Πέμπτη 11 Ιανουαρίου 2018

Η Παιδεία των Πατέρων

   Τελικά, ποιο ήταν το είδος των σπουδών του Γρηγορίου του Θεολόγου στην Αθήνα; Η συντάκτρια του άρθρου1 βασιζόμενη στον Επιτάφιο λόγο του προς τον Μ. Βασίλειο (παράγραφοι 14-24) δίνει τις βασικές παραμέτρους της εκπαίδευσης των νέων που συνέρρεαν στην Αθήνα τον 4ο  αι.

        Αναλυτικότερα, οι σπουδές εξακτινώνονταν στους τομείς της ρητορικής, της γραμματικής και της φιλοσοφίας και με κάποια υπερβολική διάθεση και στους τομείς της αστρονομίας, γεωμετρίας, αριθμητικής, ιατρικής και μουσικής. Η γραμματική ενίοτε ταυτίζεται με τη σοφιστική η οποία ήταν ανώτερη της ρητορικής αλλά κατώτερη από τη φιλοσοφία. Όσον αφορά στη φιλοσοφία αυτή την εποχή είναι ένας αμφιλεγόμενος όρος, καθώς για την Εκκλησία σχετίζεται με την ασκητική πρακτική, ενώ για τους Έλληνες φιλοσόφους είναι η σπουδή και ερμηνεία των πρώτων αρχών του κόσμου.

   Το προηγούμενο ερώτημα εστιάζεται πλέον στο είδος της φιλοσοφίας που σπούδασαν οι δύο ιεράρχες, αφού η φιλοσοφία στην Ακαδημία αποτελούσε πιστοποιητικό του εθνικού προσανατολισμού των σπουδαστών. Μάλιστα, ο Γρηγόριος υιοθετεί τη διαίρεση της φιλοσοφίας σε κλάδους κατά τον Αριστοτέλη, οπότε εξ ορισμού απορρίπτει τις θρησκευτικές τελετουργίες του νεοπλατωνισμού. Αντίθετα από την υποκριτική συμπεριφορά του Ιουλιανού, ο Γρηγόριος και ο Βασίλειος φανερά και ενσυνείδητα διαχωρίζουν την εθνική θρησκεία, υποστηρίζοντας ότι ακόμη και η μυθολογία είναι παρερμηνεία και διαστρέβλωση της Π. Διαθήκης. Ο Γρηγόριος ο Θεολόγος τοποθετείται απερίφραστα για τα αγαθά της παιδείας της εποχής του. Η παιδεία, σύμφωνα με τη θέση του, καταξιώνει την ανθρώπινη ύπαρξη, αν στηρίζεται στα εκκλησιαστικά κείμενα και στη θύραθεν γραμματεία.

   Με βάση όσα προηγήθηκαν η συγγραφέας εικάζει ότι οι άγιοι Γρηγόριος και Μ. Βασίλειος παρακολούθησαν γενική φιλοσοφία μέσα από διαλέξεις και αυτοσχέδιους διαγωνισμούς ανάπτυξης θεμάτων και επικεντρώθηκαν ιδιαίτερα στην ερμηνεία έργων του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη. Τεκμήριο αυτής της άποψης είναι η ιδιαίτερη χρήση του όρου φιλοσοφία ως του ησύχιου βίου των χριστιανών που τους οδηγεί στην προκοπή και βίωση της μεταθανάτιας ζωής. Εξάλλου, και ο Προαιρέσιος, δάσκαλος του Γρηγορίου-Βασιλείου αλλά και του Ιουλιανού χαρακτηρίζεται σοφιστής και ο ίδιος ο Γρηγόριος αυτοαποκαλείται σοφιστής (Επιστολή 189,308 και 176 PG 37, 288). Επίσης μετά το πέρας των σπουδών του εκλέγεται στον σοφιστικό θρόνο και μεταξύ των βιογράφων του χρησιμοποιείται η προσωνυμία του σοφιστή μέχρι την τελική επικράτηση της ονομασίας Θεολόγος.

1. Δ. Λιάλιου, «ο χαρακτήρας των σπουδών του Αγ. Γρηγορίου του Θεολόγου περί τα μέσα του 4ου μ.Χ. αιώνα», σελ. 214-235 στο Γρηγοριανά Α΄, ΦΘΒ 35, Πουρναράς, Θεσσαλονίκη, 1997  

Η σχηματική παρουσίαση της Παιδείας των Πατέρων




Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου