Δευτέρα 29 Οκτωβρίου 2012

Εγκλήματα πολέμου

 Η συντριπτική ήττα των Αθηναίων στους Αιγός ποταμούς και η συνεδρίαση των νικητών για το μέλλον των αιχμαλώτων άνοιξε το κεφάλαιο των εγκλημάτων πολέμου. Η συζήτηση μεταξύ των μαθητών της Α΄Λυκείου υπήρξε έντονη αλλά και εποικοδομητική. Με αφορμή το κείμενο του Ξενοφώντα και το δοκίμιο του Φ.Κ. Βώρου για τον πόλεμο, παρουσιάστηκαν εργασίες που τόνιζαν τη διαχρονικότητα των εγκλημάτων κατά της ανθρώπινης ύπαρξης : Σφαγή των Μηλίων, Καλάβρυτα, Δίστομο, Ολοκαύτωμα Εβραίων, Χορτιάτης. Μηλιά Μετσόβου κ.α. Και επειδή μία εικόνα ισοδυναμεί με χίλιες λέξεις, δείτε την εργασία της Αθηνάς Γκαϊτατζή από το Α1.





 Ο πόλεμος βίαιος διδάσκαλος ή η κακοδαιμονία του πολέμου.
Κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού Πολέμου οι Σπαρτιάτες εμφανίζονταν ελευθερωτές των Ελλήνων από την ηγεμονία – ζυγό των Αθηναίων, οπότε οι Αθηναίοι αντιμετώπιζαν μόνιμα και τους αντιπάλους και τις «αποστασίες» των συμμάχων. Και γίνονταν ολοένα πιο σκληροί στην αντιμετώπιση τέτοιων κινήσεων. Είναι χαρακτηριστική η συμπεριφορά τους στην περίπτωση «αποστασίας» των Μυτιληναίων. Τότε ο δήμος της Αθήνας αποφάσισε στα γρήγορα σφαγή όλου του αρσενικού πληθυσμού. Την επόμενη μέρα μετρίασε τη φοβερή απόφαση περιορίζοντας την ποινή μόνο στους πρωταίτιους. Είναι όμως χαρακτηριστικό ότι βρήκαν πάρα πολλούς πρωταίτιους (1000) και τους έσφαξαν!

Τέτοιες και παραπλήσιες αγριότητες έγιναν κι άλλες στη διάρκεια του πολέμου, κι από τι ς δυο πλευρές. Θυμόμαστε πρόχειρα:

-Οι Πλαταιείς έσφαξαν τους αιχμαλώτους Θηβαίους (δράστες βέβαια απρόκλητης επίθεσης).

-Έπειτα οι Θηβαίοι και οι Σπαρτιάτες, νικητές των Πλαταιέων, τηρώντας τα προσχήματα μιας «δίκης» έσφαξαν τους Πλαταιείς.

-Οι Συρακούσιοι ακολούθησαν την πιο βασανιστική και απάνθρωπη μεθοδολογία για την εξόντωση των νικημένων Αθηναίων, μέσα στον ακάλυπτο χώρο των λατομείων της περιοχής, όπου η πείνα, η δίψα, η ακαθαρσία και οι μεταλλαγές θερμοκρασίας επιτέλεσαν το βασανιστικό έργο του αργού θανάτου.

-Την ιδιαίτερη αγριότητα των εμφύλιων στάσεων τη ζωγράφισε ο Θουκυδίδης με ενάργεια στα Κερκυραϊκά. Ανέλυσε γενικότερα την κακοδαιμονία του πολέμου και διατύπωσε επιγραμματικά την ετυμηγορία του: βίαιος διδάσκαλος πόλεμος.

Όμως, από όσα αφηγηθήκαμε πιο πάνω, προκύπτει ότι ο πόλεμος είναι αποτέλεσμα θεσμών της ειρήνης: οικονομικών, κοινωνικών, πολιτικών. Στην περίπτωση που μελετάμε η Αθηναϊκή Συμμαχία ως θεσμός κατ’ αρχήν αμυντικός, με όλες τις παρεκκλίσεις και παρενέργειες που σημειώσαμε και με τη συνενέργεια των οικονομικών, κοινωνικών, πολιτικών θεσμών της Αθήνας τον καιρό της ειρήνης, γέννησε σταδιακά:

-δυσφορία δικαιολογημένη των συμμάχων

-επεκτατισμό ασταμάτητο των Αθηναίων

-αποστασίες των συμμάχων

-αλαζονεία της αθηναϊκής δύναμης και μεταμόρφωση του χαρακτήρα των ανθρώπων (ανατροπή των αξιών και των κριτηρίων δράσης, νέα ηθική – πολιτική συνείδηση χωρίς ενδοιασμούς)

-διαρκή κίνδυνο για τις άλλες πόλεις, που παρακολουθούσαν έντρομες τον αθηναϊκό επεκτατισμό και τη νέα ηθική τάξη – πορεία της Αθήνας προς την αυτοκαταστροφή: πόλεμος προς όλους: εχθρούς, ουδέτερους (π.χ. Μήλιους) και υπηκόους. Και ο πόλεμος με τη σειρά του έγινε βίαιος διδάσκαλος.

Φ. Κ. ΒΩΡΟΣ




Πέμπτη 25 Οκτωβρίου 2012

Σμύρνη, η καταστροφή μιας κοσμοπολίτικης πόλης.

 Ένα σημαντικό μάθημα δόθηκε σήμερα στους μαθητές μας. Μέσα στο πλαίσιο των εορταστικών εκδηλώσεων για τη διττή επέτειο  και επιζητώντας εναλλακτικούς τρόπους για τη συντήρηση της εθνικής μας μνήμης, επισκεφτήκαμε το Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης. Εκεί αφού περιηγηθήκαμε το χώρο του μουσείου και είδαμε το σπάνιο φωτογραφικό υλικό-αφιέρωμα στη Σμύρνη, στη συνέχεια παρακολουθήσαμε το εξαιρετικό τόσο από την πλευρά της επιστημονικής τεκμηρίωσης όσο και από την πλευρά του αισθητικού αποτελέσματος ντοκυμαντέρ της Μαρίας Ηλιού: <<Σμύρνη. η καταστροφή μιας κοσμοπολίτικης πόλης>>. Εκείνο που εντυπώθηκε στη συνείδησή μας ήταν η αρμονική συνύπαρξη τόσο διαφορετικών λαών σ' αυτή την πόλη και το πόσο άδοξα και τραγικά αυτή η εστία του κοσμοπολιτισμού θυσιάστηκε στο βωμό των συμφερόντων και της κοντόφθαλμης πολιτικής. Ένα ουσιαστικό μάθημα ιστορίας που πρέπει όλοι να το δούμε!



