυπέρβλητο διανοητικὸ καὶ κοινωνικὸ ἐμπόδιο. Ὁ κοσμοπολιτισμὸς μᾶς ἔχει φέρει σὲ ἴση μοίρα. Εἶναι ἀκόμα ὡραία, μολονότι ἔχει χάσει τὸ θέλγητρο τῆς μισοσκότεινης τάξης. Εἶναι μία γυναίκα, καὶ ὄχι ὀπτασία. Ὁ ἄντρας της εἶναι πιὰ συνταγματάρχης ποὺ ἔχει λάβει μέρος σὲ τρία κινήματα. Ζεῖ εὐτυχισμένη, καὶ ἔχει μία κόρη ποὺ τῆς μοιάζει πολύ. Δὲν μᾶς χωρίζουν παρὰ δέκα χρόνια, μὰ αὐτὴ τὴ φορὰ ἐγὼ εἶμαι ὁ μεγαλύτερος. Τὸ μυαλό σας ἴσως πάει μακριά. Αὐτὸ εἶναι ἄλλο ζήτημα. Ἤθελα μόνο νὰ σᾶς πῶ γιὰ τὴν πρώτη μου ἀγάπη...


Περιττὸ νὰ προσθέσω ὅτι δὲν τὴν ἀγαπῶ πιά.








________________________________________

Δευτέρα 29 Αυγούστου 2011

ΕΝΑ ΕΠΙΚΑΙΡΟ ΘΕΜΑ ΕΚΘΕΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗ Γ΄ΛΥΚΕΙΟΥ

Μικρό εγκώμιο στην αποτυχία



Κιμπι / Kibi2g@yahoo.gr, Καθημερινή 2 Ιουλίου 2006, (διασκευασμένο κείμενο)



Κακώς έχουμε αναλυθεί σε κοπετούς για τους υποψηφίους που «πάτωσαν» κάτω από τη βάση 10, ο πολιτισμός μας επιβραβεύει την αποτυχία. Έτσι δεν είναι; Υποθέτω ότι έχετε δει εκείνη τη διαφήμιση τράπεζας με τον συνταξιούχο καθηγητή που μπαίνει σ’ ένα χλιδάτο κατάστημα με κάτοχο κάποιον Λαμπρόπουλο. «Είχα ένα μαθητή Λαμπρόπουλο... Αλλ’ αυτός ήταν σκράπας», λέει ο καθηγητής εντυπωσιασμένος από το κατάστημα και βέβαιος ότι αποκλείεται να είναι δημιούργημα του ανεπρόκοπου μαθητή του. Μέχρι που πέφτει μπροστά του. «Κύριε καθηγητά!» λέει ενθουσιασμένος ο μαθητής. «Λαπρόπουλε, εσύ;» απαντά γεμάτος απορία ο καθηγητής. Δεν είμαι σίγουρος αν τ’ όνομα είναι «Λαμπρόπουλος» κι αν ο χαρακτηρισμός είναι «σκράπας» ή «κουμπούρας», δεν έχει και σημασία. Σημασία έχει ότι ο «σκράπας» μαθητής υποδέχεται όλος ευγνωμοσύνη τον καθηγητή του που ενδεχομένως να τον άφησε αρκετές φορές ανεξεταστέο ή και στον τόπο. Αντιθέτως, ο καθηγητής αισθάνεται απλώς έκπληξη, ίσως και ενόχληση γιατί προφανώς προτιμούσε να δει το μαθητή του επαίτη στην είσοδο της εκκλησίας που επισκέπτεται κάθε Κυριακή ή ρακοσυλλέκτη και εν πάση περιπτώσει σε κατάσταση που να δικαιολογεί τον τρόπο που ο ίδιος τον αξιολογούσε. Το ρεζουμέ της ιστορίας των λίγων δευτερολέπτων είναι, βεβαίως, ότι οι τράπεζες πιστεύουν τους ανθρώπους που δεν πιστεύει το σχολικό σύστημα αξιολόγησης και μετατρέπουν –με δάνεια φυσικά– την αποτυχία σε επιτυχία.

Θεωρητικά, λοιπόν, όλη η δακρύβρεχτη φλυαρία για την αποτυχία του εκπαιδευτικού συστήματος που αποτυπώνεται στους 39.000 υποψηφίους με επιδόσεις από 0 έως 9,9, όλες οι απαξιωτικές αναφορές στους άνευ προσόντων «κουμπούρες» είναι καραμπινάτες βλακείες. Για τους 39.000 αποτυχημένους του 2006, ένα τραπεζικό δάνειο με ευνοϊκό επιτόκιο θα αποκαταστήσει τη βαθμολογική υστέρηση, το έλλειμμα γνώσης θα γίνει πλεόνασμα χρήματος, οι κουμπούρες θα μετατραπούν σε δαιμόνιους επιχειρηματίες, οι ειδεχθείς βάτραχοι θα μεταμορφωθούν σε λαμπερά βασιλόπουλα, χάρη στο φιλί της πριγκίπισσας-τράπεζας. [...]

