Κυριακή 28 Σεπτεμβρίου 2014

ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΞΕΝΟΜΑΝΙΑ; (Ένα θέμα για την Α΄Λυκείου κι όχι μόνο...)



«Γλώσσα - νέοι - ξενομανία»

   Το επίπεδο της γλωσσικής έκφρασης των νέων, συναρτάται, αφενός μεν προς τα γενικότερα ενδιαφέροντα τους, αφετέρου δε προς την ίδια την αντίληψη και γνώση που έχουν της γλώσσας μας. Χωρίς να γενικεύουμε, όπως λαθεμένα νομίζω συμβαίνει συχνά, η έλλειψη ευαισθησίας, γνώσης, αγάπης, άρα και ενδιαφέροντος για τη γλώσσα, που παρατηρείται σε πολλούς νέους μας -όχι σε όλους, το επαναλαμβάνω-, είναι φυσικό να παράγει και χαμηλής ποιότητας γλώσσα. Θέλω να τονίσω ωστόσο δύο πλευρές αυτού του θέματος: Πρώτον, δεν πρέπει να γίνεται σύγχυση ανάμεσα στη γενικότερη χρήση της γλώσσας από τους νέους και στον κώδικα που χρησιμοποιούν πολλοί από τους νέους σε ορισμένες μορφές της επικοινωνίας τους. Η «φοιτητική αργκό» λ.χ. ή η «αργκό των μηχανόβιων» είναι ειδικοί κώδικες επικοινωνίας που δεν μπορούμε να τις εκλαμβάνουμε ως μέτρο κρίσεως της γλωσσικής ικανότητας των νέων, αφού οι ίδιοι σε άλλες μορφές επικοινωνίας τους εμφανίζουν άλλη μορφή γλώσσας, πολύ διαφορετική και πολύ καλύτερη. Το πρόβλημα με τη γλώσσα των νέων είναι άλλο: Πόσο καλά, σε έκταση και σε βάθος, διδάσκονται την ελληνική γλώσσα στο σχολείο; Πόσο έχουν ασκηθεί στη χρήση της (στη σύνταξη διαφόρων τύπων κειμένων); Και συγχρόνως ποια είναι τα ακούσματα και τα διαβάσματα τους στη γλώσσα; Γιατί, βεβαίως, η γνώση και η χρήση της γλώσσας είναι απόρροια της γλωσσικής εμπειρίας μας (διαβάσματα - ακούσματα) και του βαθμού συνειδητοποίησης των μηχανισμών λειτουργίας της (διδασκαλία της γλώσσας στο σχολείο).
   Η βαθύτερη και δημιουργική χρήση της γλώσσας κατευθύνεται και στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό πάνω σ' αυτά που ονομάζουμε πρότυπα γλώσσας, και φυσικά τα γλωσσικά πρότυπα κάθε εθνικής γλώσσας είναι τα κείμενα των μεγάλων λογοτεχνών της και, για γλώσσες όπως η δικιά μας με διάρκεια και συνέχεια, πρότυπα γλώσσας είναι επίσης και τα μεγάλα παλιότερα κείμενα μας. Η γλωσσική συγκρότηση του Έλληνα, το πιστεύω ακράδαντα, θα είναι λειψή και ρηχή αν παράλληλα προς τα μεγάλα νεότερα κείμενα, το Σολωμό και τον Παλαμά, τον Κάλβο και τον Καβάφη, τον Καζαντζάκη και τον Μυριβήλη, το Σεφέρη και τον Ελύτη, και τόσους άλλους, δεν διαβάσει Ροΐδη και Παπαδιαμάντη, αλλά και Ερωτόκριτο και δημοτική ποίηση και Ρωμανό το Μελωδό και Καινή Διαθήκη και Λουκιανό και Ξενοφώντα και Πλάτωνα και Σοφοκλή και Θουκυδίδη και Όμηρο - για να μείνω σε μερικά μόνο από τα μεγάλα μας κείμενα.(...)
  Αλλά και για το μεγάλο θέμα της εισβολής των ξένων λέξεων στη γλώσσα μας Θα πω μόνο το εξής: οι ξένες λέξεις μπορούν μόνο να βλάψουν τη γλώσσα μας όσο χρησιμοποιούνται άκριτα, αχρείαστα και σε υπερβολικές δόσεις. Γλώσσες μικρές (σε χρήση), όπως η ελληνική, πρέπει να φυλάγονται από την αθρόα και αλόγιστη χρήση ξένων λέξεων, στην οποία συνήθως οδηγούν το κοινωνικό και πολιτιστικό γόητρο και η εμπορική εκμετάλλευση μιας δεσπόζουσας ξένης γλώσσας. Δεν είναι η ίδια η χρήση της ξένης λέξης που πρέπει να μας ανησυχεί, όσο η αντίληψη, το πνεύμα και οι λόγοι που οδηγούν στη χρήση της. Ο μιμητισμός, η ξενομανία και η εύκολη λύση οδηγούν βαθμιαία στην αχρήστευση πολλών λέξεων της ελληνικής, εις βάρος της αξιοποίησης λέξεων και παραγωγικών μηχανισμών της γλώσσας μας που θα βοηθούσαν αποτελεσματικά να δηλώνουμε έννοιες εκφραζόμενες μέσα από τις ξένες λέξεις. (…)
Γ. Μπαμπινιώτης, από το διαδίκτυο (διασκευή)

