Σάββατο 25 Νοεμβρίου 2017

Η παιδεία του Μακρυγιάννη


Επίκαιρος και πάλι ο λόγος του Σεφέρη, επίκαιρος όσο ποτέ ο Μακρυγιάννης, σε μια εποχή και μια κοινωνία που η δοκησισοφία και η ημιμάθεια έχουν μετατραπεί σε λάβαρα υπεροχής και πιστοποιητικά αξιοσύνης.

Ένας Έλληνας - ο Μακρυγιάννης
[...]
"Τα γράμματα είναι από τις πιο ευγενικές ασκήσεις κι από τους πιο υψηλούς πόθους του ανθρώπου. Η παιδεία είναι ο κυβερνήτης του βίου. Κι επειδή οι αρχές αυτές είναι αληθινές, πρέπει να μην ξεχνούμε πως υπάρχει μια καλή παιδεία -εκείνη που ελευθερώνει και βοηθά τον άνθρωπο να ολοκληρωθεί σύμφωνα με τον εαυτό του και μια κακή παιδεία -εκείνη που διαστρέφει και αποστεγνώνει και είναι μια βιομηχανία που παράγει τους ψευτομορφωμένους και τους νεόπλουτους της μάθησης, που έχουν την ίδια κίβδηλη ευγένεια με τους νεόπλουτους του χρήματος. Αν ο Μακρυγιάννης μάθαινε γράμματα την εποχή εκείνη, πολύ φοβούμαι πως θα έπρεπε να απαρνηθεί τον εαυτό του, γιατί την παιδεία την κρατούσαν στα χέρια τους οι «τροπαιούχοι του άδειου λόγου», καθώς είπε ο ποιητής, που δεν έλειψαν ακόμη. Δεν επαινώ τον Μακρυγιάννη γιατί δεν έμαθε γράμματα, αλλά δοξάζω τον πανάγαθο Θεό που δεν του έδωσε τα μέσα να τα μάθει. Γιατί αν είχε πάει σε δάσκαλο, θα είχαμε ίσως πολλές φορές τον όγκο των Απομνημονευμάτων σε μια γλώσσα, όλο κουδουνίσματα και κορδακισμούς· θα είχαμε ίσως περισσότερες πληροφορίες για τα ιστορικά των χρόνων εκείνων, θα είχαμε ίσως ένα Σούτσο της πεζογραφίας, αλλά αυτή την αστέρευτη πηγή ζωής, που είναι το βιβλίο του Μακρυγιάννη, δε θα την είχαμε. Και θα ήταν μεγάλο κρίμα. Γιατί έτσι όπως μας φανερώνεται ο Μακρυγιάννης, βλέπουμε ολοκάθαρα πως αν και αγράμματος, δεν ήταν διόλου ένας ορεσίβιος ακαλλιέργητος βάρβαρος. Ήταν ακριβώς το εναντίον: ήταν μια από τις πιο μορφωμένες ψυχές του ελληνισμού. Και η μόρφωση, η παιδεία που δηλώνει ο Μακρυγιάννης, δεν είναι κάτι ξέχωρο ή αποσπασματικά δικό του· είναι το κοινό χτήμα, η ψυχική περιουσία μιας φυλής, παραδομένη για αιώνες και χιλιετίες, από γενιά σε γενιά, από ευαισθησία σε ευαισθησία· κατατρεγμένη και πάντα ζωντανή, αγνοημένη και πάντα παρούσα -είναι το κοινό χτήμα της μεγάλης λαϊκής παράδοσης του Γένους. Είναι η υπόσταση, ακριβώς, αυτού του πολιτισμού, αυτής της διαμορφωμένης ενέργειας, που έπλασε τους ανθρώπους και το λαό που αποφάσισε να ζήσει ελεύθερος ή να πεθάνει στα '21."
[...]


Πηγή: Γιώργου Σεφέρη, Δοκιμές, εκδ. Ίκαρος, Αθήναι 1981 (4).


Παρασκευή 17 Νοεμβρίου 2017

Η βία μέσα από τα μάτια των παιδιών

  Τι είναι η βία; Πώς φαίνεται στα μάτια των παιδιών; Πώς αποκωδικοποιείται στο μυαλό τους; Μπορεί να γίνει πηγή έμπνευσης και δημιουργίας; Σχετίζεται η βία με την Τέχνη; Σ' αυτά και σε πολλά άλλα ερωτήματα απαντά η έκθεση καλλιτεχνημάτων των μαθητών του Γυμνασίου Αμμοχωρίου Φλώρινας, με την καθοδήγηση της καθηγήτριας Αθηνάς Βόσδου, που φιλοξενείται στους χώρους του 3ου ΓΕ.Λ. Χορτιάτη (Φίλυρο).



 Το ισόγειο του σχολείου έχει αξιοποιηθεί με τον καλύτερο τρόπο ώστε να μετατραπεί  σε μια αίθουσα Τέχνης. Ένα σχολείο ανοιχτό στην κοινωνία και σε όσους επιθυμούν να καταλάβουν πώς το παιδικό μυαλό αντιλαμβάνεται το φαινόμενο της βίας. Η έκθεση θα είναι ανοιχτή στο κοινό σήμερα 17/11/2017 μέχρι τις 14:00 και αύριο 18/11/2017 από τις 17:30 μέχρι τις 20:30.












Τρίτη 7 Νοεμβρίου 2017

Η ηθική των νέων (Προτεινόμενο κριτήριο Νεοελληνικής Γλώσσας Γ΄Λυκείου)


Γ΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ 
ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ 

Η ηθική των νέων: δύο όψεις

   Η αξία της ηθικής αρετής είναι διαχρονική και ανεκτίμητη, καθώς αυτή αποτελεί τη βάση υγιούς συνεργασίας, κοινωνικής συνοχής, συλλογικής και ατομικής ευδαιμονίας. Παρόλα αυτά, όσον αφορά την ηθική των νέων, οι γνώμες διίστανται. Άλλοι υποστηρίζουν πως προοδεύουν ηθικά, άλλοι στηριζόμενοι σε φαινόμενα σεξουαλικής ασυδοσίας, επιθετικής συμπεριφοράς, αμφισβήτησης των παραδεδομένων αξιών ή αδιαφορίας, μιλούν για ηθική κατάπτωση. Εδώ, όμως, τίθεται το εξής ερώτημα: Πράγματι, οι νέοι γίνονται όλο και πιο ανήθικοι ή άδικα ορισμένοι τους χαρακτηρίζουν έτσι προκειμένου να δικαιολογήσουν «κακώς κείμενα»;

   Αναμφίβολα, γίνεται λόγος για απρεπή και αγενή συμπεριφορά από πλευράς των νέων με χαρακτηριστικά την ειρωνεία, την αναίδεια, την έλλειψη σεβασμού προς τους μεγαλύτερους, αλλά και απρεπείς χειρονομίες. Παράλληλα, παρατηρούμε νέοι να παραβιάζουν ανθρώπινα δικαιώματα, όπως αυτό της ισότητας μεταξύ των ανθρώπων ανεξάρτητα από την ηλικία, το φύλο, τη φυλή ή την πολιτική παράταξη. Άλλοτε πάλι σημειώνουν περιστατικά ενδοσχολικής βίας ή γενικότερης παραβατικής συμπεριφοράς. Η επιθετική τους συμπεριφορά μπορεί να διακριθεί σε σωματική και ψυχολογική κι έτσι παρατηρούμε ξυλοδαρμούς ή μειωτικά σχόλια σε βάρος των αδυνάτων νοητικά, κοινωνικά, οικονομικά. Αυτό συμβαίνει επειδή ο νέος-θύτης δεν βλέπει στο πρόσωπο του θύματος τον άνθρωπο, αλλά το διαφορετικό σε επίπεδο φυλής, θρησκευτικού δόγματος ή πολιτικής παράταξης. Αδυνατεί, επομένως, να αποδεχτεί και να σεβαστεί τη διαφορετικότητα.

   Ταυτόχρονα, παρατηρείται απουσία ηθικών φραγμών σε επίπεδο λόγου, με αποτέλεσμα την ανταλλαγή βωμολοχιών στην καθημερινότητά τους, και σε επίπεδο έργων με τη μορφή βανδαλισμών σε σχολεία ή Πανεπιστήμια, σε αθλητικούς ή αρχαιολογικούς χώρους, σε μνημεία πολιτισμού. Αυτό έχει ως συνέπεια την καταστροφή της πολιτισμικής μας κληρονομιάς και των κρατικών υποδομών. Επομένως, με βάση αυτά τα δεδομένα, συμπεραίνεται πως τα φαινόμενα ηθικής αποχαλίνωσης των νέων διαρκώς αυξάνονται.
[…]

   Στον αντίποδα, παρατηρούμε και μια μεγάλη μερίδα νέων να προσπαθεί να κάνει τη διαφορά. Έτσι, κάνει τον εθελοντισμό, σε κοινωφελή, μη κερδοσκοπικά ιδρύματα, τρόπο ζωής ή χρησιμοποιεί τις νέες τεχνολογίες προς όφελος των κοινωνικά αποκλεισμένων ή των ευπαθών ομάδων. Δεν είναι δηλαδή λίγες οι φορές που έχουμε δει νέους να διανέμουν φαγητό σε ανέργους, αναπήρους ή ανθρώπους μεγάλης ηλικίας, να συμμετέχουν σε οργανώσεις κατά της φτώχειας, της βίας, των εξαρτήσεων, αλλά και υπέρ της προστασίας του οικοσυστήματος και των ανθρώπινων δικαιωμάτων.
Ταυτόχρονα, τους βλέπουμε να συνεχίζουν να κάνουν όνειρα για τη μετέπειτα ζωή τους και να είναι όσο το δυνατόν αισιόδοξοι για το μέλλον και ό,τι αυτό τους επιφυλάσσει. Συνεχίζουν να επενδύουν στη γνώση και στη γενικότερη καλλιέργειά τους, να δημιουργούν σχέσεις φιλίας και υγιούς συνεργασίας, να συνάπτουν σχέσεις που συνδράμουν στη συνοχή του όλου. Δεν μπορούμε να παραβλέψουμε και το γεγονός πως το μεγαλύτερο μέρος των συγκεντρώσεων και των πορειών αποτελείται από νεολαία.

   Συνοψίζοντας, δεν πρέπει να παραβλέπουμε το γεγονός ότι υπάρχει μια μερίδα νέων, που διαρκώς αυξάνεται, η οποία επιλέγει συνειδητά και υπεύθυνα έναν διαφορετικό τρόπο ζωής από εκείνον της μάζας. Κι αυτοί είναι οι νέοι που επενδύουν στην προσφορά στο συνάνθρωπο, που επενδύουν στη γνώση, που διαπρέπουν στις επιστήμες, στην τέχνη ή στον αθλητισμό. Είναι οι νέοι που δεν επαναπαύονται και αγωνίζονται διαρκώς για ιδεώδη, όπως είναι η δημοκρατία, που ασκούν κριτική στα κακώς κείμενα και που δεν παρασύρονται από τις ραδιουργίες επιτηδείων ή τις τεχνικές αποπροσανατολισμού. Συνεπώς, θα πρέπει να είμαστε αισιόδοξοι όσον αφορά την πορεία που αυτοί ακολουθούν και να μην αρκούμαστε στα λεγόμενα όσων προσπαθούν να τους παρουσιάζουν σαν τα «μαύρα πρόβατα» της κοινωνίας. Ας ακολουθήσουμε το δρόμο που αυτοί χαράζουν με τον τρόπο ζωής τους…

Μαριάννας  Πρωτόπαππα, http://blogs.sch.gr/apontes, 19/11/2013

ΘΕΜΑΤΑ

Α. Να γράψετε στο τετράδιό σας την περίληψη του κειμένου σε 120 περίπου λέξεις .

                                                                                                                   Μονάδες 25


Β1. Να επαληθεύσετε ή να διαψεύσετε, σύμφωνα με το κείμενο, τις παρακάτω διαπιστώσεις, γράφοντας στο τετράδιό σας, δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση τη λέξη Σωστό, αν η πρόταση είναι σωστή, ή τη λέξη Λάθος, αν η πρόταση είναι λανθασμένη:

1. Η συντάκτρια δεν αποδέχεται την άποψη της ηθικής κατάπτωσης των νέων.
2. Η ενδοσχολική βία και η γενικότερη παραβατική συμπεριφορά οφείλεται σε έλλειψη ανεκτικότητας.
3. Η απουσία ηθικών φραγμών οδηγεί σε αύξηση των φαινομένων ηθικής αποχαλίνωσης .
4. Οι νέοι δεν ενδιαφέρονται να κάνουν τη διαφορά, συμμετέχοντας σε εθελοντικές οργανώσεις και σε κοινωφελείς δράσεις.
5. Η αισιοδοξία μας  για το μέλλον των νέων οφείλεται στην εγρήγορση και στον διαρκή αγώνα τους για τα ιδεώδη.

                                                                                                                  Μονάδες 10

Β2. Με ποιους τρόπους αναπτύσσεται η δεύτερη παράγραφος του κειμένου: « Αναμφίβολα, … και να σεβαστεί τη διαφορετικότητα.»
                                                                                                                   Μονάδες 2

Β3. Ποια αποδεικτικά μέσα μετέρχεται η συντάκτρια στην δεύτερη παράγραφο του κειμένου;
Μονάδες 4


Β4. «Συνοψίζοντας, δεν πρέπει να παραβλέπουμε το γεγονός ότι υπάρχει μια μερίδα νέων, που διαρκώς αυξάνεται, η οποία επιλέγει συνειδητά και υπεύθυνα έναν διαφορετικό τρόπο ζωής από εκείνον της μάζας.» : α) Να μετατραπεί η ενεργητική σύνταξη σε παθητική. β) Ποια διαφορά παρατηρείτε στο νόημα μετά τη μετατροπή;
                                                                                                                   Μονάδες 4


Β4.α. Να δικαιολογήσετε τη χρήση των παρακάτω διαρθρωτικών λέξεων:   Αναμφίβολα,  Άλλοτε,  δηλαδή
                                                                                                                    Μονάδες 3


β. Να αιτιολογήσετε τη χρήση των σημείων στίξης στις φράσεις που ακολουθούν:
α) Πράγματι, οι νέοι γίνονται όλο και πιο ανήθικοι ή άδικα ορισμένοι τους χαρακτηρίζουν έτσι προκειμένου να δικαιολογήσουν «κακώς κείμενα»;  (1η §) : το ερώτημα
β) «μαύρα πρόβατα» (τελευταία §) : τα εισαγωγικά

                                                                                                                     Μονάδες  2


Β5. α. Να δώσετε από ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: ανεκτίμητη,  συνοχής, παρατηρούμε , αυξάνονται, επαναπαύονται

Μονάδες 5

β. Να δώσετε ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: αξία, υγιούς , παραβιάζουν, αποδεχτεί, συμμετέχουν.
                                                                                                                      Μονάδες 5

Γ.  Στις μέρες μας γίνεται συχνά λόγος για την ηθική αποχαλίνωση των νέων. Στον αντίποδα , είναι πολλοί εκείνοι που πιστεύουν πως η νέα γενιά είναι ανεπίληπτου ήθους και διαφοροποιείται από τη μάζα. Σε μια ομιλία (500-600 λέξεων) που καλείστε να εκφωνήσετε σε εκδήλωση του σχολείου, ενώπιον δασκάλων και συμμαθητών σας:
α) να διατυπώσετε τις απόψεις σας για το ήθος των νέων και
β) να παρουσιάσετε τους τρόπους με τους οποίους το σύγχρονο σχολείο θα ενδυναμώσει την ηθική ανάπτυξη της νέας γενιάς. 
                                                                                                                     Μονάδες  40



Επιμέλεια :  Άννα Μαρία Πανταζή , φιλόλογος
email: annmariapant@gmail.com



Σάββατο 28 Οκτωβρίου 2017

Μνήμη και Λήθη: Το Ολοκαύτωμα του Χορτιάτη

" Κείνη τη μέρα σώπαιναν οι λύκοι, γιατί ούρλιαζαν οι άνθρωποι"  Μ. Λουντέμης

  Στις 2 Σεπτεμβρίου του 1944 η δρεπανοφόρος Άτροπος Μοίρα επέλεξε τον Χορτιάτη να ακοντίσει τα δικά της αιματοβαμμένα μηνύματα. Να θερίσει 149 μίσχους, να κόψει με μια απότομη κίνηση τα χρώματα της ίριδας που ρίζωναν στους πρόποδες του Χορτιάτη και να αφήσει μόνο μαύρο και κόκκινο, καπνό και αίμα.


  Στις 2 Σεπτεμβρίου του 1944 ο Χορτιάτης πλήρωσε βαρύ τίμημα για την αντιστασιακή του δράση. Πλήρωσε με 149 αθώες ζωές και τη σχεδόν εκ βάθρων καταστροφή του, διότι δεν έσκυψε το κεφάλι στον κατοχικό ζυγό, δεν έπλευσε στα δύσκολα χρόνια κόστα - κόστα, ούτε έμεινε στα ρηχά, μα έστρεφε το ακρόπρωρό του στα ανοικτά, μπήκε στις τρικυμίες με υψωμένη την αντιστασιακή παντιέρα.

  Ο θάνατος ενός Γερμανού στρατιώτη - χημικού σε μια τυχαία ένοπλη συμπλοκή στο Ρωμαϊκό Υδραγωγείο (Καμάρα), μεταξύ ανταρτών του ΕΛΑΣ, που είχαν στήσει ενέδρα για άλλο λόγο και Γερμανών, που συνόδευαν προπορευόμενο (κατά μία ώρα περίπου…) όχημα της εταιρείας Ύδρευσης και μετέβαιναν στις πηγές της Αγίας Παρασκευής για να τις απολυμάνουν, επίσπευσε την προαποφασισμένη και καλά οργανωμένη απόφαση των Γερμανών και των Σουμπερταίων Ταγματασφαλιτών να αφανίσουν τον Χορτιάτη και τους κατοίκους του.



  Λίγες ώρες αργότερα από το πρωινό επεισόδιο, οι γερμανικές δυνάμεις συνεπικουρούμενες από ορδές ταγματασφαλιτών του Σούμπερτ, θα φτάσουν στο Χορτιάτη με 32 οχήματα έτοιμες να εφαρμόσουν το προμελετημένο τους σχέδιο. Ξεσπούν σε πράξεις παράφορης βίας, σκοτώνουν βρέφη, βιάζουν, εκτελούν εν ψυχρώ, καίνε και λεηλατούν. Συγκεντρώνουν όσους δεν έχουν εγκαταλείψει το χωριό στο φούρνο του Γκουραμάνη και στο σπίτι του Νταμπούδη, μετατρέποντας τους δυο χώρους σε κρεματόρια. Ο απολογισμός θα είναι τραγικός: 149 άτομα θα καούν ζωντανά ή θα εκτελεστούν, από τα οποία τα 51 κάτω των 18 ετών. Ανάμεσά τους ένα βρέφος 2 μηνών, ο Αλέξανδρος Σαρβάνης. 

Μπάμπης Νανακούδης



  Το μνημείο που διατηρεί τη μνήμη του ολοκαυτώματος του Χορτιάτη αποσιωπά τη  δράση των "Ελλήνων" συνεργατών των Γερμανών κι έτσι αντί να συμβάλλει στην ιστορική μνήμη δίνει ένα μονοσήμαντο και κατευθυνόμενο προσανατολισμό στην ιστοριογνωσία!

φωτ. Ε. Παπαδοπούλου






Τα εναπομείναντα από την πύρινη λαίλαπα οστά των Χορτιατινών
φωτ. Ε. Παπαδοπούλου

Οστεοφυλάκιο-Οικία Νταμπούδη
φωτ. Ε. Παπαδοπούλου

Κυριακή 15 Οκτωβρίου 2017

ΠΑΓΚΌΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ: Και πάλι οι αρχαίοι Έλληνες μάς νουθετούν...

  Με αφορμή την αυριανή ημέρα που έχει οριστεί ως η Παγκόσμια Ημέρα Διατροφής (16 Οκτωβρίου) ...
Τι έτρωγαν οι Αρχαίοι Έλληνες;
Στα γεύματα και στα δείπνα τα τραπέζια ήταν γεμάτα με ψωμί, με κρέατα και χορταρικά, κι ακόμη με ελιές, πίτες, γλυκίσματα και φρούτα. Φυσικά και με άφθονο κρασί. Από τα όσπρια, γνωστά στους αρχαίους ήταν τα φασόλια, οι φακές, τα ρεβίθια (που τα προτιμούσανε ψημένα), τα μπιζέλια και τα κουκιά, που τα ‘τρωγαν, συνήθως, σε πουρέ (έτνος). Για το έτνος, δηλαδή τη σημερινή φάβα, ξετρελαινόταν ο Ηρακλής, και ο Αριστοφάνης δεν χάνει την ευκαιρία να τον σατιρίσει

Ήρθες, αγαπητέ Ηρακλή; Πέρασε μέσα.

Η Περσεφόνη μόλις έμαθε ότι έφτασες,

αμέσως βάλθηκε να ζυμώνει καρβέλια,

έβαλε δυο τρεις χύτρες στη φωτιά

με όσπρια τριμμένα και φάβα, και στη θράκα

ένα ολάκερο βόδι • ψήνει ακόμη

γλυκά και πίτες. Μα πέρασε μέσα.

(«Βάτραχοι» 503-507)


Μια γενική όμως ιδέα για τις γνωστές στους αρχαίους τροφές παίρνουμε απ’ τους Δειπνοσοφιστές του Αθήναιου (Δ , 7)

Γιατί, τι λείπει απ’ το σπίτι μας, ποία καλά, δεν είναι γεμάτο οσμές συριακής σμύρνας κι από ευχάριστο καπνό λιβανιού, δεν σε ευφραίνει να βλέπεις μάζες ψωμιού από λεπτό αλεύρι, τρυφερά χταπόδια, λουκάνικα, ώς και πάχος, φούσκες, βραστά σέσκλα και φύλλα, φάβα και σκόρδα, μαρίδες, σκουμπριά, ενθρυμματίδες, φάρο καιχόνδρο, κουκιά, λαθούρια, αρακά, ρόβη, μέλι, τυρί, γεμιστά άντερα ως και σιτάρια, καρύδια, πληγούρι, ψητές καραβίδες, ψητά καλαμάρια, βραστό κέφαλο, σουπιές βραστές, βραστή σμέρνα, κωβιούς βραστούς, ψητές παλαμίδες, ψητές φυκίδες, βατράχους, πέρκες, συνόδια, γάδους, ρίνες, ψησσιά, γαλέον, κούκον, φίσσες και νάρκες, κομμάτια σελάχι, κηρήθρες, σταφύλια, σύκα, γλυκίσματα, μήλα, ακράνεια, ρόδια, ρίγανη, μήκωνα, αχλάδια, κνήκον, ελιές, τσίπουρα, γαλατόπιτες, πράσα, αμπελόπρασα, κρεμμύδια, φνστή, βολβούς, γουλιά, σίλφιον, ξύδι, μάραθο, αυγά, φακή και τα τζιτζίκια, χυμούς, κάρδαμο, σουσάμι, κουαλούς, αλάτι, πίννες, πεταλίδες, μύδια, στρείδια και χτένια, μεγάλους τόνους. Και κοντά σ’ αυτά αμέτρητο πλήθος από πουλιά, πάπιες, φάσσες, χήνες και σπουργίτια, τσίχλες, κορυδαλούς, κίσσες και κύκνους και ελεκάνους, σουσουράδα, μια γερανό. Για ‘σένα θα είν’ εκεί κρασιά λευκά, γλυκό εγχώριο, ευχάριστο, ο καπνίας.

