Πέμπτη 26 Μαρτίου 2020

Εξ αποστάσεως επανάληψη: Η περιγραφή μέσα στην αφήγηση: Διδακτική πρόταση (Νεοελληνική Γλώσσα)

Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση αποτέλεσε και αποτελεί μια επιλογή του συγκεκριμένου ιστολογίου και της διαχειρίστριάς του, της ερανίστριας, πάντα ως συνέχεια της διά ζώσης διδασκαλίας στην τάξη και με απώτερο σκοπό την καλύτερη και την πιο εποπτική εκμάθηση βασικών γνώσεων των επιμέρους μαθημάτων (Αρχαία Ελληνικά, Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία). Οι συνθήκες της υποχρεωτικής διακοπής μαθημάτων και του εγκλεισμού στα σπίτια μας, λόγω της πανδημίας του Κορωνοϊού, διαμορφώνουν μια πρωτόγνωρη κατάσταση. Έτσι, εκτός από την ενδυνάμωση των οικογενειακών σχέσεών μας οι μαθητές έχουν περισσότερο ελεύθερο χρόνο για διάβασμα και επαναλήψεις για την ύλη που έχουν διδαχθεί. Ως εκ τούτου, αφού διαβάσουν από τα σχολικά εγχειρίδιά τους τις διδακτικές ενότητες μπορούν να αξιοποιήσουν και την αρωγή που τους προσφέρει το διαδίκτυο, και συγκεκριμένα το παρόν ιστολόγιο.   


  Η αφήγηση και η περιγραφή συνδέονται στενά. Μπορούν να συνυπάρχουν στο ίδιο κείμενο ή ακόμα και στην ίδια περίοδο. Όταν ένας συγγραφέας παρεμβάλλει μια περιγραφή σε ένα αφηγηματικό κείμενο, επιδιώκει :
  • Να σκιαγραφήσει τα πρόσωπα, να στήσει το σκηνικό της δράσης και γενικά να δώσει κρίσιμες πληροφορίες
  • Να πετύχει το πέρασμα από το ένα αφηγηματικό μέρος στο άλλο
  • Να προκαλέσει αγωνία και αναμονή στον αναγνώστη με την επιβράδυνση της δράσης, αφού η περιγραφή είναι στατική και προκαλεί κορυφώσεις πριν από την έκβαση της πλοκής
  • Να προσφέρει αισθητική απόλαυση

   Στο παρακάτω αφηγηματικό κείμενο του Ντίνου Χριστιανόπουλου, οι μαθητές κλήθηκαν να προσθέσουν κάποιες περιγραφές σε σημεία όπου θεώρησαν ότι έπρεπε να υπάρχουν, ώστε να επιτευχθούν οι παραπάνω στόχοι:

Ντίνος Χριστιανόπουλος

   Όταν τελείωσα το δημοτικό, η δασκάλα μου δ. Τζανή και ο διευθυντής μας κ. Φιδάνης θέλησαν να με γράψουν στο Πειραματικό, γιατί ήμουν πολύ καλός μαθητής, αλλά ο διευθυντής του Πειραματικού Ξηροτύρης με έδιωξε λέγοντας ότι τα χαρτιά μου ήταν λερωμένα (λεγόμουν Δημητρίου ή Δημητριάδης, και η δικαστική απόφαση δεν είχε βγει ακόμα). Έτσι κατέφυγα στο Β΄ γυμνάσιο, που θεωρούνταν το καλύτερο μετά το Αμερικανικό Κολλέγιο και το Πειραματικό. Εκεί με δέχτηκαν με αγάπη παρακάμπτοντας τα γραφειοκρατικά.

   Όμως οι καιροί ήταν δύσκολοι. Είχαμε γερμανική κατοχή και οι Γερμανοί είχαν επιτάξει το γυμνάσιο. Την πρώτη οκταταξίου την κάναμε πρόσφυγες στην Αγιά-Σοφιά και τη δευτέρα στην μητρόπολη. Το 1941-1942 ήταν η χειρότερη χρονιά. Είχε πέσει μεγάλη πείνα και οι άνθρωποι πέθαιναν στη μέση του δρόμου. Κι εγώ ο ίδιος κινδύνεψα να πεθάνω από πείνα δυο φορές, μια στις αρχές του 1942 και μια στα τέλη. Το πώς σώθηκα είναι άλλη ιστορία. Πάντως, όταν τελειώναμε τα μαθήματα, είχα μαζί μου μια σακούλα (μάλλον ένα πλεχτό δίχτυ) και έτρεχα αμέσως στο Καπάνι μήπως βρω τίποτε που να τρώγεται. Μια φορά, θυμάμαι, βρήκα έξι ρεβύθια, που τα κάναμε καφέ, μια άλλη φορά μισή πατάτα. Μια φορά βρήκα μια καρπουζόφλουδα και όρμησα σαν τρελός. Την έτρωγα και τρέχαν τα ζουμιά από το στόμα μου, οπότε ξαφνικά σηκώνω τα μάτια μου, και τι να δω;

⍗{Ο καθηγητής μου στεκόταν μπροστά μου. Ήταν ψηλός με γκρίζα αραιωμένα μαλλιά και σε αντίθεση με τις άλλες φορές που ήταν χαμογελαστός, αυτήν τη φορά ήταν βουρκωμένος. Φορούσε μια κοντομάνικη παλιά μπλούζα και ένα παλιό μισοσκισμένο παντελόνι. Τα παπούτσια του ήταν σκισμένα και τρύπια και τέλος φαινόταν στο δεξί του πόδι μια μεγάλη ουλή...} Γιαπαλάκης Δημήτρης 

 Ήθελα να με κατάπινε η γη, αλλά ο καθηγητής μου με πρόλαβε και μου είπε: «Μη στεναχωριέσαι, παιδί μου, κι εγώ γι’ αυτή τη δουλειά βρίσκομαι εδώ» και μου έδειξε κι αυτός ένα πλεχτό δίχτυ που είχε μαζί του και μάζευε απ’ τα σκουπίδια ό,τι έβρισκε. Ήταν συγκλονιστική και μοναδική εκείνη η στιγμή, αρχίσαμε να κλαίμε και οι δύο.

   Την άλλη χρονιά, αν και ακόμη κατοχή, τα πράγματα ήταν κάπως καλύτερα. Τότε διαδόθηκε στο σχολείο μας κάτι το απίθανο: Ο δεύτερος, και νεώτερος, γυμναστής μας τα είχε με την καθηγήτρια των τεχνικών, που ήταν αρκετά μεγαλύτερή του.

⍗{Η καθηγήτρια των τεχνικών, ήταν μια πολύ όμορφη γυναίκα. Ήταν γύρω στα 40. Ήταν ψηλή με ένα σαγηνευτικό βλέμμα το οποίο μάγευε οποιονδήποτε στο πέρασμά της.} Άννα Ευρυδόγλου

⍗ {...Ήταν ταιριαστό ζευγάρι. Η διαφορά των χρόνων κρυβόταν πίσω από μία σχέση με δυνατά συναισθήματα έρωτα και πάθους. Ψηλή, όμορφη και δείχνοντας αρκετά χρόνια νεότερη από ό,τι ήταν, στεκόταν δίπλα στο γυμνασμένο κορμί του γυμναστή μας. Και αυτός ψηλός, ψηλότερος από εκείνη και πιο γεροδεμένος. Ήταν και αυτή γυμνασμένη, όμως τα κιλά που της έλειπαν δεν της έδιναν την δυνατότητα να ξεχωρίζουν οι σχηματισμένοι κοιλιακοί της. Ξανθιά, με πλούσια ίσια μαλλιά και μάτια γαλανά, σαν το χρώμα της θάλασσας και του ουρανού. Χανόσουν μέσα τους. Αυτός ήταν λίγο πιο σκούρος, με μάτια πράσινα, βαθιά και αληθινά. Ήταν εντυπωσιακή η παρουσία και των δυο τους.}  Ειρήνη Βούλγαρη


 Βούιξε όλο το γυμνάσιο, αλλά κανείς δεν έβγαζε τσιμουδιά. Το ήξερε κι ο γυμνασιάρχης, αλλά έκανε πως δεν ήξερε. Ούτε οι μαθητές το συζητούσαν. Το θέμα αντιμετωπίστηκε με διακριτικότητα. Το ειδύλλιο ήταν δυνατό και, το σπουδαιότερο, η καθηγήτρια των τεχνικών έμαθε στο γυμναστή να ζωγραφίζει!

⍗   {Ο γυμναστής είχε καστανά σγουρά μαλλιά και μάτια χρώματος κεχριμπαρί που στις άκρες πρασίνιζαν.  Τα φρύδια του ήταν πυκνά, ενώ η μύτη του αρκετά μικρή και καλοσχηματισμένη. Είχε και ένα θεληματικό πηγούνι, το οποίο συνόδευαν τα χείλη του, που ήταν συνεχώς σε κατάσταση ξηρασίας. }  Αλεξάνδρα Ατματζίδου

 Και φαίνεται ότι τα μαθήματα ζωγραφικής πήγαιναν τόσο καλά, που ο γυμναστής έγινε ζωγράφος και άρχισε να εκθέτει τα ερασιτεχνικά του έργα. Πολλές δεκαετίες αργότερα, όταν είχα ανοίξει μια γκαλερί, με επισκέφθηκε ο γυμναστής –που με θυμόταν πολύ καλά- και είδε την έκθεση που φιλοξενούσα, τόλμησε μάλιστα να μου προτείνει να φιλοξενήσω κι αυτόν.

{ Η γκαλερί που είχα ανοίξει ήταν όλο και όλο 30 τετραγωνικά ίσα που την πρόσεχε κανείς όταν περνούσε από έξω και όταν τύχαινε το βλέμμα των περαστικών να πέφτει προς αυτήν ήταν λόγω των χρωμάτων και των σχεδίων που είχε στο εξωτερικό της,μόλις έμπαινες μέσα αντίκριζες τους κατάλευκους τοίχους που πάνω σε αυτούς είχαν τοποθετηθεί με προσοχή όμορφοι πίνακες από διάφορους καλλιτέχνες. Πάνω από κάθε έναν υπήρχε ένας δυνατός φωτισμός για να αναδεικνύει καλύτερα τις λεπτομέρειες του έργου.}  Θεανώ Αγγελίδου

Με πολλή ειλικρίνεια του απάντησα ότι ευχαρίστως θα τα έβλεπα και θα το συζητούσαμε, αλλά ο γυμναστής, που ήταν ήδη εγκατεστημένος στην Αθήνα, δεν ξαναφάνηκε.