Η πρόθεσή μου είναι απλώς να συνθέσω ένα μικρό, χαμηλόφωνο εγκώμιο στην αποτυχία. Όχι για να παρηγορήσω τους «αποτυχημένους» του εκπαιδευτικού Καιάδα. Δεν υπάρχει λόγος. Από πότε, άλλωστε, το «10» έγινε η διαχωριστική γραμμή του κόσμου μας; Έχουμε ένα σωρό άλλα σύνορα που καταργούν και υπερβαίνουν αυτόν τον αμφίβολο διαχωρισμό ανάμεσα στους επιτυχημένους και αποτυχημένους. Οι άνθρωποι μπορεί να είναι πλούσιοι, μεσαίοι ή φτωχοί. Είναι εργαζόμενοι, άνεργοι ή «εξ οφίτσιο» αργόσχολοι. Είναι ιδιοκτήτες ή προλετάριοι. Μορφωμένοι, ημιμαθείς ή αμόρφωτοι. Έχουμε τόσες διαχωριστικές γραμμές που δεν αντιλαμβάνομαι γιατί πρέπει να χωριστούμε στους «άνω του 10» και στους «κάτω του 10». Πολύ περισσότερο όταν πρόκειται για εφήβους. Κι ακόμη περισσότερο όταν οι επιτιμητές και κριτές τους ομολογούν ότι η αποτυχία δεν είναι δική τους, αλλά του εκπαιδευτικού συστήματος. Συμφωνώ και επαυξάνω. Και θα έλεγα επιπλέον ότι ο μέσος φορολογούμενος γονεύς δικαιούται, ανάλογα με το βαθμό «αποτυχίας» του γόνου του, να ζητήσει τα λεφτά που κατέβαλε για 13 χρόνια εκπαίδευσης. Το κράτος, πριν βουτήξει στα βαθιά νερά της μεταρρυθμιστικής αβελτηρίας, και εφόσον ομολογεί ότι με τη βαθμολόγηση των μαθητών βαθμολογείται το ίδιο και οι εκπαιδευτικές του πολιτικές, ας κάνει το λογαριασμό κι ας δώσει στους φορολογούμενους πίσω όσα τους πήρε. Αυτό είναι τουλάχιστον μια τίμια συναλλαγή. Και τότε θα δικαιούται να απαγορεύσει την είσοδο των «αποτυχημένων» στις πλεονάζουσες θέσεις ΑΕΙ και ΤΕΙ.

Αλλά επειδή το κράτος και οι πολιτικοί μας, όταν η κουβέντα φτάνει στα φράγκα,

θυμούνται ότι «πολιτική είναι η τέχνη του εφικτού» (τσιφούτηδες!), υπάρχει η άλλη λύση. Να



αποδεσμεύσουν την εκπαίδευση από το βραχνά της επίδοσης, το σχολείο από τη λογική του ανταγωνισμού και της επιβράβευσης και τους εκπαιδευόμενους από τη ρετσινιά του «αποτυχημένου». Οι Λατίνοι έλεγαν homo educandus, ο άνθρωπος πρέπει να μορφώνεται (και όχι να παραμορφώνεται) και εννοούσαν αυτό που μερικοί χρυσοπληρωμένοι τεχνοκράτες αποκαλούν σήμερα «διά βίου εκπαίδευση». Αλλά οι Λατίνοι όπως και οι Έλληνες κυριολεκτούσαν, αντιλαμβάνονταν τη γνώση σαν ένα ανοικτό, απεριόριστο σύμπαν, όχι σαν ένα κλειστό σύστημα, οργανωμένο σε ερωταπαντήσεις multiple choice πληροφοριών, που βαθμολογείται ανά πάσα στιγμή στην κλίμακα 0-20 και αποκλείει από την επόμενη βαθμίδα γνώσης τους «αποτυχημένους».

Άλλωστε –και επανέρχομαι στο αρχικό μου επιχείρημα– ζούμε σ’ έναν οικονομικό πολιτισμό που επιβραβεύει ποικιλοτρόπως την «αποτυχία». Παρακολουθείτε μουντιάλ; Προφανώς! Ζητήστε, λοιπόν, τα βιογραφικά όλων των αστέρων του γηπέδου που τα συμβόλαιά τους ξεπερνούν σε αξία το ετήσιο ΑΕΠ της Ελλάδας. Ψάξτε τις σχολικές και σπουδαστικές τους επιδόσεις και θα διαπιστώσετε ότι αυτή η λαμπερή ομάδα των χρυσοπληρωμένων, επιτυχημένων μπαλαδόρων είναι στην πλειοψηφία τους μια δράκα αποτυχημένων αποφοίτων της υποχρεωτικής εκπαίδευσης• αν αποφοίτησαν, βέβαια, ποτέ. Έπειτα, ρίξτε μια ματιά στα ανορεξικά ή πληθωρικά κορμιά της πασαρέλας που η μόνη τους δεξιότητα είναι να ντύνονται και να γδύνονται και θα διαπιστώσετε ότι, παρότι η καλύτερη επίδοση που είχαν ποτέ ήταν η νίκη τους σε κάποια καλλιστεία, έχουν ετήσιο εισόδημα ίσο με τις ισόβιες αποδοχές του σημαντικότερου πρύτανη ευρωπαϊκού πανεπιστημίου. Υπάρχουν, βεβαίως, και τα πολύ δημοφιλέστερα παραδείγματα για την αναξιοπιστία των συστημάτων σχολικής αξιολόγησης• όπως οι κακές επιδόσεις του Αϊνστάιν στο σχολείο, η δυσλεξία του Δημοσθένη, η έμμονη ετεροαπασχόληση του θεολόγου Δαρβίνου, η απόλυτη ανέχεια του Βαν Γκονγκ, η αυτοδιδασκαλία του Ρικάρντο που ολοκλήρωσε τις συντομότατες σπουδές του στα 14 χρόνια του και αυτο-συνταξιοδοτήθηκε στα 42 του για να αφιερωθεί στη φιλοσοφία της αγοράς. Αν όλοι αυτοί, ως έφηβοι, αξιολογούνταν από το άκαμπτο βαθμοθηρικό μας σύστημα, το πιθανότερο είναι ότι θα κοσμούσαν τις στατιστικές της αποτυχίας.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

1. Να γίνει περίληψη εκατό (100) περίπου λέξεων.
2. Ποιο είναι το θέμα του κειμένου; Ποια είναι η θέση του συγγραφέα; Τεκμηριώστε την απάντησή σας
3. Το κείμενο χρησιμοποιεί ως τρόπο πειθούς την επίκληση στη λογική.