ΘΕΜΑΤΑ

Α1. Ποιες είναι, σύμφωνα με τον συγγραφέα, οι διαστάσεις του προβλήματος με τη γλώσσα των νέων; (60-80 λέξεις)
(μονάδες 15)

Α2. Να δώσετε έναν πλαγιότιτλο για την πρώτη και τρίτη παράγραφο του κειμένου
(μονάδες 10)
Β1. Να γράψετε μία συνώνυμη λέξη, με βάση τη σημασία που έχει στο κείμενο, για καθεμία από τις υπογραμμισμένες λέξεις: παρατηρείται, απόρροια, ρηχή, δεσπόζουσας, βαθμιαία.
(μονάδες 10)
Β2. Η «φοιτητική αργκό» λ.χ. ή η «αργκό των μηχανόβιων» είναι ειδικοί κώδικες επικοινωνίας: Να χρησιμοποιήσετε τη λέξη «κώδικας» με δύο (2) διαφορετικές σημασίες από τη σημασία που έχει στο κείμενο και να δημιουργήσετε δύο προτάσεις μέσα στις οποίες θα φαίνεται η σημασία της.
(μονάδες 10)
Β3. Να βρείτε στο κείμενο πέντε (5) λέξεις ή φράσεις με συνυποδηλωτική / μεταφορική χρήση
(μονάδες 5)
Γ. Αναλαμβάνετε να συντάξετε ένα άρθρο που θα δημοσιευτεί στο ιστολόγιο του μαθήματος της Νεοελληνικής Γλώσσας της τάξης σας με θέμα τον περιορισμό του λεξιλογίου των νέων και την άκριτη υιοθέτηση ξένων λέξεων στην καθημερινή τους επικοινωνία. Στο κείμενό σας να εξετάσετε τα αίτια του προβλήματος. (350-400 λέξεις)
(μονάδες 50)
Συντάκτης: Ελένη Παπαδοπούλου

Παρασκευή 19 Σεπτεμβρίου 2014

Πρόταση διδασκαλίας για τη Νεοελληνική Λογοτεχνία Β΄Λυκείου

 Η διδακτική πρόταση της σχολικής συμβούλου κ. Αγάθης Γεωργιάδου έρχεται να αναπληρώσει το κενό της σχετικής καθοδήγησης και να μάς απαλλάξει από την αμηχανία και το άγχος του " νέου" τρόπου διδασκαλίας και εξέτασης του μαθήματος.