Πώς ήταν η κοσμοπολίτικη Σμύρνη στις αρχές του 20ου αιώνα; Πώς ζούσαν οι Έλληνες δίπλα στις άλλες κοινότητες; Γιατί ήταν τόσο μοναδικό αυτό το λιμάνι της Μεσογείου που ακόμη και σήμερα, 90 χρόνια μετά την Καταστροφή συνδέεται με τη χαρά της ζωής για τα καλά χρόνια και τους θρήνους για την Καταστροφή που ήρθε ξαφνικά τον Σεπτέμβριο του 1922;

Mέσα από άγνωστο αρχειακό φωτογραφικό και φιλμικό υλικό που σταχυολογήθηκε και συντηρήθηκε προσεκτικά από τη μη κερδοσκοπική εταιρεία Πρωτέας στην Αμερική και στην Ευρώπη, η σκηνοθέτης Μαρία Ηλιού, ο ιστορικός σύμβουλος Αλέξανδρος Κιτροέφ και οι συνεργάτες τους ξεδιπλώνουν μια συναρπαστική ιστορία σε μια ταινία ντοκιμαντέρ που πρωτοπαρουσιάστηκε στο Μουσείο Μπενάκη τον Ιανουάριο του 2012.

Ένα από τα ελάχιστα ντοκιμαντέρ που ασχολείται με νηφαλιότητα με την πόλη της Σμύρνης πριν την καταστροφή, παρακολουθώντας τον τρόπο που λειτουργούσε το ελληνικό στοιχείο, κυρίαρχο στην οικονομική και πολιτιστική ζωή της πόλης αυτής. Έντονα κοσμοπολίτικη, η Σμύρνη εκείνης της εποχής αποτελεί μοναδικό παράδειγμα αρμονικής συμβίωσης διαφορετικών κοινοτήτων και θρησκειών. Εξαιρετική χρήση των μοναδικών ιστορικών ντοκουμέντων, δημιουργεί μια αφηγηματική δομή που αιχμαλωτίζει το θεατή. Το υλικό είναι μοναδικό και είναι αποτέλεσμα επισταμένης έρευνας σε αρχεία της Ευρώπης και της Αμερικής.

Σάββατο 20 Οκτωβρίου 2012

Η ΑΠΑΤΗΛΗ ΥΠΟΣΧΕΣΗ ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ

 Ο Πέτρος Θεοδωρίδης είναι ένας σκεπτόμενος και ιδιαίτερα ευαίσθητος άνθρωπος που αποτυπώνει με τεκμηριωμένο τρόπο τις απόψεις του. Έχει βαθιά κι απροκατάληπτη γνώση της Ιστορίας και ταυτόχρονα εκφράζει τον σεβασμό του στην αυταξία του ανθρώπου. Η ανάγνωση του βιβλίου του είναι σίγουρο ότι θα μας κάνει πιο πλούσιους, γνωστικά και συναισθηματικά.




ΚΡΙΤΙΚΗ
«Το βιβλίο αποτυπώνει ένα μέρος της διανοητικής πορείας του Θεοδωρίδη εδώ και μία δεκαετία περίπου. Όπως συμβαίνει πάντοτε, υπάρχουν συνέχειες και ασυνέχειες, νέες προβληματικές και εμπλουτισμός παλαιότερων θέσεων. 

Ευαίσθητος δέκτης της στροφής προς τα συναισθήματα που έχει συντελεστεί στο σύνολο των κοινωνικών και ανθρωπιστικών επιστημών τα τελευταία 10-15 χρόνια, συζητά για τη σημασία του έρωτα, της ντροπής, της ενοχής, του φόβου, της αγωνίας, του φθόνου και της μνησικακίας, του θυμού και της ζήλιας τόσο στον προσωπικό όσο και στον δημόσιο βίο. Δεν είναι καθόλου τυχαίο, λόγου χάριν, ότι αναφέρεται στην «αισθητική ουτοπία του έθνους» επικαλούμενος το συγκινησιακό φορτίο της εθνικής ταυτότητας, όπως και κάθε άλλης ταυτότητας βεβαίως. Ιδιαίτερο επίσης βάρος δίνει στις θυμικές παραμέτρους της ξενοφοβίας, του αντισημιτισμού, αλλά και του «κορεσμένου εαυτού» στο πλαίσιο της ύστερης νεωτερικότητας.

Διαβάζοντάς τον, εντυπωσιάστηκα για άλλη μια φορά από την ευαισθησία του και τη δόκιμη άσκηση αυτογνωσίας στην οποία διακριτικά μας προσκαλεί. Το κείμενό του είναι απολαυστικό γιατί κινείται με άνεση σε ένα πεδίο κατάσπαρτο από επίκαιρα και σύνθετα θέματα χωρίς να δεσμεύεται από τις υποχρεωτικότητες των ακαδημαϊκών συμβάσεων στη γραφή και την ανάλυση...»

Νίκος Δεμερτζής
Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών

Τετάρτη 17 Οκτωβρίου 2012

Τι δεν είπαν -ξέχασαν ή έκρυψαν- τα τελευταία χρόνια οι μεγαλύτεροι στους νεότερους





 Σκληρό να πρέπει κανείς να σηκώνει ασήκωτα βάρη, χειρότερο όμως να μην έχει κανέναν για να του πει τι κρατάνε οι πλάτες του. Η χωρίς κλαψουρίσματα διήγηση των βασάνων λειτουργούσε κάποτε στην Ελλάδα σαν φάρμακο και μαζί μάθημα για τους αρχάριους. Στη συνέχεια το φάρμακο απεσύρθη, το μάθημα διακόπηκε. Τις συνέπειες της αλλαγής τις βλέπουμε σήμερα ολοκάθαρα πάνω στα πρόσωπα των νεότερων. Εχουν μείνει εμβρόντητοι, παραλυμένοι από το πλήγμα της κρίσης που ήρθε για να διαψεύσει βάναυσα τις βεβαιότητες με τις οποίες τους τάιζαν οι γονείς τους. Ηταν όμως πράγματι τόσο βέβαιοι οι γονείς ότι τα πράγματα θα κυλούσαν συνεχώς ομαλά; Ή μήπως έκρυβαν τις λιγότερο αισιόδοξες σκέψεις τους για να μην ανησυχήσουν τα λεπτεπίλεπτα παιδιά τους;

  Η απάντηση βρίσκεται στη μέση. Οι γονείς είχαν αρχίσει να σβήνουν τις τραχιές εμπειρίες από τη μνήμη τους ανυπόμονοι να τις αντικαταστήσουν με τερπνές προσδοκίες, με ελπίδες, με ένα άπλωμα της φαντασίας τους που έστηνε πλούσια σκηνικά για το μέλλον και όπου στο κέντρο τους τοποθετούσε τη νέα γενιά. Επιτέλους, μια φουρνιά άκαπνη, αμουντζούρωτη για πρώτη φορά. Προσπαθούσαν να ξεχάσουν οι πρεσβύτεροι τις στερήσεις τους για να ξορκίσουν το κακό. Δεν μιλούσαν γι’ αυτές για να μη ζαρώσουν οι βλαστοί τους από φόβο καθώς θα τις άκουγαν. Το αποτέλεσμα ήταν να ζαρώσουν οι νέοι από κατάπληξη με το που ήρθε η κρίση.