  Το 1947 άρχιζα να ζωγραφίζω και εγώ, και ο νέος μας καθηγητής των τεχνικών, ο γνωστός ζωγράφος Διονύσιος Γιάκος, ήταν πολύ ευχαριστημένος από τις επιδόσεις μου και με πίεζε να δώσω εξετάσεις στη σχολή καλών τεχνών και να γίνω κι εγώ ζωγράφος.

{Ο καθηγητής μου από το σχολείο ήταν καλόκαρδος και ευαίσθητος άνθρωπος . Το κεφάλι του ήταν μακρόστενο με μεγάλα αυτιά σαν ηχεία . Είχε μαύρα καλοχτενισμένα μαλλιά, που έκαναν αντίθεση με τα μπιρμπιλωτά γαλάζια μάτια του . Είχε μικρή μύτη και ένα περιποιημένο μουστάκι το οποίο κάλυπτε τα μικρά του χείλη .} Δέσποινα Κριτσιάνη

 Ο Γιάκος πίστευε στην αξία μου και ως ζωγράφου και ως ποιητή, γιατί εν τω μεταξύ είχα αρχίσει να δημοσιεύω ποιήματα σε διάφορα περιοδικά, που ο καθηγητής μας τα παρακολουθούσε. Μια μέρα, λοιπόν, μου πρότεινε να μου κάνει το σκίτσο μου γιατί, όπως μου είπε, «εσύ κάποτε θα γίνεις σπουδαίος, ας υπάρχει και μια ζωγραφιά σου απ’ την εφηβική σου ηλικία». Εγώ ντρεπόμουν, αλλά κατά βάθος το ήθελα. Έτσι κάθισα ένα μεσημέρι μετά το μάθημα και μου έκανε όχι ένα αλλά τρία πολύ ωραία σκίτσα και –τι σύμπτωση!- το καλύτερο δημοσιεύτηκε σ’ ένα περιοδικό μαζί με κάποιο ποίημά μου που είχε βραβευτεί σε ένα ποιητικό διαγωνισμό. (Σαράντα πέντε χρόνια αργότερα, ο Γιάκος, που πλησίαζε τα εκατό, μου έστειλε μήνυμα με μια κοπέλα και μου είπε ότι με θυμόταν με αγάπη και ότι δικαιώθηκε στις προβλέψεις του).

   Τώρα που άνοιξα το κουτάκι των αναμνήσεων, τελειωμό δεν έχουν. Γι’ αυτό θα κλείσω με ένα ακόμη περιστατικό. Το 1948 ο γυμνασιάρχης μας Ηλίας Βαρβατσούλης, ήρθε μια μέρα στην τάξη μας διακόπτοντας το μάθημα του φιλολόγου μας, και μας είπε τα εξής: «Αγαπητά μου παιδιά, έχω σήμερα να σας πω κάτι πολύ συγκινητικό. Όπως ξέρετε ή δεν ξέρετε, ο αγαπητός μας συμμαθητής σας Κωνσταντίνος Δημητρίου ή Δημητριάδης είχε πρόβλημα με τα δύο επίθετα. Οι γονείς του κατέφυγαν στα δικαστήρια, αλλά τα δικαστήρια αργούσαν. Επιτέλους, μόλις προχτές βγήκε η απόφαση και έτσι από σήμερα θα λέγεται πλέον Δημητριάδης και όχι Δημητρίου. Ήταν μια μεγάλη στιγμή για την οικογένειά του και τον ίδιο. Σας παρακαλώ, λοιπόν, από σήμερα να μην τον ξαναφωνάξετε ποτέ Δημητρίου και να μην ξεχνάτε ότι πλέον και για σας και για την πολιτεία το κανονικό του επίθετο είναι Δημητριάδης. Κι εγώ που τον αγαπώ πολύ, του εύχομαι από καρδιάς να προκόψει στις σπουδές του ως Δημητριάδης». Επακολούθησαν δυνατά χειροκροτήματα –μόνο που εγώ δεν του έκανα το χατίρι και πρόκοψα όχι ως Δημητριάδης αλλά ως Χριστιανόπουλος.
_______________________________________________________________

Μουμουζιάς Γιώργος, Το δικό μας 2ο Γυμνάσιο Θεσσαλονίκης : Μια διαδρομή ενός αιώνα, με συνταξιδιώτες τους μαθητές του, Θεσσαλονίκη , Κυριακίδη Αφοί, 2011


Οι παρεμβαλλόμενες περιγραφές:


Καθηγητής του 2ου Γυμνασίου: Ο καθηγητής μου στεκόταν μπροστά μου. Ήταν ψηλός με γκρίζα αραιωμένα μαλλιά και σε αντίθεση με τις άλλες φορές που ήταν χαμογελαστός, αυτήν τη φορά ήταν βουρκωμένος. Φορούσε μια κοντομάνικη παλιά μπλούζα και ένα παλιό μισοσκισμένο παντελόνι. Τα παπούτσια του ήταν σκισμένα και τρύπια και τέλος φαινόταν στο δεξί του πόδι μια μεγάλη ουλή...
Γιαπαλάκης Δημήτρης 

Καθηγήτρια τεχνικών: Η καθηγήτρια των τεχνικών, ήταν μια πολύ όμορφη γυναίκα. Ήταν γύρω στα 40. Ήταν ψηλή με ένα σαγηνευτικό βλέμμα το οποίο μάγευε οποιονδήποτε στο πέρασμά της.
Άννα Ευρυδόγλου

Το ζευγάρι των ερωτευμένων: Ήταν ταιριαστό ζευγάρι. Η διαφορά των χρόνων κρυβόταν πίσω από μία σχέση με δυνατά συναισθήματα έρωτα και πάθους. Ψηλή, όμορφη και δείχνοντας αρκετά χρόνια νεότερη από ό,τι ήταν, στεκόταν δίπλα στο γυμνασμένο κορμί του γυμναστή μας. Και αυτός ψηλός, ψηλότερος από εκείνη και πιο γεροδεμένος. Ήταν και αυτή γυμνασμένη, όμως τα κιλά που της έλειπαν δεν της έδιναν την δυνατότητα να ξεχωρίζουν οι σχηματισμένοι κοιλιακοί της. Ξανθιά, με πλούσια ίσια μαλλιά και μάτια γαλανά, σαν το χρώμα της θάλασσας και του ουρανού. Χανόσουν μέσα τους. Αυτός ήταν λίγο πιο σκούρος, με μάτια πράσινα, βαθιά και αληθινά. Ήταν εντυπωσιακή η παρουσία και των δυο τους.
 Ειρήνη Βούλγαρη

Ο Γυμναστής: Ο γυμναστής είχε καστανά σγουρά μαλλιά και μάτια χρώματος κεχριμπαρί που στις άκρες πρασίνιζαν.  Τα φρύδια του ήταν πυκνά, ενώ η μύτη του αρκετά μικρή και καλοσχηματισμένη. Είχε και ένα θεληματικό πηγούνι, το οποίο συνόδευαν τα χείλη του, που ήταν συνεχώς σε κατάσταση ξηρασίας. 
 Αλεξάνδρα Ατματζίδου

Ο καθηγητής Γιάκος: Ο καθηγητής μου από το σχολείο ήταν καλόκαρδος και ευαίσθητος άνθρωπος. Το κεφάλι του ήταν μακρόστενο με μεγάλα αυτιά σαν ηχεία . Είχε μαύρα καλοχτενισμένα μαλλιά, που έκαναν αντίθεση με τα μπιρμπιλωτά γαλάζια μάτια του . Είχε μικρή μύτη και ένα περιποιημένο μουστάκι το οποίο κάλυπτε τα μικρά του χείλη .
 Δέσποινα Κριτσιάνη

Το σκίτσο με τον έφηβο Ντίνο Χριστιανόπουλο, διά χειρός Γιάκου


Σάββατο 21 Μαρτίου 2020

Εξ αποστάσεως επανάληψη...ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Α΄ΛΥΚΕΙΟΥ (ΝΕΟΥ ΤΥΠΟΥ)



Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση αποτέλεσε και αποτελεί μια επιλογή του συγκεκριμένου ιστολογίου και της διαχειρίστριάς του, της ερανίστριας, πάντα ως συνέχεια της διά ζώσης διδασκαλίας στην τάξη και με απώτερο σκοπό την καλύτερη και την πιο εποπτική εκμάθηση βασικών γνώσεων των επιμέρους μαθημάτων (Αρχαία Ελληνικά, Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία). Οι συνθήκες της υποχρεωτικής διακοπής μαθημάτων και του εγκλεισμού στα σπίτια μας, λόγω της πανδημίας του Κορωνοϊού, διαμορφώνουν μια πρωτόγνωρη κατάσταση. Έτσι, εκτός από την ενδυνάμωση των οικογενειακών σχέσεών μας οι μαθητές έχουν περισσότερο ελεύθερο χρόνο για διάβασμα και επαναλήψεις για την ύλη που έχουν διδαχθεί. Ως εκ τούτου, αφού διαβάσουν από τα σχολικά εγχειρίδιά τους τις διδακτικές ενότητες μπορούν να αξιοποιήσουν και την αρωγή που τους προσφέρει το διαδίκτυο, και συγκεκριμένα το παρόν ιστολόγιο.