Ένα σπίτι όμως με τόσα αγαθά θα ξεπερνούσε και τα σημερινά σούπερ μάρκετ.

Από τα απαραίτητα, στο τραπέζι, ήταν και το λάδι. Κάτι που, όπως σημειώσαμε, ήταν απαραίτητο και στις παλαίστρες, για ν’ αλείφουν οι αθλητές τα κορμιά τους. Ο Παυσανίας, ο μεγάλος περιηγητής της αρχαιότητας, επαινεί, στα «Φωκικά», το λάδι της Τιθορέας:

Το λάδι που βγάζει η χώρα των Τιθορέων είναι λιγότερο σε ποιότητα, απ’ εκείνο που βγάζει η περιοχή της Αττικής και της Σικυώνας. Στη χροιά του όμως και στη γεύση, είναι ανώτερο από το λάδι της Ιβηρίας και της νήσου της Ιστρίας.

Φημισμένα ήταν τα λάδια της Σάμου και της Ικαρίας. Οι αρχαίοι συνήθιζαν να βγάζουν λάδι από άγουρες ελιές, που το προτιμούσανε στις σαλάτες τους. Επίσης από τα αμύγδαλα και τα καρύδια έβγαζαν ένα είδος λαδιού, καλό για τα γλυκίσματα τους. Από τα απαραίτητα επίσης στο καθημερινό τραπέζι ήταν το γάλα και το τυρί, που όμως ήταν στις πόλεις από τα σπάνια αγαθά. Μάλιστα οι διαιτολόγοι συνιστούσαν, για τους αθλητές, το μαλακό τυρί. Πολλές φορές, για να πήξει καλά το τυρί, έβαζαν μέσα στο γάλα, που ‘βραζε, ένα κωναροειδές φυτό, κνήκον ή οκνήκος. Φυσικά, τα σκόρδα και τα κρεμμύδια ήταν στο καθημερινό μενού. Ορισμένοι όμως έβρισκαν αυτό το είδος της διατροφής χωριάτικο (όπως και σήμερα). Από τα εκλεκτότερα εδέσματα ήταν οι κοχλιοί, τα σαλιγκάρια, που τα ‘τρωγαν οι Κρητικοί από την εποχή του Μίνωα.

Τα μικρά πουλιά, σπίνους, τσίχλες, ακόμη και τους λαγούς, αφού τα ψήνανε, τα διατηρούσανε μέσα σ’ ευωδιαστό λάδι. Μάλιστα, τα παραγεμίζανε με διάφορα καρυκεύματα, κάτι που συνηθίζεται και σήμερα στα χωριά της Μάνης. Για τη φτωχολογιά οι σούπες ήταν το πιο συνηθισμένο καθημερινό φαγητό. Έτρωγαν βέβαια και ψαρόσουπες, που η πλούσια όμως τάξη τις απέφευγε! Ένας ζωμός που ευχαριστούσε ιδιαίτερα τον Ηρακλή (οι αρχαίοι είχαν να λένε για τη λαιμαργία του) ήταν από μπιζέλια. Στα χορταρικά έριχναν μια σάλτσα φτιαγμένη από λάδι, δριμύ ξύδι, διάφορα καρυκεύματα, ακόμη και μέλι.

Ας ακούσουμε όμως μερικά «διαφημιστικά εδέσματα» του Αριστοφάνη:

ΛΑΜΑΧΟΣ: Φέρε μου παστό μες σ’ ένα φύλλο.

ΔΙΚΑΙΟΠΟΛΙΣ: Πιάσε μου φύλλα• εκεί ψήνω τα ψάρια.

(«Αχαρνής», 1198-1199)



Γυναίκα, βράσε μπόλικα φασόλια, ρίξε και στάρι,

φέρε μας λίγα σύκα (…)

Ας φέρει κάποιος απ’ το σπιτικό μου

την τσίχλα και δυο σπίνους• είχε κι ανθόγαλο

και τέσσερα κομμάτια λαγού.

(«Ειρήνη», 1144-1145, 1149-1150)

Κι αλλού στο ίδιο έργο:

Η κότα ψήθηκε

το παστέλι του σουσαμιού ζυμώθηκε

Τις τσαπέλες με τα σύκα

και τις θρούμπες τις ελιές.

Τα κρέατα ήταν πανάκριβα, παρά τις πολλές θυσίες που γίνονταν για τους θεούς. Φθηνότερο, συγκριτικά, ήταν το χοιρινό, που για τους φτωχούς όμως ήταν κι αυτόαπλησίαστο. Στην ύπαιθρο βέβαια έτρωγαν συχνότερα κρέας, αφού μπορούσαν να θρέψουν στις αυλές τους και τους κήπους πουλερικά, γουρουνόπουλα, κατσίκια κι αρνιά. Απέφευγαν να τρώνε χοιρινά μυαλά, γιατί τους το απαγόρευαν οι φιλόσοφοι (Αθήναιος, Β 72), σχυριζόμενοι ότι «όποιοι τρώνε απ’ αυτά είναι σαν να τρώγουν κουκιά στις κεφαλές όχι μόνο των γονέων αλλά και των άλλων απαγορευμένων πραγμάτων».



Οι Αθηναίοι, πλούσιοι και φτωχοί, είχαν μεγάλη αδυναμία στα θαλασσινά και στα όστρακα. Μεγάλη ζήτηση είχαν στην αθηναϊκή αγορά παστά ψάρια από τον Ελλήσποντο και τον Εύξεινο Πόντο και φυσικά κάθε τι που ‘φτανε από την κοντινή λίμνη της Κωπαΐδας. Μια σκηνή στους «Αχαρνής», όπου ο Αριστοφάνης παρουσιάζει τον Δικαιόπολι ν’ αγοράζει ψάρια από Βοιωτό ψαρά, είναι αρκετά εύγλωττη:



ΔΙΚΑΙΟΠΟΛ1Σ: Μμ! αν φέρνεις τέτοια νοστιμάδα,

την πιο γλυκιά που υπάρχει, δός μου

τα χέλια να καλωσορίσω αμέσως.

ΘΗΒΑΙΟΣ: Νιράιδα ζηλεμέν’ της Κουπαΐδας

βγε και καλοχιραίτισι τουν ξένον.

ΔΙΚΑΙΟΠΟΛΙΣ: Ω! Πολυπόθητε και πολυαγαπημένε

λαχταριστέ μεζέ της κωμωδίας,

μας ήρθες πια, μεράκι των φαγάδων.

Το φυσερό, τη σκάρα φέρτε, δούλοι.

Και τα χέλια, όμως, ήταν πανάκριβα, αφού, γύρω στο τέλος του 5ου π.Χ. αιώνα, στοίχιζαν τρεις δραχμές το ένα, όσο κόστιζε κι ένα μικρό γουρουνόπουλο, ποσό μεγάλο για την εποχή. Για το λαό, όμως, οι σαρδέλες του Φαλήρου ήταν το πιο συνηθισμένο θαλασσινό, μαζί με κριθαρένιο -ψωμί. Κάθε αύξηση της φαληρικής σαρδέλας έβαζε σ’ ανησυχία το φτωχόκοσμο.

«Και συμβούλεψα να υποσχεθούμε στην Αρτέμιδα την Αγρότιδα χίλια κατσίκια, αν οι σαρδέλες έκαναν, την επομένη, εκατό στον οβολό», λέει («Ιππής») ο αλλαντοπώλης Αγοράκριτος, εκφράζοντας έτσι και την αγωνία του λαού για την ακρίβεια.



Οι αρχαίοι Έλληνες έτρωγαν συχνότερα ψάρι από κρέας, παρά την αποστροφή του Ομήρου. Ο Φλασελιέρ σημειώνει ότι η λέξη όψον αρχικά σήμαινε ό,τι τρώμε μαζί με το ψωμί, αλλά σιγά σιγά πήρε μια άλλη σημασία και κατέληξε να σημαίνει ψάρι. Το πιο διαδεδομένο πρωινό ρόφημα, αφού βέβαια αγνοούσαν τον καφέ, ήταν ο κυκεώνας, που προαναφέραμε, το γάλα, κυρίως το κατσικίσιο, κι ένα ανακάτεμα από χλιαρό νερό και μέλι, που προκαλούσε ιδιαίτερη ευχαρίστηση.



Στις κωμωδίες του Αριστοφάνη αναφέρονται εδέσματα που μας ξενίζουν. Στους «Ιππής» μιλάει για «ξίγκι βοδινό ψημένο μέσα σε συκόφυλλα». Αναφέρει επίσης τον «κάνδυλο», ένα ανακάτεμα από μέλι, γάλα, τυρί και λάδι, τον «μυττωτό», ένα είδος σκορδαλιάς με πράσα, σκόρδα, τυρί και μέλι.

Ο Αισχύλος στον «Προμηθέα Λυόμενο», μια τραγωδία που δεν σώθηκαν παρά λίγοι στίχοι της, ξαφνιάζει τους Αθηναίους:

Μα οι Σκύθες οι φιλόνομοι που τρώνε τυρί αλογίσιο ανάκατο με γάλα.

Μια σπέσιαλ συνταγή σάλτσας, με την οποία γαρνίρανε τα φαγητά μας δίνει ο Αθήναιος:

Χύσε από πάνω σίλφιο, χύσε ξύδι,

χύσε ακόμη λάδι, τρίψε τυρί

ρίξε από πάνω λίπη και σάλτσες ζεστές.



Τα «θυλήματα» που αναφέρονται απ’ τον Αριστοφάνη στην «Ειρήνη», ήταν χοντροαλεσμένο αλεύρι από στάρι ή κριθάρι, βρεγμένο με κρασί και λάδι. Μ’ αυτό ραντίζανε το σφαχτάρι, ενώ ψηνόταν. Ο κάθε χυλός ήταν από τα προσφιλή φαγητά για το φτωχόκοσμο. Που διαφημίζονταν κατάλληλα, ακόμη και από ένα στωικό φιλόσοφο, όπως ο Χρύσιππος, στην «Περί καλού» πραγματεία του (Αθήναιος, Δ 47):



Χυλός από βολβούς – φακές

είναι σαν αμβροσία

στης παγωνιάς το κρύο.



Στις θυσίες ετοίμαζαν κι ένα είδος πλακούντος, κάτι δηλαδή σαν πίτα, που το ‘λεγαν «πελανό». Ήταν ένα παχύρρευστο κράμα από αλεύρι, μέλι και λάδι. Άλλα εδέσματα: «Έκχυτος», που αναφέρεται σ’ ένα επίγραμμα της Παλατινής Ανθολογίας2 (βιβλ. 9), ήταν ένα μείγμα από αλεύρι και ψημένο τυρί, που το ‘ριχναν σε ειδικά καλούπια και τα γέμιζαν με κρασί μελωμένο.