Ο δράκος

  Γλίτωσαν οι νέοι από τον φόβο, αλλά τώρα υποκύπτουν στο δέος. Στα μάτια τους το πρόβλημα μεγεθύνεται κατά τρόπο τερατώδη και η κρίση παίρνει τη μορφή ενός μυθικού δράκου με λέπια από χαρτονομίσματα, αδίστακτου, ακατανόητου στις προθέσεις του και -το πιο δυσοίωνο- μάλλον άτρωτου. Γιατί απέναντί του δεν φαίνεται να ορθώνεται κανένας αντι-μύθος, κανένας καβαλάρης με ξίφος τιμωρό. Μαχητές, πολεμιστές, ημίθεοι και άγιοι της εξέγερσης και του σθένους, κάθε πρωταγωνιστής της ανθρώπινης εποποιίας εξαφανίστηκε από την οθόνη του νεανικού μυαλού για να κυριαρχήσουν τα κινούμενα σχέδια μιας ρώμης και μιας τόλμης υπερφυσικής και εξωπραγματικής, που ξεφουσκώνει αμέσως με το που σβήνει η τηλεόραση ή ο υπολογιστής.
Δεν υπάρχει κανείς που να μπορεί να κάνει τα παιδιά να πιστέψουν ότι το θάρρος είναι για τους πραγματικούς και ζωντανούς ανθρώπους. Οι μόνοι που θα μπορούσαν να τους έχουν διδάξει αυτό πειστικά είναι οι γονείς, αλλά αυτοί εσιώπησαν. Μπορεί να είπαν βέβαια κάτι περιληπτικό για τις δυσκολίες «άλλων εποχών», απέφυγαν όμως να ξετυλίξουν το κόκκινο νήμα που περνάει από τη φτώχεια, την αβεβαιότητα, τους κατατρεγμούς, τις μάχες.

  Δεν είχαν τηρήσει την ίδια στάση οι προγενέστεροι. Το θεωρούσαν αρκετά διδακτικό οι παππούδες να διηγηθούν στα εγγόνια για την τρομάρα της Μικρασιατικής Καταστροφής, για τις αγωνίες των προσφύγων, για την έξαρση του ’40, για τους αγώνες, τις περιπέτειες και τις συμφορές που ακολούθησαν με την Κατοχή και τον Εμφύλιο. Επειδή οι ίδιοι οι ιστορητές πίστευαν στην εξιστόρησή τους, αιχμαλώτιζαν και το ενδιαφέρον των μικρών ακροατών. Από τα χείλη του παππού κρεμάστηκαν εγγόνια που αργότερα θα αναγνώριζαν ότι τα κατορθώματα και τα βάσανα που είχαν ακούσει δεν ήταν παραμύθια για να περνάει η ώρα, ήταν λόγια που τους μετάγγιζαν ακατάπαυστα δύναμη: μπορούμε να ονομάσουμε τη δύναμη αυτή ενεργό πείρα. Είναι το υλικό που σχηματίζεται όταν η εμπειρία ζυμώνεται με τον αναστοχασμό κι όταν η ζύμη αυτή προσφέρεται στο παιδί ψημένη καλά σαν κουλουράκι. Το μικρό απλώνει το χέρι, παίρνει αυτό που του δίνουν. Με την πρώτη δαγκωνιά νιώθει το πικρό μέσα στο γλυκό, κυριαρχεί όμως το γλυκό και γι’ αυτό συνεχίζει να τρώει, συνεχίζει να μεταλαβαίνει.

  Ναι, είναι γλυκό να ξέρει κανείς ότι, παρά τις δυστυχίες, υπήρξαν άνθρωποι που δεν σύρθηκαν σαν τα σκουλήκια στο έδαφος. Είναι πικρό που οι δυστυχίες παραμονεύουν αδιάκοπα τη ζωή, ωστόσο η γεύση κάπως καλυτερεύει με τη σκέψη ότι χάρη στο μυαλό, στην καρδιά και στα χέρια τους, οι άνθρωποι έχουν συχνά τη δυνατότητα να περιορίζουν τις βλάβες που υφίστανται, και αν όχι, τουλάχιστον να μη βουλιάζουν ολόκληροι, ψυχή τε και σώματι, μες στην απόγνωση. Η ανθρώπινη ύπαρξη δεν εξαντλείται σε όσα της τυχαίνουν. Ουσιαστικά αυτό ήταν το απόσταγμα από τις διηγήσεις των σκληραγωγημένων γερόντων. Οι άνδρες προσπαθούσαν να μεταδώσουν ένα αίσθημα υπερηφάνειας για την ίδια τους τη θέληση, αυτή την ξεροκεφαλιά που ήξερε να μετριάζεται από μόνη της με την προσαρμοστικότητα. Οσο για τις γιαγιάδες, μιλούσαν για τη δική τους αμυντική τακτική: τη δουλειά στο σπιτικό οχυρό, τη διαχείριση των εφοδίων, το μεγάλωμα των παιδιών.

Καυχησιά

  Συγκρίνετε τις διηγήσεις εκείνες με τις αντίστοιχες κατοπινές, στις επόμενες γενιές. Τι βρίσκετε; Δεν υπάρχει μεγαλύτερη απόκρυψη των δυσκολιών και, εμμέσως, περισσότερη καυχησιά; Αντίθετα με τους προγενέστερους, οι οικογενειάρχες, από τη δεκαετία του ’80 και μετά, δείχνουν όλο και περισσότερο να ντρέπονται για τις τρικλοποδιές της ζωής και τα εμπόδια που συνάντησαν. Απ’ αυτή την άποψη είναι βαθιά προληπτικοί. Αυτοί, οι τόσο ανοιχτοί σε όλα, οι τόσο εύγλωττοι όταν δηλώνουν την «ανοχή» και την «κατανόησή» τους σε οτιδήποτε ασυνήθιστο και διαφορετικό (σε σημείο μερικοί να μη ρωτάνε τα παιδιά τους τι σκέφτονται και τι σχεδιάζουν για να μην «τα πιέσουν» υπερβολικά!), αυτοί οι μεταμοντέρνοι κηδεμόνες με την τόσο ευέλικτη νοημοσύνη έχουν κλειστό το στόμα τους σχετικά με το παρελθόν τους μη τυχόν και φανεί ότι ήταν κάπως σαν σημαδεμένοι από τη μοίρα.

        Μεγάλωσαν δύσκολα… Θα μπορούσαν όμως να είναι από τους άλλους, τους ευνοημένους, τους εκλεκτούς που προχώρησαν άνετα. Ποιος ο λόγος να σκαλίζουν το ζήτημα; Η ζωή δεν είναι αγώνας, δεν είναι δράση, είναι να έχεις ή να μην έχεις ένα άστρο εκεί ψηλά να σε προστατεύει. Δίχως να το ομολογούν, αυτά φρονούσαν οι περισσότεροι κηδεμόνες. Αφού εκείνοι δεν είχαν τύχει καμιάς προστασίας, έπρεπε τώρα να προστατεύσουν απολύτως τα παιδιά τους. Απαγορευόταν να κάνουν λόγο για πιθανές κακοκαιρίες, για θύελλες. Επρεπε να δείχνουν μόνο με το δάχτυλο κάπου πέρα, όμως όχι και πολύ μακριά. Ελαμπε εκεί ένα άλλο άστρο. Ηταν η «επιτυχία», ήταν το τέρμα. Μια λάμψη υποσχέσεων ερχόταν και κάτω από μια τέτοια λάμψη τα λόγια μοιάζουν περιττά. Τείνει κανείς να μείνει βουβός. Κοιτάει μόνο, θαμπώνεται, εύχεται και περιμένει. Πώς να μην αλαφιαστεί, έτσι, όταν ξαφνικά δει τα πρώτα σύννεφα εκ Δυσμών; Και για τις λάμψεις δεν έχει τίποτα να πει κανείς. Μόνο τις κοιτάει και μένει θαμπωμένος.

Του Βασιλη Καραποστόλη, καθηγητή στο τμ. Πολιτισμού και Επικοινωνίας του Πανεπιστημίου Αθηνών

http://www.kathimerini.gr


ΑΣΚΗΣΗ ΠΕΡΙΛΗΨΗΣ
 Να αποδώσετε περιληπτικά το παραπάνω κείμενο (100-120 λέξεις), με σκοπό να αναρτήσετε την περίληψή σας στο ιστολόγιο του σχολείου σας.

Τρίτη 9 Οκτωβρίου 2012

Για τη διόρθωση της έκθεσης...