Κριτήριο αξιολόγησης στη Νεοελληνική Λογοτεχνία Α΄Λυκείου


ΚΕΙΜΕΝΟ: Εμμανουήλ Ροΐδη, Ψυχολογία Συριανού συζύγου (απόσπασμα)

   Εντρέπομαι να το ομολογήσω. Επέρασαν οκτώ μήνες αφ' ότου υπανδρεύθην και είμαι ακόμη ερωτευμένος με την γυναίκα μου, ενώ ο κυριώτερος λόγος δια τον οποίον την επήρα ήτο, ότι δεν μου ήρεσκε διόλου η κατάστασις ερωτευμένου. Δεν πιστεύω να υπάρχη άλλη αρρώστια τόσον βασανιστική. Ούτε όρεξιν είχα, ούτε ύπνον, ούτε διάθεσιν να εργασθώ ή να διασκεδάσω. Εκτός της Χριστίνας, όλα τα άλλα τα εύρισκα άνοστα, ανάλατα, ανούσια και πληκτικά. Ενθυμούμαι ότι μίαν ημέραν εις το ξενοδοχείον έκαμα όλον τον κόσμον να γελάση παραπονεθείς ότι ήτο ανάλατη και η λακέρδα. Οι συγγενείς μου δεν ήθελαν αυτόν τον γάμον, δια τον λόγον ότι εκείνη δεν είχε τίποτε και ούτ' εγώ πολλά: την πατρικήν μου οικίαν, τρεις χιλιάδας δραχμάς εισόδημα από δύο αποθήκας και μίαν θέσιν εκατόν εξήντα δραχμών. Πώς λοιπόν ήτο δυνατόν να ζήσωμεν με αυτά αφού η νέα, αν και χωρίς προίκα, ήτο μοναχοκόρη καλομαθημένη και αγαπούσε τον καλόν κόσμον, τας διασκεδάσεις, τα στολίδια και τους χoρoύς;

    Όσα μου έλεγαν τα εύρισκα όλα σωστά! Δεν ημπορώ καν να είπω προς δικαιολογίαν μου ότι μ' ετύφλωσε το πάθος, ούτε πιστεύω να υπάρχη άνθρωπος θετικώτερος από εμέ. Οι άλλοι ερωτευμένοι φαντάζονται την απόλαυσιν της φιλτάτης των ευτυχίαν τόσω μεγάλην, ώστε δεν φοβούνται να γελασθούν αγοράζοντες αυτήν εις οποιανδήποτε τιμήν. Εγώ όμως δεν ήμουν ρωμαντικός. Τίποτε έκτακτον δεν ωνειρευόμην, αλλά μόνον να επανέλθουν τα πράγματα εις την τακτικήν αυτών κατάστασιν, εις την οποίαν ευρίσκοντο πριν ερωτευθώ. Την μακαρίαν εκείνην κατάστασιν την ενθυμούμην με τον φλογερόν πόθον, με τον οποίον ενθυμείται ο άρρωστος τον καιρόν όπου ήτο υγιής. Την Χριστίναν την ήθελα μόνον και μόνον δια να την απολαύσω, να την χορτάσω, να την βαρεθώ και ν' αρχίσω έπειτα, καθώς πριν, να τρώγω, να κοιμούμαι, να πηγαίνω εις τον περίπατον και να παίζω πρέφαν και κοντσίναν εις την λέσχην. Και πάλιν όμως δεν θ' απεφάσιζα να την νυμφευθώ, αν δεν συνέβαινε ν' αποθάνη κατ' εκείνας τας ημέρας από την στέρησιν και την κακοπάθειαν γέρων θείος μου, τον οποίον επιστεύαμεν όλοι απένταρον, βλέποντες αυτόν να ενδύεται ως Διογένης και να τρέφεται ως ασκητής. Πάσχων προ καιρού από το στήθος, μου είχε ζητήσει εκατόν δραχμάς δια τον ιατρόν και ιατρικά. Αντί όμως να τας μεταχειρισθή προς τοιούτον σκοπόν, είχε προτιμήσει να προσθέση και αυτάς εις άλλας πέντε χιλιάδας, όπου είχε κρυμμένας εις το αχυρόστρωμα, επί του οποίου ευρέθη ένα πρωί νεκρός. Το πάθημά του μ' έκανε να σκεφθώ, ότι θα ήτο ανοησία να εξακολουθώ να βασανίζωμαι από την αϋπνίαν και την ανορεξίαν, αφού είχα τα μέσα να ιατρευθώ. Την Χριστίναν την επήρα καθώς παίρνει κανείς κινίνον δια ν' απαλλαχθή από τον πυρετόν.

    Αν και ήμην ανυπόμονος, ηναγκάσθην από την κοινήν πρόληψιν και τον δεσπότην μας Λυκούργον να περιμένω το τέλος του Μαΐου δια να στεφανωθώ. Ευθύς μετά τον γάμον επήγαμεν να περάσωμεν το μελοφέγγαρον εις την Ζιάν. Ημπορώ να είπω ότι είδα εκεί καλάς ημέρας. Το νησί ήτο καταπράσινον, το εξοχικόν μας σπίτι αναπαυτικόν, τα τρόφιμα εξαίρετα, ο καιρός ωραίος και ακόμα ωραιοτέρα η Χριστίνα. Εκείνο όπου μ' έκανε να την προτιμήσω από όλας, είναι ότι μόνη αυτή δεν είχε κανέν από τα συνηθισμένα παρθενικά ελαττώματτα, δια τα οποία αηδίαζα εν γένει τας κορασίδας. Ούτε λιγνή, ούτε αναιμική, ούτε εντροπαλή, ούτε πολύ νέα. Πιστεύω μάλιστα ότι ήτο κατά τι μεγαλειτέρα από εμέ. Εικοσιέξ έως εικοσιοκτώ ετών, μελαγχρινή, με ανάστημα, με ώμους, με στήθος, με φλόγα εις το βλέμμα και κομψότατα υποδηματάκια. Δια να μη φανή απίστευτον το άθροισμα τόσων χαρισμάτων αρκεί να προσθέσω ότι ήτο Σμυρναία. […]