 Η Αγάθη Γεωργιάδου είναι Σχολική Σύμβουλος Φιλολόγων Γ΄ Αθήνας.
Εκπόνησε τη Διδακτορική Διατριβή της στο King’s College του Πανεπιστημίου του Λονδίνου με θέμα «Πολιτική ορολογία και ιδεολογία στον Θουκυδίδη» και έλαβε το Βραβείο καλύτερης διατριβής στην Κλασική Φιλολογία στη Μεγάλη Βρετανία και Ιρλανδία για το έτος 1988.
  Εργάστηκε ως Ειδική Επιστήμων στο Τμήμα Φιλολογίας του Πανεπιστήμιου Κρήτης και ως μέλος της Ομάδας Λογοτεχνίας του Κέντρου Εκπαιδευτικής Έρευνας (ΚΕΕ) που δημιούργησε τα Βιβλία Αξιολόγησης για τα φιλολογικά μαθήματα. Από το 2003 ως το 2006 στο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο ήταν υπεύθυνη δύο νέων διδακτικών εγχειριδίων του Γυμνασίου (Ομήρου Οδύσσεια και  Ηροδότου Ιστορίες Α΄ Γυμνασίου).  Συνέγραψε επίσης με άλλους συναδέλφους τα Βιβλία Καθηγητή για τα Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α΄, Β΄ & Γ΄ Λυκείου. Το 2009-2011 δύο χρόνια συμμετείχε ως συντονίστρια στην επιστημονική ομάδα του ΟΕΠΕΚ για την Εισαγωγική Επιμόρφωση των νεοδιόριστων εκπαιδευτικών με επιστημονικό υπεύθυνο τον Καθηγητή του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου Γ. Μπαγάκη.
  Στο προσωπικό συγγραφικό της έργο περιλαμβάνονται άρθρα και εκπαιδευτικά βιβλία στην Αρχαία,  Νεοελληνική και Ευρωπαϊκή Λογοτεχνία: Λογοτεχνικές Διαδρομές-Δοκίμια στην αρχαία και σύγχρονη Λογοτεχνία (2005),  Διαβάζοντας Κική Δημουλά (2001), Ιδανικές φωνές κι αγαπημένες… Σημειώσεις στο περιθώριο των ποιημάτων που διαβάζουν οι ίδιοι οι ποιητές, 3 τόμοι (2006) , Η Ποιητική Περιπέτεια. Μια περιδιάβαση στη νεοελληνική ποίηση μέσα από τους κυριότερους ιστορικούς σταθμούς και τα λογοτεχνικά ρεύματα (2006) κ.ά..

Πέμπτη 11 Σεπτεμβρίου 2014

Για τη διδασκαλία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α΄Λυκείου

  Εξαιρετικό το βοήθημα για τη Λογοτεχνία της Α΄Λυκείου που επιμελήθηκε η Αγάθη Γεωργιάδου, από τις εκδόσεις Μεταίχμιο !

 Γράφτηκε σύμφωνα με το νέο Πρόγραμμα Σπουδών και τον νέο τρόπο αξιολόγησης του μαθήματος και δομείται με βάση τις τρεις προτεινόμενες για την Α΄ Λυκείου διδακτικές ενότητες .
 Κάθε διδακτική ενότητα διακρίνεται σε θεματικές υποενότητες με συγκεκριμένες προτάσεις επιλεγόμενων κειμένων.
  Στο παράρτημα περιλαμβάνονται απαντήσεις σε ερωτήσεις της Τράπεζας Θεμάτων στις δύο πρώτες διδακτικές ενότητες, ενώ η έκδοση συμπληρώνεται από Γλωσσάρι με τους σημαντικότερους λογοτεχνικούς όρους.
  Το βιβλίο απευθύνεται τόσο στους εκπαιδευτικούς όσο και στους μαθητές παρέχοντάς τους χρήσιμο υλικό για τη διδασκαλία τους, μεθοδολογικά εργαλεία, τρόπους προσέγγισης και απαντήσεις σε ερωτήσεις και δραστηριότητες.