 Σύμφωνα με τους Tanner και Jones (2003), όσον αφορά στη διόρθωση της έκθεσης πρέπει να μας απασχολούν μερικά ερωτήματα μεταξύ των οποίων είναι και τα ακόλουθα: α) Τι πρέπει να διορθώσουμε; β) Πότε να το διορθώσουμε; και γ)  Πώς θα το διορθώσουμε; Σύμφωνα με την άποψή τους, το να διορθώνουμε όλα τα λάθη σε μια έκθεση είναι παρακινδυνευμένο. Οδηγεί σε μια τακτική την οποία χαρακτηρίζουν ως  «‘flick and tick’ marking», κατά την οποία ο εκπαιδευτικός απλά κοιτάζει πόσο περιποιημένη είναι η εργασία και σημειώνει τα λάθη. Αυτό, κατά τη γνώμη τους, δεν προσφέρει τίποτα στη μάθηση και στη μελλοντική βελτίωση των μαθητών και έχει τη φόρμα, αλλά όχι την ουσία της αξιολόγησης.
     Κατά τους Tanner και Jones αδύνατο να διορθώνεται όλη η εργασία λεπτομερειακά. Επαφίεται στον  εκπαιδευτικό να αποφασίσει τι πρέπει να διορθώσει κάθε φορά. Ο τρόπος διόρθωσης που περιορίζεται μόνο στο να επισημαίνει ο εκπαιδευτικός τι είναι σωστό ή λάθος αποτυγχάνει στο να καθοδηγήσει τα παιδιά στη μελλοντική τους μελέτη και συνεπώς είναι χάσιμο πολύτιμου χρόνου. Οι εκπαιδευτικοί με το να διορθώνουν ένα μέρος της εργασίας των μαθητών με λεπτομερειακά σχόλια και συγκεκριμένες οδηγίες και παρατηρήσεις, που θα καθοδηγούν σε βελτίωση (formative comments),  θα  βοηθήσουν περισσότερο προς την επιθυμητή κατεύθυνση.
     Οι διορθώσεις του εκπαιδευτικού σύμφωνα με τους πιο πάνω ερευνητές πρέπει να στοχεύουν κάθε φορά σ’ ένα συγκεκριμένο σκοπό. Πρέπει, επίσης, να συνδέονται άμεσα με το στόχο του εκπαιδευτικού σ’ εκείνη τη συγκεκριμένη ενότητα ή κεφάλαιο. Ο εκπαιδευτικός, κατά τη διόρθωση, οφείλει να έχει προτεραιότητες και να επιλέγει να διορθώνει εκείνα τα οποία θεωρεί ως πιο σημαντικά. Είναι δυνατό, για παράδειγμα, να μη διορθώνει όλα τα γραμματικά ή ορθογραφικά λάθη, αλλά να επικεντρωθεί μόνο στη χρήση της αποστρόφου. Παράλληλα, πρέπει να δίνει προσωπικές συμβουλές και οδηγίες, τις οποίες θα ελέγχει αν έχουν εφαρμοστεί στο επόμενο κείμενο. Όλη η εργασία των μαθητών πρέπει να διορθώνεται, αλλά  μεγάλο μέρος αυτής μπορεί να διορθωθεί από τους ίδιους τους μαθητές.
      Ο Ferris (2006) υποστηρίζει πως όταν ο εκπαιδευτικός επικεντρωθεί σε δύο ή τρεις τύπους λαθών κάθε φορά, παρά σε δωδεκάδες ανόμοια λάθη, η ανατροφοδότηση είναι πιο αποτελεσματική.
     Η έρευνα, επίσης, του Lee (2003) έδειξε ότι, παρόλο που η χρησιμοποίηση κωδίκων κατά τη διόρθωση (marking codes) είναι πολύ διαδεδομένη, εν τούτοις αυτή η μέθοδος δεν είναι τόσο αποτελεσματική όσο πιστευόταν.
     Οι απόψεις του Δελμούζου αναφορικά με τη διόρθωση των εκθέσεων δε διαφέρουν από τις προτάσεις των σύγχρονων παιδαγωγών. Στο σχολείο του, στο Ανώτατο Παρθεναγωγείο του Βόλου, αντιμετωπίζει το γράψιμο των εκθέσεων ως μια «δυναμική διαδικασία». Συγκεκριμένα, για τη διόρθωση των εκθέσεων αναφέρει πως διορθώνει μερικά μόνο λάθη στο γραπτό κείμενο των παιδιών, γιατί διαφορετικά θα γινόταν αγνώριστο από τα κοκκινίσματα. Ακολούθως, στην τάξη επισημαίνει κάθε φορά ένα ή δύο σημεία που εμφανίζονται ως κοινά λάθη. Με αυτό τον τρόπο τα παιδιά καθοδηγούνται να μάθουν ορισμένα βασικά στοιχεία που πρέπει να προσέχουν, όταν γράφουν έκθεση  (1950).
     Ο Δελμούζος έδινε ιδιαίτερη έμφαση στην ομαδική επεξεργασία των εκθέσεων, αλλά δεν παρέλειπε και την ατομική βοήθεια προς τους μαθητές. Σε κάποιο ελεύθερο χρόνο συζητούσε  τα ιδιαίτερα προβλήματα που παρουσίαζαν στις εκθέσεις τους.
     Οι απόψεις για το αν πρέπει να διορθώνονται όλα ή μερικά μόνο λάθη διίστανται. Σ’ αυτόν τον τομέα επικρατεί μια σύγχυση και διάσταση απόψεων μεταξύ των εκπαιδευτικών. Αυτό το πρόβλημα  έγινε αντικείμενο διερεύνησης από την παιδαγωγική βιβλιογραφία. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι πρέπει να διορθώνονται όλα τα λάθη, γιατί, αν μένουν αδιόρθωτα, σταθεροποιούνται στη συνείδηση των μαθητών. Επίσης, υπάρχει ο κίνδυνος  τα παιδιά, όταν ο εκπαιδευτικός δε διορθώνει τα γραπτά τους κείμενα, να το εκλάβουν ως αδιαφορία του για την εργασία τους. Επιπρόσθετα, οι μαθητές δε γνωρίζουν ακριβώς πού έχουν ελλείψεις και αδυναμίες στο γράψιμο, καθώς και τα θετικά σημεία που παρουσιάζει η γραπτή τους έκφραση (Αθανασίου, 1985).
     Ο Βουγιούκας (1994) αναφέρει πως η παραδοσιακή τακτική της διόρθωσης γινόταν «στην αντιπαιδαγωγική βάση του κοκκινίσματος των λαθών, ορθογραφικών κατά κύριο λόγο˙ διόρθωση που επισφραγιζόταν από την δίκην επιβράβευσης ή ποινής, βαθμολόγηση από αμήχανες παρατηρήσεις του τύπου «Να κάνεις σωστές προτάσεις» «Να γράφεις πιο πολλά», «Να κάνεις πρόλογο και επίλογο» κ.τ.λ.».
     Αυτή η τακτική κατά το Χαραλαμπόπουλο (1988) είναι μια στείρα προσέγγιση του γλωσσικού προϊόντος των μαθητών. Λόγω του ότι δε συνοδευόταν από εξηγήσεις για τις αιτίες των λαθών και από οδηγίες για το πώς θα αποφευχθούν και δε θα επαναληφθούν δεν παρείχε ουσιαστική βοήθεια. Τουναντίον, λειτουργούσε αρνητικά όσον αφορά στο ψυχολογικό επίπεδο, γιατί κλόνιζε την αυτοπεποίθηση των μαθητών και τους αποθάρρυνε. Αρκετοί παιδαγωγοί έχουν την άποψη πως δεν υπάρχει τίποτε πιο αποθαρρυντικό για ένα παιδί από το να του επισημαίνονται συνεχώς τα λάθη που έχει κάνει, όταν μάλιστα δεν του παρέχεται παράλληλα και συγκεκριμένη βοήθεια για το πώς θα βελτιωθεί.
     Από την άλλη, το να μην εντοπίζονται τα λάθη και οι αδυναμίες των παιδιών στην έκθεση είναι παρακινδυνευμένο. Σ’ αυτή την περίπτωση από πού θα πάρουν ανατροφοδότηση οι μαθητές; Τουναντίον, τα λάθη τους πρέπει να αξιοποιούνται κατάλληλα, γιατί λειτουργούν ως ευκαιρίες για παροχή βοήθειας.
     Η Zamel (1985) μέσα από τις έρευνές της διαπίστωσε πως οι εκπαιδευτικοί προσεγγίζουν ένα γραπτό κείμενο βασικά ως μια σειρά από ξεχωριστά μέρη στο επίπεδο της πρότασης, παρά ως ένα ολοκληρωμένο κομμάτι λόγου. Στην ουσία, κατά τα λέγομενά της είναι τόσο συγκεντρωμένοι στα λάθη που αφορούν στη χρήση της γλώσσας που συχνά δε συνειδητοποιούν ότι πίσω από αυτά υπάρχει ένα μεγαλύτερο πρόβλημα που σχετίζεται με το νόημα.
     Ο Collins, υποστηρίζει πως μέσα από τις διορθώσεις μας πρέπει να δίνουμε προτεραιότητα στο νόημα, γιατί με το να ανησυχούμε για τα λάθη που κάνουν οι μαθητές στο γραπτό λόγο, πριν τους βοηθήσουμε με το πιο βασικό πρόβλημα που είναι το επαρκές νόημα, ίσως τους διδάξουμε να κάνουν και αυτοί το ίδιο (1981). Αν δίνουμε προτεραιότητα κατά τη διόρθωση στα λάθη μορφής, τότε υποτιμούμε τη δύναμη της σύνδεσης. Λάθη τα οποία επηρεάζουν το νόημα και την επικοινωνία πρέπει να θεωρηθούν ως μεγαλύτερης προτεραιότητας. Η ουσία της διαδικασίας της αξιολόγησης δεν είναι πρώτιστα η επισήμανση και διόρθωση των λαθών που σχετίζονται με τη μορφή του κειμένου.  Λάθη που αφορούν στη χρήση της γλώσσας μπορεί να αντιμετωπισθούν αργότερα.
     Διαπιστώθηκε μέσα από έρευνες ότι τη μεγαλύτερη συχνότητα στις διορθώσεις των εκπαιδευτικών στα κείμενα των εκθέσεων παρουσιάζουν τα λάθη που αφορούν στη γραμματική, την  ορθογραφία και τη σύνταξη. Οι εκπαιδευτικοί φάνηκε να δείχνουν μεγάλη προσκόλληση στη γραμματική και στους τύπους της γλώσσας. Σε μια έρευνα με εκπαιδευτικούς της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης ο Lockhart   (βλ. Williams και Burden, 1997), παρατήρησε ότι έχουν μια παραδοσιακή αντίληψη για τη διδασκαλία της γλώσσας που υπαγορεύεται από τη μεγάλη προσκόλληση στη γραμματική και τους τύπους της γλώσσας. Ως πρωταρχικό μέλημα και καθήκον τους θεωρούν την παροχή πληροφοριών για την ορθή χρήση της γλώσσας και τη διόρθωση των λαθών. Αυτό, όμως, εμπεριέχει τον κίνδυνο να κάνουμε τους μαθητές μας σύμφωνα με τις δικές μας προσδοκίες και επιθυμίες, να επιζητούν, δηλαδή, αυτό που εμείς θέλουμε και αυτό που εμείς εκλαμβάνουμε ως σωστό, δίνοντας προτεραιότητα σε ό,τι εμείς θεωρούμε σημαντικό.