α. Να εντοπίσετε ένα επιχείρημα και να το ξαναδιατυπώσετε με εμφανώς επαγωγική μορφή.

β. Να εντοπίσετε τεκμήρια που στηρίζουν τη σκέψη του συγγραφέα.
4. Η επίκληση του συναισθήματος γίνεται με τους εξής τρόπους: αφήγηση, περιγραφή, χιούμορ και ειρωνεία. Να εντοπίσετε σημεία όπου ο συγγραφέας χρησιμοποιεί καθένα από αυτούς τους τρόπους.
5. Οι τρόποι ανάπτυξης παραγράφου είναι οι εξής: αναλογία, αιτιολόγηση, σύγκριση-αντίθεση, παραδείγματα, αίτιο-αποτέλεσμα, διαίρεση, ορισμός και συνδυασμός μεθόδων. Με ποιο τρόπο αναπτύσσεται η πρώτη παράγραφος; Ποια είναι τα δομικά της μέρη; (θεματική περίοδος, λεπτομέρειες, κατακλείδα)
6. Η βάση του «10» για την εισαγωγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση παρουσιάζεται ως ένα μέτρο για την αναβάθμιση τόσο του Λυκείου όσο και των ΑΕΙ. Ποια είναι η προσωπική σας θέση; Τι μέτρα θα προτείνατε εσείς για τη βελτίωση των σπουδών στο Λύκειο. Γράφετε ένα άρθρο πεντακοσίων περίπου λέξεων που θα στείλετε σε εφημερίδα.





Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

Στην παρουσίαση που ακολουθεί, μπορείτε να δείτε με εύσχημο τρόπο τη γένεση της ιστορίας και τη διαδρομή της.  Δείτε το ppt

Κυριακή 28 Αυγούστου 2011

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ ΣΤΗΝ ΤΡΙΤΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Δελτίο Τύπου 28/08/2011
Ανακοίνωση αποτελεσμάτων εισαγωγής στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση
Από το Υπουργείο Παιδείας, Δια Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων ανακοινώνεται ότι τη Δευτέρα 29/08/2011 στις 08:00 θα δοθούν στη δημοσιότητα τα αποτελέσματα εισαγωγής στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση.
Οι ενδιαφερόμενοι θα μπορούν από το πρωί της ίδιας μέρας να πληροφορούνται τα αποτελέσματα μέσω της ιστοσελίδας του Υπουργείου www.minedu.gov.gr πληκτρολογώντας τον οκταψήφιο κωδικό αριθμό τους και τα τέσσερα αρχικά γράμματα των προσωπικών τους στοιχείων (Επώνυμο – Όνομα –Πατρώνυμο - Μητρώνυμο).
Ταυτόχρονα τα αποτελέσματα θα αποσταλούν ηλεκτρονικά και στις Διευθύνσεις και τα Γραφεία Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης προκειμένου να εκτυπωθούν ονομαστικές καταστάσεις των επιτυχόντων και να προωθηθούν στα σχολεία ευθύνης τους για ενημέρωση των ενδιαφερομένων.


ΕΠΙΤΕΛΟΥΣ! 







Παρασκευή 26 Αυγούστου 2011

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΚΑΙ ΕΠΟΧΗ

Η λογοτεχνία αποτυπώνει το στίγμα μιας εποχής αλλά και μας βοηθάει να καταλάβουμε μιαν εποχή ακόμη κι αν δεν έχουμε ζήσει σ' αυτή ή δεν είχαμε αποκτήσει αυτοσυνειδησία κατά τη διαδρομή της. Η δεκαετία του 1970 είναι μια πλούσια σε ιστορικά, καλλιτεχνικά και κοσμοϊστορικά γεγονότα. Ένα πολύ καλό ανάγνωσμα γι' αυτήν είναι το βιβλίο του φίλου Γιώργου Μουμουζιά "Με καμπάνα παντελόνι..."

Με φόντο κυρίως τη Θεσσαλονίκη, ένας μαθητής θυμάται και αφηγείται τη ζωή του. Άλλοτε με κωμικό και άλλοτε με σοβαρό τρόπο ξετυλίγονται όλα τα γεγονότα και τα πρόσωπα που σημάδεψαν τη χώρα στην περίοδο 1970-1980: Τα "σκληρά" χρόνια της δικτατορίας, η κυπριακή τραγωδία, η μεταπολίτευση, ο μεγάλος σεισμός αλλά και τα τραγούδια που σιγοψιθυρίζονταν στα χείλη όλου του κόσμου, τα τηλεοπτικά σίριαλ που έκαναν τις πόλεις να νεκρώνουν, οι ταινίες για τις οποίες σχηματίζονταν ουρές στους κινηματογράφους, τα παιχνίδια στον ρυθμό των οποίων ανέπνεαν οι φίλαθλοι. Ακολουθώντας την πορεία του αφηγητή θα ξαναφέρουμε στη μνήμη μας το παντελόνι καμπάνα και τα παπούτσια sportex, την ταβέρνα της Δόμνας, τον "Άγνωστο πόλεμο" και τους "Άγγελους του Τσάρλυ", τις αξέχαστες επιτυχίες του Γιάννη Καλατζή και το μουσικό ρεύμα της disco, το "Εξπρές του μεσονυχτίου" και τις ταινίες του Γκουσγκούνη, τις "πιρουέτες" του Κούδα, του Δεληκάρη, του Χατζηπαναγή, του Κρόιφ...