ΘΕΜΑΤΑ

1.
α . Να χαρακτηρίσετε ως Σ(ωστές) ή Λ(άθος) τις παρακάτω προτάσεις, αφού διαβάσετε το απόσπασμα από το διήγημα του Εμμανουήλ Ροΐδη, Ψυχολογία Συριανού συζύγου
                                                                                                                                          15 μονάδες
Α. Ο Συριανός σύζυγος παντρεύτηκε επειδή φοβόταν τη μοναξιά
Β. Ο Συριανός σύζυγος παντρεύτηκε τη Χριστίνα από οικονομικό συμφέρον
Γ. Η Χριστίνα ήταν εύρωστη και χαρισματική
Δ. Η Χριστίνα ήταν αντικοινωνική και δεν της άρεσαν οι διασκεδάσεις
Ε. Το ζευγάρι πήγε μήνα του μέλιτος στη Ζια.

 β. Να χαρακτηρίσετε τον Συριανό σύζυγο με στοιχεία του αποσπάσματος σε μια παράγραφο 50-60 λέξεων

                                                                                                                                          15 μονάδες
2.

α. Να εντοπίσετε τον χώρο και τον χρόνο της αφήγησης καθώς και τον τύπο του αφηγητή στο απόσπασμα
                                                                                                                                          10 μονάδες

β. Να βρείτε πέντε εκφραστικά μέσα (μεταφορές, παρομοιώσεις, επαναλήψεις, αντιθέσεις, εικόνες, κ.τ.λ.) στο απόσπασμα
                                                                                                                                          10 μονάδες

γ. Να σχολιάσετε τη γλώσσα και το ύφος του κειμένου, κάνοντας τις αναγκαίες παραπομπές

                                                                                                                                          10 μονάδες


3. Σε ένα κείμενο που θα δημοσιευθεί στο ιστολόγιο της τάξης σας, να συγκρίνετε τις απόψεις περί γάμου της εποχής του διηγήματος του Ροΐδη με τις σημερινές αντιλήψεις. (150-200 λέξεις)

                                                                                                                                           40 μονάδες

Δημιουργία-επιμέλεια κριτηρίου: Ελένη Κ. Παπαδοπούλου, φιλόλογος


http://www.kulturosupa.gr/theatromania/psixologia-sirianou-sizigou-2172/



Παρασκευή 20 Μαρτίου 2020

Λοιμός 430 π.Χ.- Κορωνοϊός 2020 μ.Χ.: Εξ αποστάσεως επανάληψη



  Η πανδημία του Κορωνοϊού μάς έφερε "στου νου τ' αυλάκια" την περιγραφή του λοιμού της Αθήνας από τον Θουκυδίδη. Ένα απόσπασμα αυτής της περιγραφής αποτελεί αφορμή για ένα επαναληπτικό μάθημα στα Αρχαία Ελληνικά με ένα  κριτήριο που περιέχει ερωτήσεις-ασκήσεις σε διδαγμένα γραμματικά και συντακτικά φαινόμενα και ενθαρρύνει τη νεοελληνική απόδοση και τον πραγματολογικό σχολιασμό του.

Ο Θουκυδίδης περιγράφει τον λοιμό που ενέσκηψε στην Αθήνα, κατά το τέλος του πρώτου έτους του Πελοποννησιακού πολέμου (430 π.Χ.). Προσπαθεί να εντοπίσει την πηγή εξάπλωσης της ασθένειας, από την οποία προσεβλήθη και ο ίδιος, και καταγράφει τα συμπτώματά της με ιδιαίτερη παρατηρητικότητα και επιμονή στις λεπτομέρειες, ώστε οι μεταγενέστεροι να είναι έτοιμοι να την αντιμετωπίσουν στο μέλλον.

Βιβλίο ΙΙ, 47, 1-5

   ἤρξατο δὲ [ὁ λοιμός] τὸ μὲν πρῶτον, ὡς λέγεται, ἐξ Αἰθιοπίας τῆς ὑπὲρ Αἰγύπτου, ἔπειτα δὲ καὶ ἐς Αἴγυπτον καὶ Λιβύην κατέβη καὶ ἐς τὴν βασιλέως γῆν τὴν πολλήν. ἐς δὲ τὴν᾿Αθηναίων πόλιν ἐξαπιναίως ἐσέπεσε, καὶ τὸ πρῶτον ἐν τῷ Πειραιεῖ ἥψατο τῶν ἀνθρώπων, ὥστε καὶ ἐλέχθη ὑπ' αὐτῶν ὡς οἱ Πελοποννήσιοι φάρμακα ἐσβεβλήκοιεν ἐς τὰ φρέατα• κρῆναι γὰρ οὔπω ἦσαν αὐτόθι. ὕστερον δὲ καὶ ἐς τὴν ἄνω πόλιν ἀφίκετο, καὶ ἔθνῃσκον πολλῷ μᾶλλον ἤδη. λεγέτω μὲν οὖν περὶ αὐτοῦ ὡς ἕκαστος γιγνώσκει καὶ ἰατρὸς καὶ ἰδιώτης, ἀφ' ὅτου εἰκὸς ἦν γενέσθαι αὐτό, καὶ τὰς αἰτίας ἅστινας νομίζει τοσαύτης μεταβολῆς ἱκανὰς εἶναι δύναμιν ἐς τὸ μεταστῆσαι σχεῖν• ἐγὼ δὲ οἷόν τε ἐγίγνετο λέξω, καὶ ἀφ' ὧν ἄν τις σκοπῶν, εἴ ποτε καὶ αὖθις ἐπιπέσοι, μάλιστ' ἂν ἔχοι τι προειδὼς μὴ ἀγνοεῖν, ταῦτα δηλώσω αὐτός τε νοσήσας καὶ αὐτὸς ἰδὼν ἄλλους πάσχοντας.