Δρ Ελένη Τρεμετουσιώτη-Λοΐζου
ΕΜΕ Φιλολογικών Μαθημάτων

Κυριακή 7 Οκτωβρίου 2012

ΤΑ ΦΥΛΑ ΣΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ: Ι. ΠΡΟΑΝΑΓΝΩΣΤΙΚΟ ΣΤΑΔΙΟ


Πριν από την αναγνωση των λογοτεχνικών κειμένων που έχουμε επιλέξει (βλ. σχετική ετικέτα στο ιστολόγιο ΤΑ ΦΥΛΑ ΣΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ) μπορούμε να προτεινούμε την ανάγνωση στην ολομέλεια κειμένων κοινωνιολογικού και ψυχολογικού περιεχομένου για την έννοια του φύλου και  τη θέση των δύο φύλων στην κοινωνία.
  Η θέση των δύο φύλων



 Η έννοια του φύλου



Τετάρτη 3 Οκτωβρίου 2012

ΤΑ 20 ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΑ ΤΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ


Όταν ο Ιούλιος Βερν έγραφε τα μυθιστορήματά του δε φανταζόταν, αν και ιδιαίτερα ευφάνταστος, ότι τα πιο πολλά αποκυήματα της φαντασίας του θα υλοποιούνταν με τη συνδρομή της επιστήμης και της τεχνολογίας. Ανάλογα και κάποιοι οξυδερκείς επιστήμονες του βρετανικού υπουργείου επιχειρήσεων προχώρησαν στην κατάρτιση ενός πίνακα με τα πιο δημοφιλή επαγγέλματα στο προσεχές μέλλον. Δεν πρόκειται για πρωταπριλιάτικο αστείο ούτε και για μία προσπάθεια να μιμηθούν το έργο του απαράμιλλου Λουκιανού, αλλά για μια αληθινή λίστα με τα 20 επαγγέλματα του μέλλοντος.


Διαβάστε παρακάτω τη λίστα με τα 20 πιο ενδιαφέροντα επαγγέλματα του μέλλοντος: 

            1. Κατασκευαστές μελών του ανθρώπινου σώματος. Η τεχνολογία θα προχωρήσει αρκετά ώστε να δημιουργούνται ζωντανά ανθρώπινα μέλη με αποτέλεσμα να υπάρξει ανάγκη κατασκευαστών μελών του σώματος, καταστήματα που θα τα πωλούν και θα τα επισκευάζουν.
            2. Νανο-γιατροί. Πρόοδοι στον τομέα της νανοτεχνολογίας για τη δημιουργία υπο-ατομικών συσκευών και θεραπειών είναι πολύ πιθανόν να φέρουν αλλαγές στην προσωπική περίθαλψη και έτσι θα χρειαστεί μια νέα γενιά νανο-ειδικών ιατρικής που θα διαχειρίζονται τις νέες θεραπείες.
            3. Αγρότες γενετικά τροποποιημένων τροφίμων. Οι αγρότες νέας γενιάς θα καλλιεργούν φυτά και θα εκτρέφουν ζώα που θα είναι γενετικά τροποποιημένα έτσι ώστε να παράγουν περισσότερη τροφή και να περιέχουν θρεπτικές πρωτεΐνες.
            4. Διαχειριστές/ σύμβουλοι ηλικιωμένων. Θα χρειαζόμαστε ειδικούς οι οποίοι θα διαχειρίζονται την υγεία και τις ανάγκες του πληθυσμού ηλικιωμένων. Θα μπορούν να χρησιμοποιούν μια σειρά από νέες θεραπείες φαρμάκων, ψυχικής υγείας και εκγύμνασης.
            5. Χειρούργοι αύξησης της μνήμης. Χειρουργοί θα μπορούν να προσθέσουν επιπλέον μνήμη σε ανθρώπους και να βοηθήσουν αυτούς που είναι υπερβολικά εκτεθειμένοι σε πληροφορίες και χρειάζονται περισσότερη μνήμη για να αποθηκεύουν την ενέργεια.
            6. Ηθικιστές της Νέας επιστήμης. Καθώς η επιστημονική πρόοδος επιταχύνεται σε τομείς όπως η κλωνοποίηση, ενδέχεται να χρειαστεί μια νέα γενιά ανθρώπων που θα καταλαβαίνουν την επιστήμη και θα βοηθούν την κοινωνία να κάνει ηθικές επιλογές εξέλιξης. Δεν θα είναι πια ζήτημα το αν μπορούμε να κάνουμε κάτι αλλά το αν πρέπει.
            7. Διαστημικοί πιλότοι, τουριστικοί ξεναγοί και αρχιτέκτονες. Με εταιρείες ήδη πολλά υποσχόμενες στον τουριστικό χώρο, θα χρειαστούμε πιλότους και ξεναγούς του διαστήματος καθώς και αρχιτέκτονες που θα σχεδιάζουν που θα ζούμε και θα εργαζόμαστε. Τρέχοντα έργα στο SICSA (Πανεπιστήμιο του Χιούστον) περιλαμβάνουν ένα θερμοκήπιο στον Άρη, σεληνιακά φυλάκια και οχήματα εξερεύνησης του διαστήματος.
            8. Κάθετοι αγρότες. Τα κάθετα αγροκτήματα, σε ουρανοξύστες στο κέντρο των πόλεων θα αυξηθούν εντυπωσιακά μέχρι το 2020.
            9. Ειδικοί αντιστροφής της κλιματικής αλλαγής. Όσο αυξάνονται οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, θα χρειαστούν μηχανικοί – επιστήμονες για να συμβάλουν στη μείωση ή ανατροπή των αποτελεσμάτων. Το φάσμα των επιστημών και τεχνολογιών που χρησιμοποιούν θα περιλαμβάνει, ενδεχομένως, τη συμπλήρωση των ωκεανών με ρινίσματα σιδήρου και την τοποθέτηση γιγαντιαίων ομπρελών που θα εκτρέπουν τις ακτίνες του ήλιου.
            10. Εφαρμοστές καραντίνας. Εάν ένας θανατηφόρος ιός αρχίσει να εξαπλώνεται ταχέως, λίγες χώρες, και λίγοι άνθρωποι, θα είναι έτοιμοι. Οι νοσοκόμες δεν θα επαρκούν. Καθώς τα ποσοστά θνησιμότητας αυξάνονται και οι πόλεις θα κλείνουν, κάποιος θα αναλαμβάνει τη φύλαξη των πυλών.
            11. Αστυνομία καιρικών μετατροπών. Η κλοπή σύννεφων για να δημιουργηθεί βροχή, είναι κάτι που ήδη συμβαίνει σε κάποιες γωνιές του πλανήτη και στο μέλλον θα χρειάζονται ειδικά σώματα που θα προστατεύουν τα σύννεφα και θα ελέγχουν ποιος έχει δικαίωμα να ψεκάσει με ιωδίδια (τα ιωδίδια με την πάροδο του χρόνου υφίστανται σε περιορισμένη έκταση διάσπαση, κατά την οποία ελευθερώνεται ιώδιο) αργύρου  για να προκαλέσει βροχή από τα περαστικά σύννεφα.
            12. Εικονικοί δικηγόροι. Όσο περισσότερο επικοινωνούμε online, τόσο θα αυξάνεται η ανάγκη για ειδικούς δικηγόρους που θα επιλύουν νομικές διαφορές μεταξύ ατόμων που ζουν σε διαφορετικές χώρες με διαφορετικά νομικά συστήματα.
            13. Εικονικοί διαχειριστές / ψηφιακοί καθηγητές. Ευφυή είδωλα ή χαρακτήρες υπολογιστών (avatar) ενδέχεται να βοηθούν ή ακόμα και να αντικαταστήσουν τους εκπαιδευτικούς στις τάξεις.
            14. Κατασκευαστές εναλλακτικών οχημάτων. Θα χρειαστούμε σχεδιαστές και κατασκευαστές της επόμενης γενιάς μέσων μεταφοράς, χρησιμοποιώντας εναλλακτικά υλικά και καύσιμα..
            15. Προσωπικοί παρουσιαστές ειδήσεων. Καθώς το τηλεοπτικό, ραδιοφωνικό και διαδικτυακό περιεχόμενο γίνεται όλο και περισσότερο εξατομικευμένο, θα υπάρχουν θέσεις εργασίας για ανθρώπους που θα εργάζονται με παραγωγούς και διαφημιστές ώστε να δημιουργούν ειδήσεις και θέματα ανάλογα με τα προσωπικά ενδιαφέροντα του καθενός. Η εξατομίκευση θα γίνεται από ηλεκτρονικούς υπολογιστές ενώ η παρουσίαση των ειδήσεων θα γίνεται από ανθρώπους.
            16. Καθαρίστριες δεδομένων. Καθώς αυξάνονται τα ηλεκτρονικά δεδομένα και οι πληροφορίες για τον καθένα μας, θα χρειαζόμαστε οπωσδήποτε μια ειδικές καθαρίστριες - ές που θα ξεφορτώνεται με ασφάλεια ό,τι δεν χρειαζόμαστε.
            17. Οικιακή ηλεκτρονική βοηθός. Οι ηλεκτρονικές βοηθοί θα μας βοηθούν να οργανώνουμε την ηλεκτρονική ζωή μας, θα οργανώνουν τα email μας, θα εξασφαλίζουν την σωστή αποθήκευση των προφίλ, των δεδομένων και των passwords μας.
            18. Χρηματιστές χρόνου. Ο χρόνος πάντα ήταν χρήμα και υπάρχουν ήδη άνθρωποι που αναλαμβάνουν διαχείριση χρόνου. Στο μέλλον, ενδεχομένως να προκύψουν και αγορές όπου ο χρόνος θα διαπραγματεύεται ως εναλλακτική νομισματική μονάδα.
            19. Υπάλληλοι κοινωνικής δικτύωσης. Ενδεχομένως να χρειαστούμε εργαζόμενους που θα αναλάβουν ανθρώπους που έχουν υποστεί τραύματα ή έχουν μπει στο περιθώριο της κοινωνικής δικτύωσης.
            20. Προσωπικοί μάνατζερ. Αυτή η δουλειά θα είναι προέκταση του ρόλου που σήμερα παίζουν οι στυλίστες και οι μάνατζερς των διασημοτήτων. Θα είναι ο υπεύθυνος για την δημιουργία της προσωπικής μας «μάρκας» χρησιμοποιώντας κοινωνική δικτύωση και άλλα μέσα.

Δευτέρα 1 Οκτωβρίου 2012

Eric Hobsbawm (1917-2012): Τα τελευταία λόγια του ιστορικού




Δεν ζούμε το «τέλος της ιστορίας» αλλά «το τέλος της ιστορίας όπως την ξέραμε» λέει ο Ερικ Χομπσμπάουμ σε ένα από τα δοκίμια αυτού του βιβλίου. Η διαπίστωση βασίζεται στην ανάδειξη των μεγάλων μετασχηματισμών οι οποίοι αφορούν τη σταδιακή «μετεγκατάσταση» των ανθρώπινων κοινωνιών από την ύπαιθρο σε μεγα-πόλεις, τις τεχνολογικές εξελίξεις, τη σταδιακή συρρίκνωση της «Δύσης» και την ανάδυση της «Ανατολής», τη διάλυση του συστήματος της παγκόσμιας τάξης που διαμορφώθηκε στον νεωτερικό κόσμο.

Ο Ερικ Χομπσμπάουμ είναι ένας ιστορικός που δεν χρειάζεται συστάσεις. Το έργο του, εκτενές και πολυμεταφρασμένο, καλύπτει σχεδόν όλο το εύρος της ιστορίας του νεότερου και σύγχρονου κόσμου. Ο μικρός τούτος τόμος μάς δείχνει, για άλλη μια φορά, τις εξαιρετικές δυνατότητες και το βάθος της διεισδυτικής σκέψης του εστιάζοντας σε ορισμένα κεντρικά προβλήματα του καιρού μας.

Το βιβλίο περιλαμβάνει δέκα δοκίμια που αποτελούν δημόσιες παρεμβάσεις του Χομπσμπάουμ είτε με τη μορφή διαλέξεων είτε με τη μορφή άρθρων σε έντυπα. Ενα από τα κείμενα βασίζεται στη διάλεξη του ιστορικού επί τη ευκαιρία της ανάδειξής του σε επίτιμο διδάκτορα του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Ο Χομπσμπάουμ εξετάζει πέντε θέματα τα οποία βρίσκονται στο επίκεντρο του σύγχρονου επιστημονικού και πολιτικού ενδιαφέροντος: τον πόλεμο και την ειρήνη στον 20ό και στον 21ο αιώνα, το παρελθόν και το παρόν των παγκόσμιων αυτοκρατοριών, τη φύση και τις μεταβολές του εθνικισμού, τις προοπτικές της φιλελεύθερης δημοκρατίας και το ζήτημα της πολιτικής βίας και της τρομοκρατίας.