Ο συγγραφέας γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Θεσσαλονίκη, σπούδασε φυσικός, εργάστηκε στην εκπαίδευση και τα τελευταία χρόνια είναι επιθεωρητής του Υπουργείου Απασχόλησης.

Πέμπτη 25 Αυγούστου 2011

ΠΩΣ ΜΕΤΡΟΥΣΑΝ ΤΟΝ ΧΡΟΝΟ ΟΙ ΑΡΧΑΙΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ

Σε αντίθεση με τις σύγχρονες αντιλήψεις καταγραφής του ετήσιου χρόνου και εφαρμογής του ημερολογίου, οι αρχαίοι Έλληνες δεν έκαναν χρήση ενός πανελλήνιου ετήσιου λειτουργικού κειμένου, το οποίο να ρυθμίζει την καθημερινή θρησκευτική και πολιτικοκοινωνική ζωή στο σύνολό της.
Η διάρθρωση του ετήσιου χρόνου στην αρχαία Ελλάδα χαρακτηρίζεται από την εφαρμογή κοινών μεταξύ των πόλεων πρακτικών (υιοθέτηση του σεληνο-ηλιακού ημερολογίου, εφαρμογή εμβόλιμων μηνών) που εξασφάλιζαν, κατά τον Πλάτωνα, τη διευθέτηση της "τάξης" - δηλαδή της τακτοποίησης "των ημερών σε μήνες και των μηνών σε χρόνια"- με σκοπό κυρίως την εξίσωση του εορτασμού των λατρευτικών πράξεων με συγκεκριμένες εποχές του έτους.
Αυτά επισήμανε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κ. Σοφία Κραβαρίτου, αρχαιολόγος - διδάκτωρ Θρησκευτικής Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου της Σορβόννης και διδάκτωρ της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας του Πανεπιστημίου της Λωζάννης, η οποία εργάζεται σήμερα στο Αρχαιολογικό Ινστιτούτο Θεσσαλικών Σπουδών (με έδρα στο Βόλο), με αφορμή διάλεξή της στο πλαίσιο εκδήλωσης του Φιλολογικού, Ιστορικού, Λογοτεχνικού Συνδέσμου "Φ.Ι.Λ.Ο.Σ.".
Μάλιστα, σύμφωνα με την ίδια, η οργάνωση της καθημερινής θρησκευτικής και πολιτικής πραγματικότητας στην αρχαία Ελλάδα χαρακτηρίζεται από δύο παραμέτρους: α) τη διαφοροποίηση των ονομάτων των μηνών από πόλη σε πόλη, την ύπαρξη ενός μεγάλου αριθμού τοπικών εορτών με αναφορά σε τοπικούς ήρωες και τοπικά ιστορικά γεγονότα που μέσω της ετήσιας ανακύκλωσής τους τονίζουν την ιδιαιτερότητα κάθε πόλης ή κοινότητας και β) τις διαρκείς αλλαγές και εμβολές νέων δεδομένων ανάλογα με την εκάστοτε ιστορική περίοδο. Σε αυτά προστίθενται, επίσης, ανορθόδοξες παρεμβολές στην κανονική ροή του χρόνου που επιβάλλονταν από τις εκάστοτε κοινωνικοπολιτικές συνθήκες.
Ειδικότερα, όπως αναφέρει η κ.Κραβαρίτου, οι Έλληνες υιοθέτησαν το σεληνο-ηλιακό "ημερολόγιο" και έκαναν χρήση διαφόρων συστημάτων πρόσθεσης εμβόλιμων μηνών στη διάρκεια ενός κανονικού έτους (διητερίς, τετραετηρίς ή πενταετηρίς, οκταετηρίς και εννεακαιδεκαετηρίς), για να πετύχουν την αντιστοιχία των 12 σεληνιακών μηνών με ένα ηλιακό έτος (365, 242 ημέρες) ή με ένα πλήρη κύκλο των εποχών.
H σταθεροποίηση αυτής της αντιστοιχίας θα εξασφάλιζε κατ' επέκταση τη σταθερή σχέση των εορτών με τις εποχές.
Συνολικά, γνωρίζουμε πάνω από 130 τοπικά ονόματα μηνών και επιπλέον τις διαλεκτικές παραλλαγές τους, που συνήθως αποτελούσαν παράγωγα των ονομάτων των εορτών ή των θεϊκών επιθέτων και αντιστοιχούσαν σε ξεχωριστές πόλεις.

Oι εμβόλιμοι μήνες έπαιρναν συνήθως ένα από τα υπόλοιπα ονόματα με την πρόσθετη ένδειξη- "δεύτερος", "ύστερος" ή, όπως συμβαίνει στη Θεσσαλία, με την ένδειξη "εμβόλιμος".
Όπως επισημαίνει η κ.Κραβαρίτου, ο πρώτος μήνας κάθε έτους συνέπιπτε με το θερινό (π.χ. Aθήνα) ή το χειμερινό ηλιοστάσιο (π.χ. Δήλος), και με την εαρινή (π.χ. Δελφοί) ή τη φθινοπωρινή ισημερία (π.χ.΄Aργος).
Παράλληλα με το σεληνιακό μήνα, που χαρακτηρίζεται από τα επιγραφικά κείμενα ως "μήν κατά θεόν" ή "μήν κατά Σελήνην", η οργάνωση του ετήσιου χρόνου γινόταν επίσης με βάση τη θητεία των πολιτικών αρχόντων (π.χ. αττική οργάνωση και διαίρεση του ετήσιου χρόνου σε πρυτανείες) και σε αυτή την περίπτωση ο μήνας ονομάζονταν "μήν κατ' άρχονταν".
Tα διαφορετικά δε αυτά συστήματα ονομασίας και οργάνωσης του ετήσιου χρόνου λειτουργούσαν παράλληλα στην καθημερινή πραγματικότητα κάθε πόλης, όπως παράλληλα λειτουργούσε και η θρησκευτική με την πολιτική της έκφραση.