Πολίνα Μοίρα

Σάββατο 6 Σεπτεμβρίου 2014

Το σχολείο ανοίγει!

Και πάλι στο σχολείο...

         Το μυθιστόρημα της Ζωρζ Σαρή Ε. Π. (1995) αναφέρεται στη σχολική ζωή και ειδικότερα στη φιλία της με τη συμμαθήτριά της Άλκη (Ζέη), με την οποία από τότε είχαν αποφασίσει ότι θα είναι Ε[νωμένες] Π[άντα]. Στο συγκεκριμένο απόσπασμα, όλες οι συμμαθήτριες της Σχολής Θηλέων επιστρέφουν από τις καλοκαιρινές διακοπές, σχολιάζουν τις εντυπώσεις και τις εμπειρίες που έζησαν και, μέσα σε κλίμα αισιοδοξίας και χαράς, ξεκινούν τη νέα σχολική χρονιά.


Η τάξη γιορτάζει τη χαρά της πρώτης μέρας. Αγκαλιές, φιλιά, γέλια, φωνές και ψίθυροι, μικρά και μεγάλα μυστικά, φρεσκοσιδερωμένες ποδιές, καινούρια παπούτσια, καινούριες τσάντες, μαλλιά κοντά, μαλλιά μακριά, κοτσιδάκια, κοτσίδες, πιαστράκια, μπαρέτες, χτενάκια, κορδέλες. Μάτια λαμπερά γεμάτα θάλασσες και βουνά, γεμάτα παιχνίδια, γεμάτα τρέλες. Η τάξη ξεχείλισε από τις καλοκαιριάτικες αναμνήσεις. Η κάθε μαθήτρια έχει να λέει για το δικό της καλοκαίρι.
         Η Λένα πήγε στην Κηφισιά, έμενε σ' ένα μεγάλο ξενοδοχείο, το «Σεμίραμις»... Έτρωγε μεσημέρι βράδυ στο εστιατόριο...
         Η Ίντα πήγε στο νησί των Ιπποτών, στη Ρόδο...
         Η Αθηνούλα πήγε στο σπίτι της γιαγιάς, στο Παλιοσέλι της Κόνιτσας.
         - Η γιαγιά μού έκανε όλα τα χατίρια.
         (Ο πατέρας της και η μητριά της πήγαν πάλι στην Ευρώπη...)
         Η Άλκη στο αιώνιο Μαρούσι με τις βόλτες του.
         - ... και το βράδυ πηγαίναμε με τη Λενιώ στον κινηματογράφο...
         Η Αννούλα στο Φάληρο με καπέλο ως να γείρει ο ήλιος κι ύστερα μάλλινο ζακετάκι, να μην κρυολογήσει το παιδί...
         - Αχ!
         Η Ζωρζ ξυπόλυτη στο Καβούρι.
         - Φεύγαμε με τη Ρενέ πρωί, πολύ πρωί, να προλάβουμε τη θάλασσα λάδι, και γυρίζαμε για φαγητό περασμένες δύο. Τα βράδια...
         - Πού πήγες διακοπές; ρώτησα τη Λίλη.
         Κι αυτή, δίχως να χρωματίσει τη λέξη, απάντησε:
         - Στο Παρίσι.
         - Και πώς είναι ο Παρίσι;
         - Πώς θες να 'ναι; Παρίσι.
         Η Κική πήγε στη Μάνη.
         - Ε, και να βλέπατε τον πύργο των παππούδων μου! Στους τοίχους κρέμονται οι πρόγονοί μας, και στο σκαλιστό μακρόστενο τραπέζι κάθονται είκοσι τέσσερα άτομα, και πάνω από το τραπέζι έχει έναν πολυέλαιο μπρούντζινο με είκοσι τέσσερις λαμπτήρες...
         Η φαντασμένη. Άντε να ξεχωρίσεις, όταν μιλάει, το ψέμα από την αλήθεια...
         Η Αθηνά πήγε στην Κερασιά, στο σπίτι της γιαγιάς. Διάβαζε, έγραφε στις φίλες της, έγραφε στίχους.
         Η Όλγα πήγε -πού αλλού;- στο Χιλιομόδι. Η Πόπη στο Λουτράκι, η Τίλδα στη Γλυφάδα, έχουν δικό τους σπίτι εκεί...
         Η Ποζέλι δε θα 'ρθει φέτος στο σχολείο. Πέρσι κουράστηκε πολύ, να ξυπνάει νωρίς για να προλαβαίνει τα μαθήματα. Πώς να ταιριάζει το νυχτερινό τραγούδι με τη Σχολή Θηλέων; Άλλωστε, τώρα το όνομά της μπήκε με μεγάλα γράμματα έξω από τη Μάντρα του Αττίκ.* Γύρω του, τη νύχτα, αναβοσβήνουν πολύχρωμα λαμπιόνια. Αντίο, Ποζελάκι...
         - Πώς σε λένε; ρώτησαν την καινούρια οικότροφο.
         - Μαριάννα Κωβαίου.
         - Σε ποιο σχολείο πήγαινες;
         - Στη Θεσσαλονίκη... Τώρα οι γονείς μου μ' έστειλαν εδώ.
         Αδύνατη, μικροκαμωμένη, με το κεφάλι γεμάτο μπούκλες και μπουκλάκια. Ομορφούλα.
         Παρ' ολίγο να μην έρθει ούτε η Μίνα.
         - Ήθελε ο μπαμπάς μου να με στείλει στο Τορόντο, σ' έναν αδερφό του που δεν έχει παιδί, πολύ πλούσιο... Εγώ δεν ήθελα, φοβόμουν να φύγω, και η μαμά έμπηξε τις φωνές: «Δε δίνω σε κανέναν τα παιδιά μου, τα θέλω όλα κοντά μου...».
         Η Μίνα έχει έντεκα αδέρφια.
         Και η Άλμπα, η λιγομίλητη, τους είπε πως πήγε στην Αίγινα και πως τα είχε περάσει πολύ ωραία.
         (Δεν τους είπε πως ο Αιμίλιος, ο αδερφός της Μαρίνας, την τελευταία μέρα του καλοκαιριού τής γλίστρησε κι ένα ραβασάκι μέσα στην τσέπη. «Σ' αγαπώ», της έγραφε, κι εκείνη δεν κοιμήθηκε όλη τη νύχτα. Τώρα τον σκέφτεται...)
         - Η Αίγινα είναι το πιο όμορφο νησί του κόσμου.
         Δεν πρόλαβε να πει άλλα. Η Ζωρζ την έκοψε:
         - Μα κι εγώ έχω πάει στην Αίγινα, στη Βαγία. Έκανα γαϊδουροκαβαλαρία, κι ο ναός της Αφαίας*ήταν πάνω από το κεφάλι μας. Ο Παναγιώτης, ο φίλος μου...
         - Τα ξέρουμε... τα ξέρουμε, μας τα 'χεις ξαναπεί! φώναξαν οι φίλες της.
         Κι ήταν η πρώτη μέρα στο σχολείο πανηγύρι.
         Όταν μπήκε στην τάξη η κυρία Ερασμία, με το ράσο της και τις μαύρες παντόφλες, όλες οι μαθήτριες ήταν αναψοκοκκινισμένες.
         - Αγαπηταί μαθήτριαι, σας εύχομαι καλήν πρόοδον... Η δεσποινίς Κλάρα θα σας ανακοινώσει το πρόγραμμα.