«Κάνδαυλος», ένα είδος φαγητού της Μικράς Ασίας,κυρίως στη περιοχή της Αυδίας, με ό,τι ερεθιστικό καρύκευμα κυκλοφορούσε. «Μυττωτός», πίτα με τυρί, ανακατεμένο με μέλι και σκόρδα.Βέβαια, οι πιο περίφημες πίτες ήταν της Αθήνας, καύχημα της πόλης, και γίνονταν με μέλι, τυρί και λάδι, αλλά έβαζαν μέσα και διάφορα καρυκεύματα. Οι Αθηναίοι απέφευγαν ν’ αρχίσουν το γεύμα τους ή το δείπνο με σούπα.

Σχετικά με την ετοιμασία ενός δείπνου, να τι μας άφησε ο Φερεπράτης (Αθηναίος ηθοποιός και ποιητής, του 4ου π.Χ. αιώνα), στο «Δουλοδιδάσκαλο»:



Πώς ετοιμάζεται το δείπνο; πέστε μας;

Λοιπόν σας λέω, έχετε ένα κομμάτι χέλι,

καλαμαράκια και αρνί, ολίγο λουκάνικο

βραστά πόδια και συκώτι, παϊδάκια

και πουλιά, κοτόπουλα και τυρί που ‘ναι

μέσα στο μέλι, κι από κρέατα ένα μέρος.

(Αθήναιος, Δειπνοσοφισταί Γ 49)

Ένα καλό τραπέζωμα μας παρουσιάζει και ο Αριστοφάνης («Εκκλησιάζουσαι» 838-845).

Τα τραπέζια είναι έτοιμα και γεμάτα με όλα

τ’ αγαθά και τα κρεβάτια στρωμένα

με χαλιά και προβιές. Μες στις κανάτες

ανακατεύουν το κρασί, οι μυροπώλισσες

περιμένουν στην αράδα • τα ψάρια κομμένα

φέτες ψήνονται, οι λαγοί στις σούβλες,

ξεφουρνίζουν τις πίτες, πλέκονται στεφάνια,

καβουρντίζουν ξερούς καρπούς κι οι πιο νέες

βράζουν στις χύτρες τη φάβα.

Το σπαρτιατικό μενού δεν συγκινούσε βέβαια τους άλλους Έλληνες. Ακόμη και τις γιορτινές μέρες δεν ήταν τίποτα το σπουδαίο. Έφτανε ένα βραστό χοιρινό, λίγο κρασί και καμιά πίτα γλυκιά για να ενθουσιάσει τους Σπαρτιάτες, που το καθημερινό τους ήταν μια κούπα από «μέλανα ζωμό» κι ένα κομμάτι από ψωμί. Αλλά ελάχιστοι μπορούσαν ν’ αντέξουν στη σπαρτιατική λιτότητα.

«Το πρώτο πιάτο», λέει ο γιος του Αριστοφάνη Νικόστρατός (ποιητής κι αυτός), «από τα μεγάλα, θα προηγηθεί με σκαντζόχοιρο (εχίνον) λακέρδα ως και κάππαριν, μια θρυμματίδα, φέτα, παστό ψάρι ως κι ένα βολβό μέσα σε μια σάλτσα πολύ πικάντικη» (Αθήναιος, Δειπνοσοφισταί Δ 10).

 M. Μότσιας : Τι έτρωγαν οι αρχαίοι Έλληνες


ΥΓΙΕΙΝΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ

Πέμπτη 5 Οκτωβρίου 2017

ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ


ΑΦΙΣΑ ΤΟΥ 2012



 Στις 5 Οκτωβρίου γιορτάζουμε την Παγκόσμια Ημέρα του Εκπαιδευτικού. Αφιερώνω το παρακάτω κείμενο με τις απόψεις του Δ. Γληνού σε όλους τους συναδέλφους-μάχιμους εκπαιδευτικούς που μεταλαμπαδεύουν καθημερινά τις γνώσεις τους στους μαθητές τους και ταυτόχρονα γίνονται καθοδηγητές κι εμψυχωτές των εύπλαστων παιδικών ψυχών, καταθέτοντας τη δική τους ψυχή στον όμορφο αλλά και σκληρό, ειδικά σήμερα, χώρο της εκπαίδευσης.


Οι απόψεις του Γληνού για τον Έλληνα δάσκαλο

 Ο Δημήτρης Γληνός υπήρξε μια πολυσύνθετη προσωπικότητα. Ήταν, σύμφωνα με τους χαρακτηρισμούς συνεργατών και μαθητών του, παιδαγωγός, φιλόσοφος και δάσκαλος. Οι απόψεις του Γληνού για τον Έλληνα δάσκαλο εξακολουθούν να είναι ακόμη επίκαιρες και να αποτελούν μάλιστα αντικείμενο μελέτης.

 Ορίζοντας την παλιότερη θέση του δασκάλου, τον οποίο θεωρούσε σημαντικότατο και πολυτιμότατο συντελεστή του εκπαιδευτικού έργου και κατ' επέκταση εργάτη της προόδου του έθνους, επεσήμανε: «o Έλλην διδάσκαλος παντός βαθμού υπήρξε και αυτός θύμα πολλαπλής δουλείας, δουλείας πνευματικής, δουλείας οικονομικής, δουλείας ηθικής. Υπήρξεν εποχή καθ' ην ο διδάσκαλος εάν μεν ήθελε να είνε τίμιος και ενσυνείδητος έπρεπε να είνε και μάρτυς και αν δεν ήθελε να είνε μάρτυς, έπρεπε να είνε επιτήδειος κόλαξ, αφρονημάτιστος, ασυνείδητος, εκμεταλευτής».

 Ο Γληνός ήταν πεπεισμένος ότι τα αίτια αυτής της ηθικής και κοινωνικής κατάπτωσης του δασκάλου μπορούσαν να αρθούν με την οικονομική αναβάθμιση, τη μόρφωση και την επιμόρφωσή του καθώς και με τη διοικητική αποκέντρωση των υπηρεσιών της Παιδείας. Σε άρθρο του που πρωτοδημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΝΕΑ ΕΛΛΑΣ στο διάστημα 18 Μάρτη-15 Απρίλη 1914 μαζί με άλλα άρθρα έγραφε σχετικά: «Και είνε πασίγνωστον, ότι άμα εξασφαλίσης προοδευτικόν, ειλικρινή, μορφωμένον, ζηλωτήν διδάσκαλον ενδιαφερόμενον περί του έργου του, διαρκώς ανασκοπούντα καί βελτιώνοντα αυτόν, άμα εξασφαλίσης διδάσκαλον, διανοητικώς, ηθικώς καί οικονομικώς ελεύθερον και αυτοτελή, εξασφάλισες ήδη τα εννέα δέκατα της επιτυχίας του εκπαιδευτικού έργου».

 Σε κείμενά του, που δημοσιεύθηκαν στο περιοδικό Αγωγή, αναφέρθηκε στη σχέση που συνδέει άμεσα την αναγέννηση της ελληνικής παιδείας με τον ενεργητικό ρόλο, που οφείλει να αναλάβει ο Έλληνας δάσκαλος, ως σημαντικότατο μέλος της εκπαιδευτικής κοινότητας. Παράλληλα, έδειξε το δρόμο στον οποίο οφείλουν να οδηγηθούν τα εκπαιδευτικά ζητήματα, διατυπώνοντας κατ' αρχάς την άποψη ότι πρέπει να σταματήσει η προσωνυμία «δάσκαλος», που σημαίνει τον φορέα «πάσης πνευματικής μικρότητος, κοινωνικής ταπεινώσεως, πενιχρότητος και ευτελείας», ώστε αυτή να αποκτήσει το πραγματικό της νόημα, σύμφωνα με το οποίο ο δάσκαλος «Έχει τό βλέμμα εστραμμένον προς τας κορυφάς, τας οποίας φωτίζει ο ήλιος πρώτα. Το βλέμμα εστραμμένον προς την φιλοσοφίαν και την επιστήμην. Σ' αυτό το σημείο, ο δάσκαλος ανάπτει την λαμπάδα του πρώτος από την λαμπάδα του φιλοσόφου, του κοινωνιολόγου, του επιστήμονος ερευνητού».

 Οι απόψεις του αυτές ανακαλύπτουν την προσπάθεια που κατέβαλε ώστε να διαλυθεί η πλάνη που καλλιεργούσαν συστηματικά συντηρητικοί κύκλοι, οι οποίοι ήθελαν το δάσκαλο απαθή θεατή, άψυχο διεκπεραιωτή του νεκρού πνεύματος των διαταγών και των νόμων, παθητικό εκτελεστικό όργανο. Έγραφε, σχετικά, στο περιοδικό Αυγή: «Ο δάσκαλος όχι μόνο πρέπει να έχη γνώμη και πίστη για το έργο του, αλλά και υποχρέωση ιερή να τρέφει τη μέριμνα του μέλλοντος και να βοηθάει με όλη του τη δύναμη την καλυτέρευση του παρόντος». Λίγο πριν κυκλοφορήσει το περιοδικό η Αναγέννηση και σε συνέντευξή του στην εφημερίδα Διδασκαλικόν Βήμα, δηλώνει γι' αυτό την απόφασή του «να σταθή δίπλα στον Έλληνα δάσκαλο και να του χορηγήση της επιστήμης και της φιλοσοφημένης σκέψης τα μέσα».

 Έτσι, στο πρόγραμμα για την παιδεία που καταγράφει στις σελίδες του περιοδικού Αναγέννηση, το οποίο, ας σημειωθεί, λειτούργησε ως ο προμαχώνας του κοινωνικού δημοτικισμού για την πνευματική ανάπλαση του έθνους και προπύργιο για τη λαϊκή εκπαιδευτική μεταρρύθμιση, επισημαίνει: «Να δοθή η πρεπούμενη σημασία στον κυριώτατο εργάτη της παιδείας, το δάσκαλο. Όχι μόνο η μόρφωσή του για όλες τις βαθμίδες της Παιδείας πρέπει να είνε βαθειά, πλούσια και επιστημονική, μα και η θέση του μέσα στόν κύκλο των λειτουργών της πολιτείας αντάξια με το προσφερόμενο υψηλότατο έργο, χωρίς να υπάρχη καμμιά κατ' αρχήν διάκριση ανάμεσα στους εργάτες της κατώτερης και της ανώτερης παιδείας».

 Η θεώρηση του δασκάλου, ως τον πολυτιμότατο και σημαντικότατο παράγοντα για την ευόδωση του εκπαιδευτικού έργου, οδηγούσε συχνά το Γληνό στη γνωστοποίηση των δικών του προτάσεων για την αναβάθμιση της θέσης του δάσκαλου και μέσω αυτού την αναβάθμιση της ελληνικής εκπαίδευσης.

 Πρωταρχικής σημασίας ζήτημα για τον Γληνό ήταν η οικονομική αναβάθμιση του δασκάλου, ώστε να σταματήσει να ασχολείται με ιδιωτικές παραδόσεις και άλλες εργασίες που προσβάλλουν τόσο το κύρος όσο και το έργο του. Αναφερόμενος, έτσι, στην αναγκαιότητα να απαλλαγεί ο δάσκαλος από τα οικονομικά προβλήματα, παρατηρούσε: «Και δεν πρέπει να θεωρηθή υπερβολή, εάν ισχυρισθή τις, ότι η οικονομική ενίσχυσις του δασκάλου πρέπει να είνε ακόμη γενναιότερα. Είνε χρήμα, το οποίον η ορθή παιδεία θα αποδώσει εις την πολιτείαν και την κοινωνίαν πολλαπλάσιον».