Ωστόσο, σύμφωνα με την Ελληνίδα επιστήμονα, τα παραπάνω στοιχεία που αντιπροσωπεύουν την "τάξη" με την οποία διευθετούνταν κατά τον Πλάτωνα ο κυκλικός θρησκευτικός χρόνος στην Αρχαία Ελλάδα, έρχονται σε αντίθεση με τον Aριστοφάνη, ο οποίος επικαλείται δυσαρέσκεια των θεών -μεταξύ των οποίων και της Σελήνης- λόγω της άτακτης οργάνωσης των εορτών.
Η ίδια σημειώνει πως διέφερε στην αρχαιότητα και η αντιστοιχία μεταξύ ομώνυμων μηνών διαφορετικών πόλεων. Για παράδειγμα, εάν στον 5ο αι. π.X. ο αττικός Eλαφηβολιών (Mάρτιος/Aπρίλιος) αντιστοιχούσε στον σπαρτιατικό Aρτεμίσιο, ο Aρτεμισιώνας της Δήλου αντιστοιχούσε στον αττικό Mουνυχιώνα (Aπρίλιο/Mάϊο).
Όμως, παρ' όλη την αναντιστοιχεία, παρατηρείται ότι και οι δύο ομώνυμοι μήνες Aρτεμίσιος και Aρτεμισιών αποτελούν ανοιξιάτικους μήνες, γεγονός που δικαιολογεί και την πρόταση του Θουκυδίδη.

Kατά την ελληνιστική όμως εποχή και έπειτα από άπειρες αλλαγές της ροής του κυκλικού χρόνου, οι ομώνυμοι μήνες διαφορετικών πόλεων μπορούσαν να ανήκουν σε διαφορετικές εποχές του έτους.
Η κ.Κραβαρίτου δεν παραλείπει να αναφέρει πως η οργάνωση του αρχαίου κυκλικού χρόνου-που βρισκόταν σε στενή συνάρτηση με το γεωγραφικό χώρο, αλλά και με το ιστορικό του πλαίσιο- επηρεαζόταν σαφέστατα από τα κοινωνικο-πολιτικά γεγονότα κάθε περιοχής.
Πολιτικοκοινωνικά φαινόμενα επηρέαζαν εμφανώς τον εορτασμό κάποιων εορτών, αλλά και τη σχέση τους με τα πρωταρχικά γεγονότα σε ανάμνηση των οποίων τελούνταν. Πολλά από τα πρωταρχικά αυτά γεγονότα, επισημαίνει, χάνονταν στο παρελθόν, στις αρχές δηλαδή της ιστορίας κάθε κοινότητας και ο ετήσιος εορτασμός τους ή η κατάργησή τους συνέβαλαν στη διαφύλαξη ή στη διατάραξη της ιστορικής μνήμης των τοπικών πληθυσμών.

Ο συνοικισμός, για παράδειγμα, των πόλεων της Μυκόνου έγινε τον 2ο αιώνα π.X., χωρίς παρεμβολή ξένης δύναμης και χωρίς να αλλάξουν τα ονόματα των μηνών, ούτε οι τοπικές λατρείες ηρώων και αρχηγετών, που παρέπεμπαν σε μυθικά γεγονότα του παρελθόντος, τα οποία συντηρούσαν την ιστορική μνήμη αυτών των φιλικά διακείμενων μεταξύ τους πόλεων.

Αντίθετα, ο τύραννος Διόνυσος των Συρακουσών, όταν κατέλαβε τον 4ο αιώνα π.X. τη Σικελική Νάξο άλλαξε τα Ιονικά ονόματα των μηνών σε Δωρικά, και μετονόμασε την πόλη σε Ταυρομένιο, προσπαθώντας να ανακατευθύνει την ιστορική της μνήμη.

Aλλά και οι Mακεδόνες, στο θεσσαλικό χώρο, αφού άλλαξαν ριζικά τα ονόματα των μηνών των μαγνητικών πόλεων, αφενός διατήρησαν και εξωράισαν παλιές λατρείες που ευνοούσαν τη συνοχή του συνοικισμένου πληθυσμού, αφετέρου δε ίδρυσαν τη λατρεία των νέων αρχηγετών και κτιστών του συνοικισμού, γεγονός στο οποίο αντιτίθεται με ψήφισμά του ο μαγνητικός δήμος των Ιωλκίων, αποδεικνύοντας περίτρανα το ρόλο του "ημερολογίου" στη δημιουργία αλλά και στη διαφύλαξη της ιστορικής συνείδησης, καταλήγει η αρχαιολόγος.

Τετάρτη 24 Αυγούστου 2011

ΕΚΘΕΣΗ-ΕΚΦΡΑΣΗ Β΄ΛΥΚΕΙΟΥ

Η πρώτη θεματική ενότητα του βιβλίου αναφέρεται στη λειτουργία των μέσων ενημέρωσης και στην αμφίδρομη σχέση τους με τη δημοκρατία. Παρακάτω σας δίνω ένα κριτήριο αξιόλογησης για να ασχοληθείτε με αυτό το θέμα.