Historiae, ed. H.S. Jones and J.E. Powell, Thucydidis historiae, 2 vols. Oxford: Clarendon Press, 1:1942 (1st edn. rev.); 2:1942 (2nd edn. rev.) (repr. 1:1970; 2:1967). *Lib. 1-4: vol. 1 (1.1.1-4.135.2). 

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

1. Να αποδοθεί στα Νεοελληνικά το απόσπασμα

2. Να γραφεί το β΄ενικό όλων των εγκλίσεων του χρόνου στον οποίο βρίσκονται οι παρακάτω τύποι: ἐσέπεσε, ἀφίκετο, γενέσθαι, σχεῖν

3. Να αντικατασταθούν χρονικά οι παρακάτω τύποι: κατέβη, ἥψατο, ἐσβεβλήκοιεν, προειδὼς

4. Να γραφεί ο ίδιος τύπος στον άλλο αριθμό των παρακάτω πτωτικών: βασιλέως, τὰ φρέατα, κρῆναι, δύναμιν

5. Να γραφεί η γενική και δοτική ενικού και πληθυντικού των παρακάτω αντωνυμιών: ἕκαστος. ἅστινας, τι, ἐγὼ

6. Να αναγνωριστούν συντακτικά οι παρακάτω τύποι του κειμένου: τῶν ἀνθρώπων, αὐτόθι, φάρμακα, μεταβολῆς

7. Να αναγνωρίσετε συντακτικά τις μετοχές και να τις αναλύσετε στις αντίστοιχες δευτερεύουσες προτάσεις.

8. Ο Θουκυδίδης έγραψε την Ιστορία του με σκοπό να γίνει «κτῆμα ἐς ἀεί». Ποια στοιχεία του αποσπάσματος επιβεβαιώνουν την ομολογία του;

Οι απαντήσεις του κριτηρίου θα αποστέλλονται σε όσους μαθητές θα τις ζητήσουν


Πέμπτη 19 Μαρτίου 2020

Εξ αποστάσεως επανάληψη...Αδίδακτο κείμενο (Γ΄Λυκείου Ανθρωπιστικών Σπουδών)

Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση αποτέλεσε και αποτελεί μια επιλογή του συγκεκριμένου ιστολογίου και της διαχειρίστριάς του, της ερανίστριας, πάντα ως συνέχεια της διά ζώσης διδασκαλίας στην τάξη και με απώτερο σκοπό την καλύτερη και την πιο εποπτική εκμάθηση βασικών γνώσεων των επιμέρους μαθημάτων (Αρχαία Ελληνικά, Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία). Οι συνθήκες της υποχρεωτικής διακοπής μαθημάτων και του εγκλεισμού στα σπίτια μας, λόγω της πανδημίας του Κορωνοϊού, διαμορφώνουν μια πρωτόγνωρη κατάσταση. Έτσι, εκτός από την ενδυνάμωση των οικογενειακών σχέσεών μας οι μαθητές έχουν περισσότερο ελεύθερο χρόνο για διάβασμα και επαναλήψεις για την ύλη που έχουν διδαχθεί. Ως εκ τούτου, αφού διαβάσουν από τα σχολικά εγχειρίδιά τους τις διδακτικές ενότητες μπορούν να αξιοποιήσουν και την αρωγή που τους προσφέρει το διαδίκτυο, και συγκεκριμένα το παρόν ιστολόγιο.