         Μόλις απομακρύνθηκε η κυρία Διευθύντρια, έγινε χαλασμός από τα πολλά χειροκροτήματα. Η αγαπημένη καθηγήτρια ανέβηκε στην έδρα -ήταν όμορφη, πιο όμορφη από πέρσι. Καινούριο ταγεράκι, μπλε με άσπρες κουκκίδες, και μπλε γρα-βάτα. Μούρλια! Ευχαρίστησε για την υποδοχή και τους έκανε νόημα να σταματήσουν. Τους είπε:
         - Καλές μου φίλες, με πολλή χαρά σάς ξαναβρίσκω. Πιστεύω πως φέτος θα πούμε πολλά, πιο πολλά από πέρσι... Δε χρειάζεται να φωνάξω κατάλογο. Μόνο μια καινούρια μάς ήρθε. Καλώς όρισες, Μαριάννα... Φέτος, συνέχισε η δεσποινίς Κλάρα, θα δώσουμε μεγάλη βαρύτητα στη γλώσσα. Θα διαβάσουμε κλασικούς και σύγχρονους συγγραφείς, και, φυσικά, ποίηση. Θα είμαι πολύ απαιτητική στην έκθεση. Θα συζητάμε κάθε συντακτικό λάθος, ως και τη στίξη. Η φαντασία του κειμένου θα είναι προσωπική σας επιλογή. Θα είσθε ελεύθερες να γράφετε σωστά, το τονίζω, σωστά, ό,τι προτιμάτε... Και, για να κάνουμε καλή αρχή, σας παρακαλώ για την ερχόμενη Πέμπτη να γράψετε μια έκθεση με θέμα: Το καλοκαίρι μου.
         Οι μαθήτριες ενθουσιάστηκαν. Ήταν η έκθεση που ταίριαζε στο κοντινό τους χτες. Η κάθε μαθήτρια θα είχε τα δικά της να πει. Δεκαεννιά ξεχωριστά καλοκαίρια. Η δεσποινίς Κλάρα είχε διαλέξει Το θέμα!
         Πριν ακόμη χτυπήσει το κουδούνι, δίχως μολύβι και χαρτί, έτσι στον αέρα, η καθεμιά είχε ξεκινήσει την έκθεσή της. «Πρέπει η δική μου να είναι η καλύτερη...», σκεφτόταν η Ζωρζ. Ήθελε να ξεπλύνει την περσινή ντροπή της αντιγραφής. Αν τα κατάφερνε να πάρει άριστα ή έστω ένα λίαν καλώς, τότε θα ομολογούσε στη δεσποινίδα Κλάρα την απάτη και θα της ζητούσε συγγνώμη. Δε θα δυσκολευόταν να γράψει την έκθεση, είχε τόσα και τόσα ζήσει στο Καβούρι της! Θα τα έγραφε όλα, για την καφασωτή παράγκα, τη θάλασσα στα πόδια τους, τις βουτιές από τον ψηλό βράχο και τα τραγούδια της παρέας στην ακρογιαλιά με την πανσέληνο που ανατέλλει. Αχ, πώς να περιγράψει αυτή την ασημένια γραμμή που σκίζει στα δυο την ασάλευτη θάλασσα!
         Να σταματήσει το χρόνο πάνω σε μια κόλλα χαρτί, να ζήσει για πάντα την ομορφιά του καλοκαιριού της! Όταν σαν θεά Αθηνά κατέβαινε το λοφάκι, με το σεντόνι άσπρη χλαμύδα και με το χρυσαφί κοντάρι, το ξύλο που είχε βάψει η χρυσοχέρα η Ρενέ! Κυρίαρχος του κόσμου!
         - Έι, τη σκούντηξε η Άλκη, χάζεψες; Ας κατεβούμε στην αυλή.
         Στην αυλή μεγάλες και μικρές μαθήτριες έκοβαν βόλτες, κουβέντιαζαν, κι ήταν τα λόγια τους άσπρα πουλιά που φτερούγιζαν γύρω τους.


Ζ. Σαρρή, Ε.Π., Πατάκης