Για να ανοίξετε το αρχείο κάντε κλικ ΕΔΩ

Δευτέρα 22 Αυγούστου 2011

ΜΕΛΟΠΟΙΗΜΕΝΗ ΠΟΙΗΣΗ

ΚΩΣΤΗΣ ΠΑΛΑΜΑΣ
Σ'ΑΓΑΠΩ

Σ' αγαπώ με τη γλώσσα του πουλιού τ' αηδονιού
και με τ'άφραστα
μ' όσα στο θαμπό μου το νου.. μισοζούν.
Σ' αγαπώ.. σ' αγαπώ στο θαμπό μου το νου
σ' αγαπώ.. σ' αγαπώ στο θαμπό μου το νου
Σ' αγαπώ.. μ' όλα τ' άστρα
του βαθιού μου ουρανού
στήσου αγάπη μου.. πλάστρα
στο θαμπό μου το νου
Σ' αγαπώ.. σ' αγαπώ στο θαμπό μου το νου
σ' αγαπώ.. σ' αγαπώ στο θαμπό μου το νου



Κωστής Παλαμάς

"Τα Παράκαιρα" (1919)
 
Και η μαγεία του ήχου και της εικόνας...

ΚΑΝΟΝΕΣ ΤΟΝΙΣΜΟΥ ΠΤΩΤΙΚΩΝ

Α. Γενικοί κανόνες


1. Η ασυναίρετη ονομαστική, αιτιατική και κλητική των πτωτικών, όταν τονίζεται στη λήγουσα, παίρνει οξεία.

Ἡ τιμή, ἡ φωνή, ὁ ποιητής

Ὁ αγαθός, κεκελευκώς, αὐτός

2. Η γενική και δοτική των πτωτικών, όταν τονίζεται στη λήγουσα, παίρνει περισπωμένη.

Τοῦ ποιητοῦ, τῷ ποιητῇ

Τῆς τιμῆς, τῇ τιμῇ

3. Η λήγουσα που προέρχεται από συναίρεση, όταν τονίζεται, παίρνει περισπωμένη.

Τιμάω-τιμῶ δηλόον-δηλοῦν

Παίρνει όμως οξεία, αν πριν από η συναίρεση είχε οξεία η δεύτερη από τις συλλαβές που συναιρούνται.

Ἐσταώς-ἐστώς



Β. Ειδικοί κανόνες



Α΄κλίση

 Το α στην κατάληξη –ας (σε οποιαδήποτε πτώση) είναι πάντοτε μακρόχρονο.

Τούς στρατιώτας , τῆς πολιτείας

 Στα θηλυκά : α) αν πριν από το α υπάρχει σύμφωνο (εκτός από το ρ) τότε το α είναι βραχύχρονο

Ἡ μοῦσα, τῆς μούσης

Η μᾶζα, τῆς μάζης

** Την ποσότητα τη βρίσκουμε στα λεξικά ή στους πίνακες των ουσιαστικών της γραμματικής



Β΄κλίση

Η κατάληξη α των ουδετέρων (όλων των πτωτικών) είναι βραχύχρονη.

Τά μῆλᾰ, τα σώματᾰ

Ἐκεῖνα, τά τιμῶντᾰ



Γ΄κλίση

Το ι και α στη λήγουσα των ονομάτων της γ΄κλίσης είναι βραχύχρονα.

Ἡ γνῶσις, τήν γνῶσιν

Τόν ἀγῶνα, τούς ἀγῶνας



ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗΣ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ

Σε λίγες μέρες τα σχολεία ανοίγουν. Οι καλοκαιρινές διακοπές θα είναι μια γλυκιά ανάμνηση! Για να μη γίνουν, όμως και οι γνώσεις στην αρχαία ελληνική γραμματική μια ανάμνηση, και μάλιστα δυσάρεστη,  προτείνω, ειδικά στους μαθητές των τάξεων του Γυμνασίου και της Α΄Λυκείου, να προσπαθήσουν να απαντήσουν στα ερωτήματα των ασκήσεων που θα βρουν παρακάτω.
Α, απαραίτητη προϋπόθεση είναι να πάρετε χαρτί και μολύβι και να ελέγξετε τις γνώσεις που αποκομίσατε τη σχολική χρονιά που μας πέρασε. Αν δυσκολεύεστε, να προστρέξετε στη γραμματική του Οικονόμου, αφού όμως εξαντλήσετε κάθε προσπάθεια. Εννοείται ότι όποιος θέλει μπορεί να μου στείλει τις απαντήσεις για ανατροφοδότηση.

ΑΣΚΗΣΕΙΣ


1. Να βάλετε τα ουσιαστικά στις κατάλληλες πτώσεις:




τῷ (ὁ υἱός) αἱ (ἡ ψῆφος)

τοῖς (ὁ στρατηγός) τὸν (ὁ καρπός)

τῶν (ὁ ἵππος) τὴν (ἡ κάμηλος)

τοὺς (ὁ ἱατρός) τὰς (ἡ ὁδός)

τοῦ (ὁ ἥλιος) ὦ (ὁ δοῦλος)

τῇ (ἡ ὁδός) τῆς (ἡ ἔλαφος)

τὰ (τὸ δῶρον) τοῖς (τὸ μῆλον)



2. Να γράψετε τις προτάσεις που ακολουθούν στον άλλο αριθμό:



α) Ἐγὼ μὲν Ἀθηναῖός εἰμι, ὐμεῖς δὲ Θηβαῖοι.