 Όσον αφορά την ηθική και πνευματική χειραφέτηση του δασκάλου, ο Γληνός δεχόταν ότι θα επιτευχθούν τόσο με την διοικητική αποκέντρωση, η οποία δεν πρέπει να αφορά μόνο τα διοικητικά ζητήματα, αλλά και τα ζητήματα των προγραμμάτων, των διδακτικών βιβλίων και γενικά όλου του οργανισμού της Παιδείας, όσο και με την αποστολή εκατοντάδων νέων στην Ευρώπη για την εξειδικευμένη μόρφωσή τους. Για το λόγο αυτό σημείωνε: «Δεν είνε ανάγκη πολλών λόγων βεβαίως διά να πεισθώσιν οι δάσκαλοι ότι πρέπει να περιφρουρήσωσι τήν διοικητικήν αποκέντρωσιν ως κόρην οφθαλμού». «Η μόνη λύσις είνε η κατάλυσις του μονοπωλίου της Ευρωπαϊκής μορφώσεως διά της αποστολής εκατοντάδων νέων εις την Ευρώπην».

 Πρωταρχικής, επίσης, σημασίας ζήτημα ήταν για το Γληνό η μέριμνα για τη συνεχή επιμόρφωση των δασκάλων, που όπως είδαμε, τη θεωρούσε ως βασική προϋπόθεση για την επιτυχία του εκπαιδευτικού έργου. Γι' αυτό υπογράμμιζε: «Να αναδιοργανωθούν ριζικά οι Πανεπιστημιακές σχολές πού μορφώνουν δασκάλους, καθώς και τα Διδασκαλεία και να γίνουν σοβαρές εκπαιδευτικές αποστολές στο εξωτερικό».

 Εξ' άλλου, μεγάλη σημασία, εκτός από την επιμόρφωση των δασκάλων, έδωσε ο Γληνός και στη συνεργασία όλων των βαθμίδων της εκπαίδευσης, από το Δημοτικό μέχρι το Πανεπιστήμιο, και γι' αυτό έγραφε στο περιοδικό Δελτίο του Εκπαιδευτικού Ομίλου: «Aν οργανωθούν οι δάσκαλοι κάθε βαθμού, αν οργανωθούν μ' ενωτικό δεσμό τη βαθιά επίγνωση του έργου τους και της σημασίας του για την κοινωνία, αν ενωθούν γύρω σε ιδέες και όχι μόνο γύρω σε μικροσυμφέροντα, αν πιστέψουν στον εαυτό τους και στην αποστολή τους μπορούν να κατορθώσουν όχι μόνο το σεβασμό να εμπνεύσουν, μα και όλη την παιδεία και ολόκληρο το λαό να υψώσουν».

 Ο Γληνός ήθελε το δάσκαλο παντού στην πρώτη γραμμή της προόδου. Γράφει χαρακτηριστικά: «Αυτός ηγήτωρ, αυτός κηρυξ, αυτός σκαπανεύς της. Παράλληλα όμως ήθελε να αλλάξει και το σχολείο χαρακτηρίζοντας το παλιό σχολείο ως «σχολείον φυλακή και το σχολείον υπνωτήριον, το σχολείον των λόγων, των γραμματικών και των κενών φράσεων, το σχολείον οδοστρωτήρα και προκρούστη των ψυχών, το σχολείον το αφρονιμάτιστον, το σχολείον που δίδει χαρτιά και τίποτε άλλο, το σχολείον το περιφρονούμενον από μαθητές, από γονείς, από κοινωνία και πολιτεία».

Δευτέρα 2 Οκτωβρίου 2017

Διδακτική πρόταση στην Πρόταση (Ομάδα Εκπαιδευτικών)







Θεσσαλονίκη - ΙΑΝΟΣ-Αριστοτέλους 7
                                         
11 Οκτωβρίου 2017 19:00



Oμάδα Eκπαιδευτικών Πρόταση


   Η ομάδα εκπαιδευτικών Πρόταση, το 15ο Γενικό Λύκειο Θεσσαλονίκης και το Καλλιτεχνικό Σχολείο Αμπελοκήπων παρουσιάζουν στον ΙΑΝΟ την διδακτική πρόταση της Ελένης Παπαδοπούλου και της Αλεξάνδρας Μυλωνά με θέμα: Από τη (συγ)γραφή στην τάξη: δημιουργικές συναντήσεις, αμφίδρομες σχέσεις με τη διαμεσολάβηση των ΤΠΕ.

 Πώς γράφεται ένα διήγημα στην εποχή των νέων τεχνολογιών; Πώς μοιράζεται; Πώς προσλαμβάνεται; Πώς αξιοποιείται εκπαιδευτικά;

Ελένη Παπαδοπούλου, φιλόλογος, 15ο ΓΕ.Λ. Θεσσαλονίκης

Αλεξάνδρα Μυλωνά, φιλόλογος, Καλλιτεχνικό Σχολείο Αμπελοκήπων

  Η παρούσα διδακτική πρόταση έχει ως κύριο στόχο να καταδείξει τον ρόλο των ΤΠΕ στη συγγραφή, την κοινοποίηση και την αξιοποίηση μέσα στην τάξη ενός λογοτεχνικού κειμένου σε πρόσληψη, ερμηνεία και δημιουργικό αναστοχασμό, στο πλαίσιο μιας πολυεπίπεδης συνεργασίας, που ανιχνεύει τις δυνατότητες των νέων τεχνολογιών στον συνδυασμό τους γενικότερα με την τέχνη (δραματοποίηση, χορός, δημιουργική γραφή, φωτογραφία, ζωγραφική).

  Η μεταφορά του διηγήματος της Α. Μυλωνά, «Μόνο τικ. Μονό» από το χειρόγραφο σκαρίφημα σε λογισμικό επεξεργασίας κειμένου και η δημοσίευσή του για πρώτη φορά στο ιστολόγιο της Ε. Παπαδοπούλου, http://eranistria.blogspot.gr/2015/03/blog-post_11.html αποτελεί την πρώτη ύλη του συγκεκριμένου διδακτικού σεναρίου που εντάσσεται στο θέμα «Τα φύλα στη Λογοτεχνία» της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α΄ Λυκείου με εστίαση στο υποθέμα της θέσης του άντρα στην εποχή της οικονομικής κρίσης, στην κρίση ταυτότητας που αντιμετωπίζουν και τα δύο φύλα λόγω του σύγχρονου αστικού τρόπου ζωής και στις κοινωνικές δομές υποστήριξης των ανθρώπων.

Κυριακή 10 Σεπτεμβρίου 2017

Σχολείο και Παιδεία


Σχολική εξέταση Albert Anker 1862




 Με την έναρξη της νέας σχολική χρονιάς, αρχίζουν και πάλι οι συζητήσεις για τον προσανατολισμό και την ποιότητα της εκπαίδευσης και για την αποτελεσματική της στόχευση στην Παιδεία των μαθητών μας. Ο Οδυσσέας Ελύτης είναι κατηγορηματικός: "Η παιδεία είναι ο κυβερνήτης του βίου."

«Τα γράμματα είναι από τις πιο ευγενικές ασκήσεις κι από τους πιο υψηλούς πόθους του ανθρώπου. Η παιδεία είναι ο κυβερνήτης του βίου.

 Κι επειδή οι αρχές αυτές είναι αληθινές, πρέπει να μην ξεχνούμε πως υπάρχει μια καλή παιδεία, εκείνη που ελευθερώνει και βοηθά τον άνθρωπο να ολοκληρωθεί σύμφωνα με τον εαυτό του και μια κακή παιδεία, εκείνη που διαστρέφει και αποστεγνώνει και είναι μια βιομηχανία που παράγει τους ψευτομορφωμένους και τους νεόπλουτους της μάθησης, που έχουν την ίδια κίβδηλη ευγένεια με τους νεόπλουτους του χρήματος».

 «Λέμε και διαπιστώνουμε κάθε μέρα ότι ζούμε σ' ένα χάος ηθικό. Κι αυτό, τη στιγμή που ποτέ άλλοτε η κατανομή των στοιχείων της υλικής μας ύπαρξης δεν έγινε με τόσο σύστημα, τόση στρατιωτική, θα έλεγα, τάξη, τόσον αδυσώπητο έλεγχο. Η αντίφαση είναι διδακτική. Όταν σε δύο σκέλη το ένα υπερτροφεί, το άλλο ατροφεί. Μια αξιέπαινη ροπή να συνενωθούν σε ενιαία μονάδα οι λαοί της Ευρώπης προσκόπτει σήμερα στην αδυναμία να συμπέσουν τα ατροφικά και τα υπερτροφικά σκέλη του πολιτισμού μας. Οι αξίες μας, ούτε αυτές δεν αποτελούν μια γλώσσα κοινή».

 «Αν η γλώσσα αποτελούσε απλώς ένα μέσο επικοινωνίας, πρόβλημα δεν θα υπήρχε. Συμβαίνει όμως ν' αποτελεί και εργαλείο μαγείας και φορέα ηθικών αξιών. Προσκτάται η γλώσσα στο μάκρος των αιώνων ένα ορισμένο ήθος. Και το ήθος αυτό γεννά υποχρεώσεις. Χωρίς να λησμονεί κανείς ότι στο μάκρος είκοσι πέντε αιώνων δεν υπήρξε ούτε ένας, επαναλαμβάνω ούτε ένας, που να μη γράφτηκε ποίηση στην ελληνική γλώσσα. Nα τι είναι το μεγάλο βάρος παράδοσης που το όργανο αυτό σηκώνει. Το παρουσιάζει ανάγλυφα η νέα ελληνική ποίηση».

 «Δεν αρκεί να ονειροπολούμε με τους στίχους. Είναι λίγο. Δεν αρκεί να πολιτικολογούμε. Είναι πολύ. Κατά βάθος, ο υλικός κόσμος είναι απλώς ένας σωρός από υλικά. Θα εξαρτηθεί από το αν είμαστε καλοί ή κακοί αρχιτέκτονες το τελικό αποτέλεσμα. Ο Παράδεισος ή η Κόλαση που θα χτίσουμε. Εάν η Ποίηση παρέχει μια διαβεβαίωση, και δη στους καιρούς τους dürftiger, είναι ακριβώς αυτή: ότι η μοίρα μας παρ' όλ' αυτά βρίσκεται στα χέρια μας».


Από τη συνέντευξη Τύπου που δόθηκε στις 19 Οκτωβρίου 1979, στο ξενοδοχείο Μεγάλη Βρεταννία με αφορμή την αναγγελία για τη βράβευση του έλληνα ποιητή με το Νόμπελ Λογοτεχνίας. Η συνέντευξη σταχυολογείται στο βιβλίο  συν τοις άλλοις που περιέχει 37 συνεντεύξεις του Ο. Ελύτη (επιμέλεια: Ηλίας Καφάογλου, εκδ. Ύψιλον, 2011, σ. 343



ΚΑΛΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ!

Παρασκευή 9 Ιουνίου 2017

ΘΕΜΑΤΑ ΚΑΙ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ (ΑΔΙΔΑΚΤΟ) 2017



Φιλικά θέματα για διαβασμένους υποψηφίους!

ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΑΔΙΔΑΚΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ

Γ1: Γιατί όταν ο λόγος στερηθεί και την ικανότητα του ρήτορα και τη φωνή του και τις ρητορικές εναλλαγές, μαζί με αυτά και την επικαιρότητα και την ταχύτητα να γίνει η πράξη, και δεν υπάρχει τίποτε που να προσφέρει επιπλέον βοήθεια και πειθώ · όταν από όσα έχουν λεχθεί, ο λόγος είναι έρημος και γυμνός, και τον διαβάζει κάποιος χωρίς πειστικότητα και χωρίς καμία ικανότητα, ακριβώς σαν να απαριθμεί, εύλογα, νομίζω, φαίνεται επουσιώδης σε όσους τον ακούνε. Όλα αυτά, βέβαια, θα μπορούσαν να βλάψουν και να κάνουν να φαίνεται χειρότερος ο λόγος που σου παρουσιάζω τώρα. 

Γ2α:ἀνάγνωθι, ἀπαριθμοεν, ἀκούσεσθαι, μάλα, φαντε

Γ2β: τοῦ μὲν προειρημένου ἁπαντος ἔρημοι γένωνται 

Γ3α:τῶν μεταβολῶν: Αντικείμενο στο ἀποστερηθῇ / τῶν μὲν προειρημένων: γενική αντικειμενική στο ἔρημος / γυμνὸς: κατηγορούμενο στο ο λόγος/εἰκότως: επιρρηματικός του τρόπου/τοῖς ἀκούουσιν: δοτική του κρίνοντος από το δοκεῖ .

Γ3β: Κύρια πρόταση, . ῞Απερ καὶ τὸν... μετά από ισχυρή στίξη
῞Απερ: Υποκείμενο στα ρήματα βλάψειεν, ποιήσειεν, Αττική Σύνταξη
τὸν  ἐπιδεικνύμενον : Αντικείμενο στα ρήματα και Υποκείμενο στο φαίνεσθαι φαυλοτερον: κατηγορούμενο μέσω του φαίνεσθαι 
φαίνεσθαι: απαρέμφατο του αποτελέσματος 


Τετάρτη 7 Ιουνίου 2017

Απαντήσεις για τη Νεοελληνική Γλώσσα ΓΕ.Λ. 2017

 Θέματα που ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις του μαθήματος χωρίς ασάφειες και αμφιλεγόμενα σημεία. Το κείμενο, που αποτελεί διασκευασμένο λόγο του ακαδημαϊκού Γρ. Σκαλκέα, φιλοξενείται και στο βιβλίο της Π. Βαζούρα-Βασιλάτου, Δημιουργική Γραφή, Σαββάλας, 2016, σελ. 623-625

Για τα θέματα πατήστε ΕΔΩ


 ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ


Γ1.  ΟΜΙΛΙΑ

Επικοινωνιακό πλαίσιο

Προσφώνηση:
Αγαπητοί τελειόφοιτοι/συμμαθητές
αφορμή για την ομιλία, χρήση α΄και β΄ προσώπου πληθυντικού αριθμού

Α. Προβλήματα:

1. Οικολογικό πρόβλημα, ανίατες ασθένειες, πείνα, πυρηνικά όπλα, ραδιενεργά κατάλοιπα--------------------------------------------------------------------------------------------ΘΕΤΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ

2. Άγχος, ρατσισμός φανατισμός, έλλειψη ανεκτικότητας, ξενομανία, απομάκρυνση από την παράδοση, έξαρση εθνικιστικών κινημάτων----------------------ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΕΣ-ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ

Β.Ηθικά εφόδια επιστήμονα:

  •  Ηθική ακεραιότητα
  • ανιδιοτέλεια
  • ανθρωποκεντρική θέαση 
  • πολύπλευρος κι όχι εξειδικευμένος
  • με παρρησία
  • δημοκρατική συνείδηση
  • ανθρωπιστική παιδεία
  • αντικειμενικότητα
  • ενσυναίσθηση 
  • κ.α.

 Αποφώνηση:
Ευχαριστώ για την προσοχή σας


Σε κάθε περίπτωση αναλύονται 3 έως 4 προβλήματα και ανάλογα εφόδια.
Κάθε άποψη στηριγμένη σε λογική και πειστική επιχειρηματολογία αξιολογείται θετικά.

Τετάρτη 31 Μαΐου 2017

Λίγες και μία νύχτες του Ισίδωρου Ζουργού


  Αναδημοσίευση από το περιοδικό fractal: http://fractalart.gr/liges-kai-mia-nychtes/

Λίγες και μία νύχτες ή Πώς γράφεται ένα μυθιστόρημα;

Γράφει η Ελένη Κ. Παπαδοπούλου // *


Ισίδωρος Ζουργός «Λίγες και μια νύχτες», εκδόσεις Πατάκη



Πολλές φορές η αναγνωστική απόλαυση με ωθεί να συντάξω κείμενα που δεν αποσκοπούν στη συσσώρευση διθυραμβικών σχολίων αλλά στην εξωτερίκευση και το μοίρασμα των συγκινήσεων που βίωσα, διαβάζοντας ένα λογοτεχνικό βιβλίο σαν και το τελευταίο μυθιστόρημα του Ισίδωρου Ζουργού,  λίγες και μία νύχτες, εκδ. Πατάκης, 2017.

Ο Ζουργός για μια ακόμη φορά μάς προσφέρει απλόχερα ένα μυθιστόρημα με την πραγματική σημασία του όρου, όπου διαπλέκονται τα ιστορικά γεγονότα με υλικά της φαντασίας και του μύθου. Εμβριθής γνώστης της τοπικής ιστορίας της γενέθλιας πόλης μας, της Θεσσαλονίκης, αρχίζει το λογοτεχνικό του ταξίδι από το έτος 1909 με τον φακό του να εστιάζει στον εξόριστο και έγκλειστο στη βίλα Αλλατίνι Αβδούλ Χαμίτ, τον τελευταίο σουλτάνο των Οθωμανών. Στο πλάνο του τοποθετεί την όμορφη Μίρζα, κόρη ενός διακεκριμένου Ντονμέ της πόλης, που κάθε βράδυ συντροφεύει τον έκπτωτο σουλτάνο, ακούγοντας τις μακροσκελείς αφηγήσεις του από το ένδοξο παρελθόν του. Στο σημείο αυτό, νομίζω ότι κάποιος εύκολα αποκωδικοποιεί τον τίτλο του έργου, που αν και παραφρασμένος, μας φέρνει στον νου τις χίλιες και μία νύχτες, τα ανατολίτικα παραμύθια που η Χαλιμά έλεγε στον χαλίφη Σαχάρ. Παρατηρητής και ωτακουστής των βραδινών εξομολογήσεων του Αβδούλ Χαμίτ και της ερωτεύσιμης Μίρζα, ο Λευτέρης Ζεύγος, ο κύριος αφηγητής και βασικός επιστολογράφος, μιας και εδώ ο Ζουργός μάς ξαφνιάζει ευχάριστα, δίνοντας εμβόλιμες στην αφηγηματική ροή επιστολές, όπου  παρέχει πληροφορίες απαραίτητες στην πλοκή και ταυτόχρονα μάς μετατοπίζει και σε άλλα θέματα που συνέχουν το κεντρικό θέμα, την πολυκύμαντη ζωή του Λευτέρη και τον έρωτά του για τη Μίρζα.

Πάνω στον ερωτικό καμβά υφαίνονται όλα τα γεγονότα που στιγμάτισαν την πολυπολιτισμική Θεσσαλονίκη και τους ανθρώπους της. Άνθρωποι που κινούνται καθημερινά από την πυρίκαυστη ζώνη προς την περιοχή των Εξοχών με τις επαύλεις-δείγματα του αρχιτεκτονικού εκλεκτικισμού. Μέσα σ’ αυτή τη διαδρομή και σαν κινηματογραφικά καρέ παρακολουθούμε την πυρκαγιά του 1917, τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο, την ουκρανική εκστρατεία, τη μικρασιατική καταστροφή και την έλευση των προσφύγων, τη γερμανική κατοχή, το ολοκαύτωμα των Εβραίων, τους διωγμούς των Κωνσταντινοπολιτών και την προβοκάτσια στο τούρκικο προξενείο. Γεγονότα- σταθμοί γι’ αυτή την πόλη αλλά και την ελληνική ιστορία του 20ου αιώνα.

Σε όλα τα γεγονότα παρών και πρωταγωνιστής ο κεντρικός ήρωας που συναντιέται με τον Γιούγκερμαν, τον ήρωα του Μ. Καραγάτση και αγαπημένο συγγραφέα, θαρρώ, του Ζουργού. Βέβαια, οι διακειμενικότητες με τον Καραγάτση εντοπίζονται και στο αδιόρατο χιούμορ και στις στοχευμένες ερωτικές περιγραφές που ξετυλίγονται σε διάφορα σημεία. Παράλληλα, το συγγραφικό τέχνασμα των επιστολών μου θύμισε έντονα τις εκλεκτικές συγγένειες και τα πάθη του Βέρθερου, του Γκαίτε. Ο στίχος του Ομήρου «οἵη περ φύλλων γενεὴ, τοίη δὲ καὶ ἀνδρῶν,/φύλλα τὰ μέν τ’ ἄνεμος χαμάδις χέει,» βρίσκει τη θέση του: όταν θα’ ρθει η ώρα μας, ο αέρας που θα σκορπίζει τα φύλλα πάνω απ’ τον τάφο μας… και η αρχαία τραγωδία εμφανίζεται στο αφηγηματικό προσκήνιο με τα στάσιμά της. Συγκεκριμένα, η παρεμβολή των στασίμων, όπως ονοματοδοτεί ο συγγραφέας τα σύντομα υποκεφάλαια του μυθιστορήματός του, εκτός από την έξαψη της αγωνίας του αναγνώστη για την εξέλιξη της υπόθεσης, εξυπηρετεί και την επίνοιά του να μας δώσει μαθήματα δημιουργικής γραφής, και ειδικότερα, συγγραφής μυθιστορήματος.

Εδώ βρίσκεται η δεύτερη έκπληξη, για μένα, που κρύβεται πίσω από τον τίτλο του μυθιστορήματος. Οι μεταβάσεις από το παρελθόν της υπόθεσης στο παρόν του τυφλού πλέον Λευτέρη Ζεύγου που υπαγορεύει την ιστορία της ζωής του στον νεαρό επίδοξο συγγραφέα του. Οι διάλογοι που διαμείβονται ανάμεσά τους εμπεριέχουν τις βασικές αρχές της συγγραφικής τέχνης και κάλλιστα μπορούν να αξιοποιηθούν, σε μια δεύτερη ανάγνωση, σε μαθήματα δημιουργικής γραφής. (Πάντα, διαβάζοντας ένα κείμενο εκτός από την απόλαυση, και σε δεύτερο χρόνο, προσπαθώ να ανιχνεύσω και στοιχεία ωφελιμισμού για τη διδασκαλία ή και τη συγγραφή). 

Όσον αφορά στις αφηγηματικές τεχνικές, τις μεταχειρίζεται όλες και με εξαιρετική ευχέρεια που απορρέει από την πείρα που έχει αποθησαυρίσει μετά από τόσα εκτενή μυθιστορήματα. Η οφειλή του στον Βιζυηνό, ίσως, να είναι, εκτός άλλων, οι συνεχείς προλήψεις στην αρχή του μυθιστορήματος, που αφενός συντηρούν αμείωτη την ένταση της προσοχής και μέθεξης στα αφηγούμενα και αφετέρου υπηρετούν τη συνέπεια της γραφής. Έχοντας συλλέξει όλες τις λαϊκές αφηγήσεις που συνόδευαν τις επαύλεις των Εξοχών, άλλες ιστορικά τεκμηριωμένες κι άλλες φωνές μιας κοινής γνώμης που αρέσκεται στις φήμες και στα φαντάσματα, συνθέτει τις δικές του ιστορίες με αριστοτεχνικό τρόπο και τις επενδύει στο εσωτερικό των αριστοκρατικών κατοικιών της αλλοτινής περιοχής Χαμιδιέ. Η γλώσσα του ρωμαλέα και εγκλιματισμένη στην εποχή και στην κοινωνία. Οι συνδυασμοί των λέξεων μοναδικοί και τολμηροί, όπως τολμηρές είναι και οι παρομοιώσεις και οι μεταφορές: παρατήρησε άσπρες ανασηκωμένες τρίχες-τους στήμονες των γηρατειών. Τα μεγάλα λόγια των σουλτάνων γίνονται προσανάμματα της μοίρας.

Οι γενικές και υποκειμενικές κρίσεις, ερμηνείες της απόλαυσης που βίωσα διαβάζοντας το βιβλίο, δεν μπορούν ούτε να επηρεάσουν ούτε να υποκαταστήσουν τη μοναδική προσωπική αναγνωστική σχέση που δυνάμει μπορεί να αναπτύξει ο καθένας μας με το μυθιστόρημα του Ισίδωρου Ζουργού. Ευχή μου είναι να νιώσετε πρωτόγνωρες και εξίσου απολαυστικές εμπειρίες στο βιβλίο λίγες και μία νύχτες.

* Η Ελένη Παπαδοπούλου είναι Φιλόλογος ΜΑ- Εκπαιδευτικός


Τρίτη 30 Μαΐου 2017

Ηλεκτρονική διακυβέρνηση και Δημοκρατία (προτεινόμενο θέμα νεοελληνικής γλώσσας)

  

  Εν αρχή ην το αυτονόητο. Η ηλεκτρονική διακυβέρνηση καθιστά πράγματι την πληροφορία αυτό που θα έπρεπε να είναι ούτως ή άλλως: ένα δημόσιο αγαθό. Απαλλαγμένο, μάλιστα, από την «ερμηνεία» μιας διαμεσολαβημένης, και άρα «φιλτραρισμένης» ενημέρωσης, σαν και αυτή που κατά κανόνα διακινείται από τα λοιπά ΜΜΕ. Λυτρωμένο, επίσης, από την αμφιβολία ή την καχυποψία που ευλόγως προκαλεί οποιαδήποτε αξιολόγηση οποιασδήποτε πληροφορίας γίνεται πριν από εμάς χωρίς εμάς.
  Ως εκ τούτου, η ηλεκτρονική διακυβέρνηση συμβάλλει στον αμεσότερο και αντικειμενικότερο έλεγχο της διοίκησης, των πράξεων και των παραλείψεών της, των αποφάσεων και των προβληματισμών της. Την καθιστά διαφανέστερη και, κατά συνέπεια, λιγότερο αυθαίρετη. Οχι μόνο, γιατί της δίνει τη δυνατότητα και της δημιουργεί την υποχρέωση να διαβουλεύεται. Αλλά, κυρίως, γιατί της αφαιρεί, ως ένα μεγάλο βαθμό, τη δυνατότητα να δρα, κρύβοντας τα «μυστικά» της. Να ασκεί, δηλαδή, την τέχνη της απόκρυψης ή της αποσιώπησης που ήταν ανέκαθεν στρατηγικό πλεονέκτημα της τεχνικής, με την οποία κάθε εξουσία αναπαράγεται, επιβάλλοντας τη διαχωριστική γραμμή που χωρίζει τους μυημένους κατόχους της από τους αμύητους υπηκόους της.
  Αυτονόητης, επίσης, σημασίας είναι και η συμβολή της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης στην πολιτική ενσωμάτωση όλων εκείνων των διαρκώς αυξανόμενων τμημάτων του εκλογικού σώματος που εγκαταλείπουν τα «θεσμικά» ΜΜΕ, για να αναζητήσουν εκείνες τις μορφές πληροφόρησης και συμμετοχής που είναι περισσότερο αμφίδρομες και λιγότερο υποκείμενες σε κάθε λογής σκοπιμότητες.
   Το διαδίκτυο προσφέρει στο σύγχρονο πολίτη αυτό το «νέο δημόσιο χώρο» που χρειάζεται, για να αποκτήσει πρόσβαση στην πληροφορία και να διακινήσει τις ιδέες του, χωρίς να «αποκλείεται» από τα «προνόμια» των «ειδικών σχέσεων» με τις εξουσίες, τις προτιμήσεις τους και τους διαύλους τους. Χωρίς, ακόμα, να υποχρεώνεται σε συλλογή πληροφοριών και ανταλλαγή ιδεών που συγχέουν την εικονική με τη ζώσα πραγματικότητα. Αποφλοιωμένες από το φαίνεσθαι των εντυπώσεων, οι πληροφορίες που κυκλοφορούν στο διαδίκτυο, μειώνουν την αποξένωση της κοινωνίας των πολιτών και της οικονομίας των παραγωγών από τη δημοσιότητα που συναρτά την αποτελεσματικότητά της με τη «θεαματικότητά» της. Συνάρτηση μοιραία για τις σχέσεις της πραγματικής με την τηλεοπτική δημοκρατία.
   Χωρίς το δημόσιο χώρο του διαδικτύου, ούτε η δημοκρατία θα μπορούσε να βελτιώσει την αντιπροσωπευτικότητά της, ούτε η πολιτεία να επικοινωνήσει ουσιαστικά με αυτούς, από τη γνώμη και τη συμπεριφορά των οποίων εξαρτάται η ποιότητα και η βιωσιμότητά της.
  Αν, ωστόσο, η σύγχρονη τεχνολογία της πληροφορίας είναι μία από τις τελευταίες ελπίδες της δημοκρατίας, η αισιοδοξία για το μέλλον της κοινωνίας της πληροφορίας και της οικονομίας της γνώσης μειώνεται, εξαιτίας των κινδύνων που απειλούν την αυθεντική συμμετοχή των πολιτών στα κέντρα λήψης αποφάσεων και χάραξης στρατηγικών.
Από τους κινδύνους αυτούς τρεις είναι οι περισσότερο ανησυχητικοί:
  Ο πρώτος έγκειται στην αντίφαση που υπάρχει ανάμεσα στο δημόσιο χώρο του διαδικτύου και την ιδιωτική χρήση των πληροφοριών του. Δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι η ατομικότητα αυτής της χρήσης είναι συμβατή με τη συλλογικότητα που χρειάζεται, προκειμένου να αυξηθεί η αποτελεσματικότητα των πολιτικών παρεμβάσεων στο διοικητικό και κοινωνικοοικονομικό γίγνεσθαι.
  Ο δεύτερος κίνδυνος παράγεται κυρίως από το γεγονός ότι η χρήση του διαδικτύου αποτελεί προνόμιο αυτών που είναι σε θέση να την κάνουν. Θα απαιτηθεί πάρα πολύς χρόνος, για να «κοινωνικοποιηθεί» το προνόμιο αυτό, δεδομένου ότι σήμερα το κατέχουν ηλικιακά νεότερες και κοινωνικά ισχυρότερες ομάδες του γενικού πληθυσμού. Δεν είναι, μάλιστα, καθόλου μικρότερης σημασίας το γεγονός ότι το προνόμιο της χρήσης του διαδικτύου συνοδεύεται από το άλλο προνόμιο που κατέχουν όσοι διαθέτουν το χρόνο να το ασκήσουν. Σε μία εποχή, μάλιστα, που η έλλειψη χρόνου αποτελεί μέγιστο εμπόδιο ανάπτυξης και συμμετοχής στην κοινωνία της γνώσης, αλλά και στην κοινωνία της πολιτικής.
  Ο τρίτος κίνδυνος είναι ίσως ο χειρότερος. Είναι αυτός που συνιστά το ενδεχόμενο κατακλυσμού του δημόσιου χώρου του διαδικτύου από μη διαχειρίσιμο και μη ελέγξιμο όγκο πληροφοριών. Είναι κυρίως αυτός που εγκυμονεί η πιθανότητα χειραγώγησης του διαδικτύου από οργανωμένες ομάδες παραπληροφόρησης και αποπληροφόρησης.
  Η κατάλυση της «ηθικής της δημοσιότητας» ήταν ανέκαθεν ισοδύναμη με την κατάλυση της δημοκρατικής τάξης. Τούτη εδώ δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς τους κανόνες που διαχωρίζουν το σωστό από το λάθος, το αληθές από το ψευδές, το ακριβές από το ανακριβές, το καλόπιστο από το κακόβουλο.
  Αν οι κανόνες αυτοί δεν πρυτανεύσουν στη χρήση και τη λειτουργία του διαδικτύου, ο χώρος του μπορεί να μετατραπεί σε μέσο διασποράς και αναπαραγωγής ψευδών ειδήσεων και ανυπόστατων φημών.
  Στην περίπτωση αυτή, η κρίσιμη διαφορά που χωρίζει τη δημοκρατία από την αυθαιρεσία, θα αναιρεθεί μέσα ακριβώς από την ελευθερία που προσφέρεται στη συκοφαντία, για να μεταμφιεστεί σε πληροφορία.
Ο κ. Γιώργος Σεφερτζής είναι πολιτικός επιστήμονας - αναλυτής.
ΘΕΜΑΤΑ
1.      Να παρουσιάσετε περιληπτικά το περιεχόμενο του κειμένου (100-120 λέξεις)

2.      «Η κατάλυση της «ηθικής της δημοσιότητας» ήταν ανέκαθεν ισοδύναμη με την κατάλυση της δημοκρατικής τάξης». Να αναπτύξετε σε μία παράγραφο 60-80 λέξεων το περιεχόμενο της παραπάνω περιόδου.

3.      Να βρείτε τη δομή της τέταρτης παραγράφου (Το διαδίκτυο προσφέρει… την τηλεοπτική δημοκρατία.

4.      Να αναφέρετε τον τρόπο ανάπτυξης της έβδομης παραγράφου (Ο τρίτος κίνδυνος είναι ίσως ο χειρότερος…)

5.      Να γράψετε από ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: αυθαίρετη,  ενσωμάτωση,  εικονική,  αποφλοιωμένες,  συμβατή

6.      Να μετατρέψετε την ενεργητική σύνταξη της περιόδου σε παθητική και να δικαιολογήσετε τη χρήση της (της ενεργητικής σύνταξης) από τον συγγραφέα: Το διαδίκτυο προσφέρει στο σύγχρονο πολίτη αυτό το «νέο δημόσιο χώρο» που χρειάζεται, για να αποκτήσει πρόσβαση στην πληροφορία και να διακινήσει τις ιδέες του, χωρίς να «αποκλείεται» από τα «προνόμια» των «ειδικών σχέσεων» με τις εξουσίες, τις προτιμήσεις τους και τους διαύλους τους. 