Κούφια λόγια

Το «απαραίτητο καθήκον να διασκορπίσουμε τα κούφια λόγια» που έχουν κυριαρχήσει μέσα στην παγκόσμια πλανητική ελεύθερη αγορά αποτελεί, για τον Χομπσμπάουμ, τον πρωταρχικό στόχο αυτών των παρεμβάσεων. Εστιάζοντας στα ζητήματα του πολέμου και της ειρήνης, ο ιστορικός συζητεί τη διάβρωση που έχει υποστεί όχι μόνο η διάκριση ανάμεσα σε μαχητές και αμάχους αλλά και ανάμεσα στις ίδιες τις έννοιες του πολέμου και της ειρήνης κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα. Στον 21ο αιώνα, επισημαίνει, δεν ξεσπούν πια αποκλειστικά διακρατικοί πόλεμοι αλλά μακροχρόνιες συρράξεις εντός και διαμέσου κρατών, όπως στο Κασμίρ, στην Αγκόλα, στη Σρι Λάνκα, στην Τσετσενία, στην Κολομβία, αλλά και «ακήρυχτοι πόλεμοι» χωρίς αρχή και τέλος. Ενδημική χαρακτηρίζει την ένοπλη βία, ο Χομπσμπάουμ, στον σύγχρονο κόσμο και προϊόν της διεθνούς αταξίας.

Ο συγγραφέας αντιμετωπίζει με σκεπτικισμό το επιχείρημα ότι οι ΗΠΑ αποτελούν μια σύγχρονη παγκόσμια αυτοκρατορία και προχωρεί σε μια ανάλυση των χαρακτηριστικών της Βρετανικής Αυτοκρατορίας και των Ηνωμένων Πολιτειών σήμερα προκειμένου να ενισχύσει το επιχείρημά του. Ο Χομπσμπάουμ δείχνει πώς η Βρετανία μετατόπισε αγορές και επενδύσεις στο εσωτερικό της αυτοκρατορίας της με τρόπο που οι ΗΠΑ αδυνατούν να κάνουν, πώς η Βρετανία είχε μια οργανική σύνδεση με την παγκόσμια οικονομία και πώς η στρατιωτική υπεροχή και η πολιτισμική ηγεμονία δεν αρκούν μόνες τους για την εδραίωση μιας αυτοκρατορίας. Σε αυτό το πλαίσιο ο Χομπσμπάουμ τονίζει ότι δεν είναι η αυτοκρατορική ισχύς αλλά η κλονισμένη πλανητική θέση των ΗΠΑ σε συνδυασμό με την έλλειψη σαφούς «αντίπαλου δέους» η οποία προωθεί τη διεθνή αταξία και τις αργόσυρτες συρράξεις.


Στις συνθήκες της έντασης ο συγγραφέας εγγράφει και τους μετασχηματισμούς του εθνικισμού οι οποίοι συνδέονται με το τέλος των εθνικά ομοιογενών κρατών αλλά και με το τέλος της ανάγκης της οριστικής εκλογής χώρας στο πλαίσιο της σύγχρονης μετανάστευσης. Ωραία περιγράφει ο Χομπσμπάουμ πώς οι μετανάστες παλαιότερων καιρών περιορίζονταν σε επικοινωνιακές πρακτικές που εξαντλούνταν στην αλληλογραφία και πώς η σύγχρονη εμπειρία της μετανάστευσης περιλαμβάνει τις δορυφορικές τηλεοράσεις, τα κινητά τηλέφωνα, τις φτηνές πτήσεις ανάμεσα στις χώρες, τη συνεχή μεταφορική και κυριολεκτική κινητικότητα. Μια κινητικότητα η οποία παράγει ωστόσο την ξενοφοβία και τους νέους κοινοτισμούς.


Υπονόμευση της δημοκρατίας


Αυτοί οι κοινοτισμοί αποτελούν ένα από τα φαινόμενα που συνοδεύουν τη σύγχρονη υπονόμευση της δημοκρατίας και της πολιτικής συνολικά. Σε ένα από τα πιο ενδιαφέροντα και διεισδυτικά δοκίμια του τόμου, ο Χομπσμπάουμ συζητεί τις «προοπτικές της δημοκρατίας». Χωρίς σαφείς αναφορές, οι σκέψεις του συναντούν εκείνες άλλων σύγχρονων στοχαστών που αναφέρονται στη «μετα-πολιτική εποχή». Ο ιστορικός επισημαίνει χαρακτηριστικά ότι η κυριαρχία της νεο-φιλελεύθερης αγοράς δεν συμπληρώνει τη δημοκρατία, όπως συχνά λέγεται, αλλά την υποκαθιστά. Η πολιτική, η οποία προσδιορίζεται καταλυτικά από τη σύνδεσή της με κοινά ή συλλογικά συμφέροντα, δεν μπορεί να λειτουργήσει μέσα στις συνθήκες της αγοράς όπου οι εκλογές των ατόμων, ορθολογικές ή μη, αποβλέπουν σε ιδιωτικές προτεραιότητες και προωθούν τη μετάβαση «από τον πολίτη στον καταναλωτή». Η άνοδος της βίας και της τρομοκρατίας συνδέεται, κατά τον συγγραφέα, και με τον συνολικότερο εκφυλισμό της πολιτικής. «Η οικονομία αντί να στηρίζεται στην αμοιβαία προσφορά υπηρεσιών, μπορεί μια μέρα να στηρίζεται στη μαζική απασχόληση ανθρώπων που θα επιτηρούν ο ένας τον άλλον» επισημαίνει χαρακτηριστικά.

Ο Ερικ Χομπσμπάουμ έκλεισε τον περασμένο χρόνο τα ενενήντα του χρόνια. Αυτό το πυκνό, σύνθετο αλλά ταυτόχρονα διαυγές μικρό βιβλίο, γραμμένο με τη χαρακτηριστική καθαρότητα και σαφήνεια που διακρίνει το σύνολο του έργου του, αναδεικνύει την εξαιρετική εμβέλεια της σκέψης του και τη δυνατότητά του να διακρίνει τα μείζονα ζητήματα της ιστορίας και της συγχρονίας. Πρόκειται για μια σημαντική έκδοση, με επιστημονικό και πολιτικό ενδιαφέρον, που προσφέρει τη δυνατότητα να σκεφτούμε τον σύγχρονο κόσμο μαζί με έναν από τους σημαντικότερους εν ζωή ιστορικούς.



Εφη Γαζή (καθηγήτρια Ιστορίας)

Το ΒΗΜΑ, 13/01/2008