β) Ἀγαθὸς εἶ σὺ καὶ δίκαιος κριτής.

γ) Ὁ στρατηγὸς οὗτος φίλος καὶ σύμμαχός ἐστιν.

δ) Ὁ οἶκος ἡμῶν πλούσιός ἐστιν.

ε) Οἱ διδάσκαλοι δοῦλοί εἰσιν ἐκ Σκυθίας.



3. Να βάλετε τα ουσιαστικά στις κατάλληλες πτώσεις:



τοὺς (ὁ νεανίας) τὴν (ἡ γλῶττα)

τὰς (ἡ αἰχμή) τοῖς (ὁ πολίτης)

ὦ (ὁ δεσπότης) τῆς (ἡ θῆρα)

τῆς (ἡ ἄμυνα) ὦ (ὁ πολίτης)

τὴν (ἡ κομιδή) οἱ (ὁ γυμναστής)



4. Να βάλετε τα ουσιαστικά της γ΄ κλίσης στις κατάλληλες:



οἱ (ὁ λέων) τῶν (ὁ ἱερεύς)

τῶν (ὁ ἄρχων) τὴν (ἡ τέρψις)

τὸν (ὁ γίγας) τοῖς (ὁ μάντις)

τοῖς (ὁ ἰμάς) τῇ (ἡ φύσις)

τὸν (ὁ Ξενοφών) τὰς (ἡ κτῆσις)

τοῦ (ὁ θεράπων) τοῖς (ὁ ἐλέφας)



5. Να μεταφέρετε στον Παρατατικό, Μέλλοντα, Αόριστο και Παρακείμενο τα ρήματα:



πέμπει:

ἐκδιώκει:

ἐκστρατεύετε:

μεταπείθομεν:

ἔσχομεν:



6. Να γράψετε τα απαρέμφατα Ενεργητικής και Μέσης φωνής σε όλους τους χρόνους των ρημάτων κελεύω, ἔχω, καταλείπω.



7. Να γράψετε τις μετοχές Ενεργητικής και Μέσης φωνής σε όλους τους χρόνους των ρημάτων ὁδεύω, κωλύω.



8. Να γράψετε τις μετοχές που δίνονται στην κατάλληλη πτώση:



οἱ (ὁ ἐπιμένων) τοῦ (ὁ ὤν)

τοῖς (ὁ γράψας) τῇ (ἡ ἔχουσα)

τῶν (ὁ ἀκούων) τὰ (τὸ ὄν)

τὸν (ὁ διδάσκων) αἱ (ἡ ἔχουσα)

τῶν (ὁ φονεύσας) τὰ (τὸ δεδιωχός)



Δευτέρα 8 Αυγούστου 2011

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΡΩΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ

Σαν άνεμος μου τίναξε ο έρωτας τη σκέψη


σαν άνεμος που σε βουνό βελανιδιές λυγάει.

'Ηρθες, καλά που έκανες, που τόσο σε ζητούσα

δρόσισες την ψυχούλα μου, που έκαιγε ο πόθος.



Από το γάλα πιο λευκή

απ' το νερό πιο δροσερή

κι από το πέπλο το λεπτό, πιο απαλή.

Από το ρόδο πιο αγνή

απ' το χρυσάφι πιο ακριβή

κι από τη λύρα πιο γλυκιά, πιο μουσική...



ΜΙΑ ΡΗΞΙΚΕΛΕΥΘΗ ΘΕΩΡΙΑ

Με αφορμή το νέο του βιβλίο "Ο Όμηρος και το Αλφάβητο", που εκδόθηκε από την Ελληνοαμερικανική Ένωση τον Δεκέμβριο του 2010, ο ποιητής Νάνος Βαλαωρίτης αναφέρεται στην πρωτότυπη αυτή θεωρία όπου συνδέει τη σύνθεση και τη δομή των ομηρικών επών με το ελληνικό αλφάβητο.


Στο βιβλίο του ο Νάνος Βαλαωρίτης αναλύει πώς πιθανόν να συντέθηκαν τα δυο ομηρικά έπη με το αλφάβητο ως ρητορικό και συμβολικό νήμα και μέρος του κειμένου. Αλλιώς δεν εξηγούνται η έκταση των ποιημάτων και η χρήση του αλφαβήτου ως χωριστικά σημεία μόνο. Με τη μέθοδο της θεματικής ακροφωνίας επιλέγει λέξεις που αρχίζουν από τα γράμματα των τίτλων για να συντάξει τα κύρια θέματα της κάθε ραψωδίας. Για παράδειγμα λέξεις που αρχίζουν από το γράμμα άλφα καθορίζουν τα κύρια θέματα της ραψωδίας Άλφα στην Ιλιάδα ή την Οδύσσεια, από βήτα των ραψωδιών Βήτα, από γάμα των ραψωδιών Γάμα (η ραψωδία Γ της Ιλιάδας αναφέρεται στις Γυναίκες) κ.ο.κ.

Τα θέματα είναι πολλαπλά, αντιφατικά και συμπληρωματικά και φανερώνουν μια άλλη διάσταση του έπους, που έμεινε κρυμμένη για 2800 χρόνια, πιθανόν γνωστή μόνον στους Ομηρίδες, τον στενό κύκλο του Ομήρου. Είναι γνωστό από άλλες επικές ινδοευρωπαϊκές παραδόσεις ότι πολλοί επικοί ποιητές μεταξύ των οποίων και ο Όμηρος χρησιμοποιούσαν κρυπτικές αναφορές (kenning) ως μέρος της τέχνης τους.