7.      Ως ομιλητής σε ημερίδα που οργανώνει ο Δήμος στον οποίο ανήκεις με θέμα τα αποτελέσματα της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης στη δημοκρατική διακυβέρνηση ενός κράτους, να αναπτύξεις τις απόψεις σου σχετικά με τους τρόπους με τους οποίους  το διαδίκτυο μπορεί να συμβάλλει στον εκδημοκρατισμό μιας πολιτείας αλλά και στους κινδύνους που εγκυμονεί η ανεξέλεγκτη χρήση του πάντα σε σχέση με τη λειτουργία της Πολιτείας και του πολιτεύματος.

Έρευνα-επιμέλεια κριτηρίου: Ελένη Παπαδοπούλου, φιλόλογος

Σάββατο 27 Μαΐου 2017

Το άγχος των εξετάσεων: αυτοδιαχείριση και συμβουλές


Το άγχος για τις Πανελλήνιες Εξετάσεις - Συμβουλές για υποψήφιους αλλά και γονείς
Της ψυχολόγου Μαρίνας Κόντζηλα

 Το άγχος είναι μια λέξη που την ακούμε καθημερινά γύρω μας και τη χρησιμοποιούμε για να περιγράψουμε συναισθήματα ανησυχίας, νευρικότητας και φόβου που συχνά συνοδεύονται από σωματικά συμπτώματα. Το άγχος είναι παραγωγικό και λειτουργικό μέχρι ένα βαθμό αφού κινητοποιεί το άτομο και το βοηθά να είναι δημιουργικό, να βρίσκεται σε εγρήγορση και να εντείνει την προσπάθειά του προκειμένου να ολοκληρώσει τους στόχους του.

 Όσο πλησιάζουν οι Πανελλήνιες Εξετάσεις το άγχος των εφήβων κορυφώνεται. Το άγχος αποτελεί τον πιο ύπουλο εχθρό των μαθητών και ενεργοποιείται κυρίως από αρνητικές σκέψεις που σχετίζονται με το φόβο της αποτυχίας. Ο έφηβος ανησυχεί ιδιαίτερα για τη διαδικασία της εξέτασης και σκέφτεται πως εάν αποτύχει θα απογοητεύσει τους γονείς του καθώς δεν θα έχει κατορθώσει να ανταποκριθεί στις προσδοκίες τους.

 Στην Ελληνική κοινωνία τα παιδιά μεγαλώνουν με την αντίληψη πως πρέπει κανείς να εισέλθει οπωσδήποτε σε κάποια πανεπιστημιακή σχολή έτσι ώστε να αποκτήσει με την αποφοίτησή του ένα καταξιωμένο επάγγελμα (π.χ. γιατρός, καθηγητής, δικηγόρος), να θεωρείται επιτυχημένος άνθρωπος και να εξασφαλίσει το μέλλον του.

Οι γονείς πολλές φορές είναι ιδιαίτερα πιεστικοί με αποτέλεσμα να έρχονται σε σύγκρουση με τον έφηβο που βιώνει μεγάλη ένταση την περίοδο της προετοιμασίας για τις πανελλήνιες εξετάσεις. Το αυξημένο άγχος των εφήβων που γίνεται ολοένα και μεγαλύτερο όσο πλησιάζουν οι ημέρες των εξετάσεων, έχει ως αποτέλεσμα να βιώνουν αισθήματα θυμού, απογοήτευσης και ματαίωσης.

 Το έντονο και μη ελεγχόμενο άγχος συνοδεύεται από σωματικές ενοχλήσεις, όπως πονοκεφάλους, στομαχικό άλγος, διατροφικές διαταραχές, δυσκολίες στον ύπνο και συχνούς εφιάλτες, ταχυκαρδία, αίσθημα ζάλης, τάση λιποθυμίας κ.ά. Συχνά εξαιτίας του άγχους οι έφηβοι αρνούνται να διαβάσουν, εμφανίζουν σημαντική πτώση στη σχολική τους επίδοση, δυσκολεύονται να συγκεντρωθούν, έχουν τάσεις φυγής, εμφανίζουν επιθετική συμπεριφορά και θυμό, είναι ευερέθιστοι και μπορεί να κλαίνε με το παραμικρό.

Ας δούμε παρακάτω ορισμένες κατευθυντήριες γραμμές για την αντιμετώπιση του άγχους τόσο για τα παιδιά όσο και για τους γονείς.

Στρατηγικές χειρισμού του άγχους προς τα παιδιά: 

• Προσέξτε τη διατροφή σας. Μειώστε την κατανάλωση καφεΐνης γιατί αυξάνει τη νευρικότητα και περιορίστε την ποσότητα της ζάχαρης και των λιπαρών. Καταναλώστε πολλά φρούτα, φυσικούς χυμούς και λαχανικά που σας δίνουν ενέργεια, πνευματική διαύγεια και θωρακίζουν το ανοσοποιητικό σας σύστημα.

• Ασχοληθείτε με δραστηριότητες που σας ευχαριστούν και σας χαλαρώνουν, όπως ο χορός, μια βόλτα με φίλους, η μουσική, η σωματική άσκηση κ.ά.

• Κάντε διαλείμματα κατά τη διάρκεια της μελέτης.

• Οργανώστε όσο μπορείτε καλύτερα την ύλη για διάβασμα και υπογραμμίστε με χρωματιστούς μαρκαδόρους τα σημεία που σας δυσκολεύουν περισσότερο ώστε σε αυτά να δώσετε μεγαλύτερη έμφαση και να κάνετε περισσότερες επαναλήψεις.

• Μη μένετε ξάγρυπνοι για να διαβάσετε γιατί εξαντλείτε τον οργανισμό σας με αποτέλεσμα να μειώνεται η επίδοσή σας.

• Σκεφτείτε θετικά και υπενθυμίστε στον εαυτό σας τα δυνατά σας σημεία και τις ικανότητές σας (π.χ. επιτυχίες σε τεστ, επαινετικά σχόλια που δεχτήκατε από τους καθηγητές σας) σε όλη τη διάρκεια της προετοιμασίας σας για τις εξετάσεις.

• Προσπαθήστε να αντικαταστήσετε τις αρνητικές σκέψεις με θετικές (π.χ. αντί για φράσεις "θα γράψω χάλια", "θα κολλήσω, θα μπλοκάρω και θα τα ξεχάσω όλα την ώρα της εξέτασης", "θα πατώσω", "δεν θα θυμάμαι τίποτα από όσα έχω διαβάσει", "θα είναι παλούκια τα θέματα", "θα υπάρχουν παγίδες", "είμαι τελειωμένος", κάντε δηλώσεις με θετικό περιεχόμενο όπως "πιστεύω σε μένα", "έχω προετοιμαστεί κατάλληλα", "θα τα καταφέρω μια χαρά", "όλα θα πάνε καλά" κ.ά.

• Αποφύγετε τις επαναλήψεις της τελευταίας στιγμής.

• Μη μπαίνετε στη διαδικασία να συζητάτε τελευταία στιγμή με άλλους τι γνωρίζετε καλά και τι όχι. Κάτι τέτοιο είναι ιδιαίτερα ψυχοφθόρο και δεν σας βοηθά σε καμία περίπτωση αφού μόνο πανικό μπορεί να σας προκαλέσει.

• Πάρτε βαθιές αναπνοές (ισόποσες εισπνοές - εκπνοές) εάν νιώσετε έντονο άγχος στη διάρκεια των εξετάσεων και σκεφτείτε κάτι όμορφο (π.χ. τις καλοκαιρινές διακοπές και τη θάλασσα).

• Διαβάστε τα θέματα προσεκτικά και με ηρεμία.

• Την ώρα της εξέτασης φροντίστε να δώσετε προσοχή μόνο στο γραπτό σας και να συγκεντρωθείτε εκεί σαν να μην υπάρχει κανένας άλλος γύρω σας.

• Φροντίστε να απαντήσετε πρώτα στα θέματα που γνωρίζετε καλύτερα.

• Ακόμη και εάν οι άλλοι παραδώσουν σύντομα τα γραπτά τους, εσείς ξαναδιαβάστε τις απαντήσεις που έχετε δώσει άλλη μια φορά εφόσον υπάρχει το απαιτούμενο χρονικό περιθώριο.

Οι γονείς θα πρέπει από την πλευρά τους να υποστηρίζουν συναισθηματικά τα παιδιά τους και να τα ενθαρρύνουν κατά τη διάρκεια των εξετάσεων.

Ορισμένες συμβουλές προς τους γονείς είναι οι ακόλουθες:

• Καλό είναι να προετοιμάσουν τον έφηβο για κάθε ενδεχόμενο, να τονίσουν στο παιδί πως η αποτυχία είναι κομμάτι της ζωής και πως δεν υπάρχει κανένας λόγος να νιώσει ντροπή σε περίπτωση που δεν τα πάει καλά για το τι θα πουν οι άλλοι. Επιπλέον να τονίσουν πως υπάρχουν πολλές άλλες εναλλακτικές λύσεις για τις σπουδές και την επαγγελματική του σταδιοδρομία.

• Οι γονείς θα πρέπει να εξασφαλίσουν ένα ήρεμο περιβάλλον την περίοδο της προετοιμασίας των παιδιών για τις εξετάσεις, να αποφεύγουν τη φασαρία και τις συγκρούσεις και να προσπαθούν να μην προκαλούν δυνατούς και ενοχλητικούς θορύβους την ώρα της μελέτης.

• Επίσης, θα πρέπει οι γονείς να οπλιστούν με αρκετά αποθέματα υπομονής για να κατορθώσουν να αντέξουν τον εκνευρισμό των εφήβων και να μην τον παίρνουν προσωπικά και οδηγούνται σε διαπληκτισμούς.

• Δεν είναι βοηθητικό για το παιδί να λέμε "δεν πειράζει εάν δεν τα πας καλά", "σιγά τώρα μην αγχώνεσαι, δε χάθηκε και ο κόσμος". Το παιδί έχει ανάγκη από ψυχική στήριξη και επιβεβαίωση οπότε ο γονιός θα πρέπει να του δίνει κουράγιο και δύναμη και να του δείχνει πως πιστεύει σε αυτό χρησιμοποιώντας φράσεις του τύπου "θα τα πας μια χαρά αφού έχεις κάνει τόσο καλή προετοιμασία" και να ανατρέχει σε επιτυχίες του στο παρελθόν βασισμένος πάντα σε ρεαλιστικά γεγονότα (π.χ. καλή επίδοση και βαθμολογία του παιδιού, επιτυχία σε διαγωνίσματα κ.ά).

 Να έχετε πάντα στο μυαλό σας πως οι πανελλήνιες εξετάσεις είναι μεν ένα καλό εισιτήριο και χαρίζει σημαντικά εφόδια στον επιτυχόντα αλλά δεν καθορίζουν σε αποκλειστικότητα τη ζωή, το μέλλον και την επαγγελματική εξέλιξη των εφήβων. Σε περίπτωση αποτυχίας είναι πολύ σημαντικό να παραμείνετε κοντά τους, να τους δείξετε την αγάπη σας και την αποδοχή σας, να τα ενθαρρύνετε, να τα επαινέσετε για την προσπάθεια που κατέβαλαν, να τονίσετε πως πιστεύετε σε αυτά και στις δυνατότητές τους και να τα βοηθήσετε να βρουν εναλλακτικές οδούς για την εκπαίδευση και τη μελλοντική τους επαγγελματική πορεία βασισμένες στις ικανότητες, στις κλίσεις, στις δεξιότητες που διαθέτουν και στα ενδιαφέροντά τους.

ΠΗΓΗ: http://panelladikes24.blogspot.gr/2016/05/blog-post_14.html