Με την θεωρία του Βαλαωρίτη προτείνονται νέες προσεγγίσεις του ομηρικού προβλήματος που αφορούν στην συσχέτιση των δυο επών και στην σχέση του αλφαβήτου με το περιεχόμενο των δυο επών. Βεβαίως, ο Βαλαωρίτης δεν είναι κλασσικός φιλόλογος. Έχει όμως στέρεες γνώσεις πάνω στην ιστορία της παγκόσμιας λογοτεχνίας.

Δευτέρα 1 Αυγούστου 2011

ΣΤΡΑΤΗΣ ΤΣΙΡΚΑΣ 1911-1980



Ένας άλλος μεγάλος της νεοελληνικής λογοτεχνίας γεννήθηκε το 1911 με αποτέλεσμα να γιορτάζουμε φέτος τα 100χρονα από τη γέννησή του. Πολύτιμες πληροφορίες για τη ζωή και το έργο του μπορείτε να αντλήσετε από τον ιστότοπο http://www.tsirkas.ekebi.gr/

 Εδώ σας παρουσιάζω ένα κριτήριο αξιολόγησης για το απόσπασμα από την Αριάγνη που διδάσκεται στα Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της Γ΄Λυκείου.

Αριάγνη (απόσπασμα)


Η ΑΡΙΑΓΝΗ (1962) είναι το δεύτερο από τα τρία βιβλία που αποτελούν το μυθιστόρημα Ακυβέρνητες Πολιτείες του Στρατή Τσίρκα (1911-1980). Τα άλλα δυο είναι: Η Λέσχη (1960) και Η νυχτερίδα (1965). Η δράση εκτυλίσσεται. διαδοχικά, στην Ιερουσαλήμ, στο Κάιρο και στην Αλεξάνδρεια. Κεντρικό πρόσωπο και στα τρία: ο Σιμωνίδης ή Καλογιάννης, ανθυπολοχαγός των ελληνικών στρατιωτικών τμημάτων που είχαν σχηματιστεί στην Αίγυπτο, μετά την κατάληψη της Ελλάδας από τους Γερμανούς. Είναι μέλος αριστερής οργάνωσης και εμπλέκεται στις πολιτικές δραστηριότητες της εποχής. Οι πολιτικές συγκρούσεις, το ελληνικό στοιχείο των παροικιών, καθώς και το κοσμοπολίτικο κλίμα της Μέσης Ανατολής κυριαρχούν στο μυθιστόρημα.

Στο απόσπασμά μας ο Σιμωνίδης βρίσκεται για ανάρρωση στο Κάιρο και φιλοξενείται στο σπίτι μιας λαϊκής ελληνικής οικογένειας, της Αριάγνης και του Διονύση Σαρίδη, που ο γιος τους Μιχάλης είναι φίλος του. Η Αριάγνη είναι από τα αδρότερα πρόσωπα που έχει πλάσει ο Τσίρκας.

Για να δείτε το κριτήριο αξιολόγησης κάντε κλικ ΕΔΩ

Το βιβλίο θα περάσει στο παρελθόν;

Ισίδωρος Ζουργός συγγραφέας - εκπαιδευτικός


ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ: Τετάρτη 27 Ιουλίου 2011

«Ως συγγραφέας, νομίζω ότι αναπόφευκτα το βιβλίο, έτσι όπως το ξέρουμε, θα περάσει στο παρελθόν. Αυτό όμως δεν θα πρέπει να γίνει από τη μία στιγμή στην άλλη. Πρέπει να γίνει σταδιακά. Αυτή τη μετάβαση στην ηλεκτρονική εποχή δεν θα πρέπει να τη φοβόμαστε. Στην ουσία η ανθρωπότητα έχει περάσει από διάφορες μορφές τύπωσης. Θα πρέπει να αποκλείσουμε αυτές τις φωνές που κάνουν λόγο για το "τέλος του πολιτισμού και της γραφής". Αλλωστε, ο ρόλος του συγγραφέα δεν θα αλλάξει. Αυτό που θα χαθεί είναι η γοητεία του χάρτινου βιβλίου. Τα βιβλία θα γίνουν όπως τα άλογα που τα κρατάμε πλέον μόνο για ομορφιά. Από την εμπειρία μου ως δάσκαλος Δημοτικού, πρέπει να πω πως στην Ελλάδα δεν νομίζω ότι μπορούμε να αφανίσουμε μεμιάς από το σχολείο τα βιβλία, το χαρτί, το μολύβι. Για την ώρα θα πρέπει να υπάρξει ένας συνδυασμός ψηφιακής εκπαίδευσης και χαρτιού. Κάποια στιγμή, βέβαια, θα φτάσουμε και στην πλήρη ψηφιοποίηση του σχολικού μαθήματος. Και ενώ κάποια πράγματα θα γίνουν πολύ εύκολα, κάποια άλλα, και κυρίως τα προβλήματα, θα μείνουν ως έχουν».
 
Οι απόψεις του Ισίδωρου, βέβαια, έχουν και φανατικούς πολέμιους. Ωστόσο, ό,τι και να πιστεύει ο καθένας από εμάς, νομίζω ότι μπορούμε να διαθέσουμε χρόνο για να διαβάσουμε δύο μοναδικά βιβλία του συγγραφέα: 1. Η ψίχα εκείνου του καλοκαιριού (ταιριάζει απόλυτα με την εποχή που διανύουμε) και 2. Στη σκιά της πεταλούδας (πρόκειται για ένα ιστορικό μυθιστόρημα που θα κάνει τη φαντασία σας να καλπάσει σε αλλοτινές εποχές).  
 
    Καλή ανάγνωση!