ΛΥΚΟΥΡΓΟΣ, ΚΑΤΑ ΛΕΩΚΡΑΤΟΥΣ 79-80

Ο όρκος παγιώνει τους νόμους

 [79] Καὶ μήν, ὦ ἄνδρες, καὶ τοῦθ’ ὑμᾶς δεῖ μαθεῖν, ὅτι
τὸ συνέχον τὴν δημοκρατίαν ὅρκος ἐστί. τρία γάρ ἐστιν
ἐξ ὧν ἡ πολιτεία συνέστηκεν, ὁ ἄρχων, ὁ δικαστής, ὁ
ἰδιώτης. τούτων τοίνυν ἕκαστος ταύτην πίστιν δίδωσιν,
εἰκότως• τοὺς μὲν γὰρ ἀνθρώπους πολλοὶ ἤδη ἐξαπατή-
σαντες καὶ διαλαθόντες οὐ μόνον τῶν παρόντων κινδύνων
ἀπελύθησαν, ἀλλὰ καὶ τὸν ἄλλον χρόνον ἀθῷοι τῶν ἀδι-
κημάτων τούτων εἰσί• τοὺς δὲ θεοὺς οὔτ’ ἂν ἐπιορκήσας
τις λάθοι οὔτ’ ἂν ἐκφύγοι τὴν ἀπ’ αὐτῶν τιμωρίαν, ἀλλ’
εἰ μὴ αὐτός, οἱ παῖδές γε καὶ τὸ γένος ἅπαν τὸ τοῦ ἐπι-
ορκήσαντος μεγάλοις ἀτυχήμασι περιπίπτει.

 [80] διόπερ, ὦ ἄνδρες δικασταί, ταύτην πίστιν ἔδοσαν αὑτοῖς ἐν Πλαταιαῖς
πάντες οἱ Ἕλληνες, ὅτ’ ἔμελλον παραταξάμενοι μάχεσθαι
πρὸς τὴν Ξέρξου δύναμιν, οὐ παρ’ αὑτῶν εὑρόντες, ἀλλὰ
μιμησάμενοι τὸν παρ’ ὑμῖν εἰθισμένον ὅρκον. ὃν ἄξιόν
ἐστιν ἀκοῦσαι• καὶ γὰρ παλαιῶν ὄντων τῶν τότε πεπραγ-
μένων ὅμως ἱκανῶς ἔστιν ἐν τοῖς γεγραμμένοις ἰδεῖν τὴν
ἐκείνων ἀρετήν. 

J.O. Burtt, εκδ. 1962. Minor Attic Orators. II. Hyperides, Lycurgus. Loeb Classical Library. Cambridge, MA: Harvard University Press· Λονδίνο: William Heinemann Ltd.




Κατανόηση κειμένου και χωροχρονικός εντοπισμός

Ο Λυκούργος εισηγείται εἰσαγγελίαν προδοσίας εναντίον του Λεωκράτη για τη φυγή του από την Αθήνα τις κρίσιμες στιγμές μετά την ήττα στη Χαιρώνεια (338 π.Χ.). Αρχικά, ο ρήτορας παρέθεσε τα ψηφίσματα και τα μέτρα με τα οποία προσπάθησε η πόλη να αντιμετωπίσει τη δυσχερή κατάσταση. Ένα μάλιστα από αυτά καθιστούσε ενόχους προδοσίας όσους θα εγκατέλειπαν στο εξής την Αθήνα. Ο Λεωκράτης, όμως, πρόλαβε να καταφύγει στη Ρόδο κάποιες ώρες πριν από την ψήφισή του και έτσι, στην πίστιν του λόγου του, ο ρήτορας εστιάζει στην ηθική –και όχι τη νομική– πλευρά του ζητήματος. 

ΠΗΓΗ: http://www.greek-language.gr/

Μετάφραση
 79. Εκτός από τα παραπάνω, άνδρες δικαστές, και τούτο πρέπει να γνωρίζετε, ότι δηλαδή εκείνο που συγκρατεί τη δημοκρατία είναι ο όρκος. Γιατί τρεις τάξεις ανθρώπων αποτελούν την πολιτεία, οι άρχοντες, οι δικαστές και οι ιδιώτες. Καθένας λοιπόν από αυτούς δίνει τον όρκο ως εγγύηση πίστης, και εύλογα• διότι τους ανθρώπους πολλοί ήδη εξαπάτησαν και αφού ξέφυγαν από την προσοχή τους όχι μόνον απαλλάχτηκαν από τους παρόντες κινδύνους, αλλά και κατά τον υπόλοιπο χρόνο έμειναν ατιμώρητοι για τα αδικήματα αυτά• αλλά όταν κανείς καταπατήσει τον όρκο του, με κανένα τρόπο δεν μπορεί να ξεφύγει από την προσοχή των θεών και την τιμωρία τους, αλλά και αν αυτός, που αποδείχτηκε επίορκος δεν τιμωρηθεί, τα παιδιά του βεβαίως και όλο το γένος του πέφτουν σε μεγάλες δυστυχίες. 

80. Γι΄αυτό, άνδρες δικαστές, τον όρκο αυτό έδωσαν αναμεταξύ τους ως εχέγγυο πίστης όλοι οι Έλληνες στις  Πλαταιές, όταν επρόκειτο να αντιπαραταχθούν και να πολεμήσουν κατά της δύναμης του Ξέρξη• και ο όρκος αυτός δεν ήταν κάτι νέο, το οποίο αυτοί επινόησαν, αλλά μιμήθηκαν τον όρκο που εσείς χρησιμοποιείτε. Αυτόν αξίζει να ακούσετε, διότι, αν και είναι πολύ παλιά τα γεγονότα των χρόνων εκείνων, βλέπει όμως κανείς στον όρκο αυτόν γραπτή, για να το πούμε έτσι, την απόδειξη της ανδρείας τους. 

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ

Ι.ΑΣΚΗΣΗ (ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ)

Να γραφεί ο ίδιος τύπος στον άλλο αριθμό:

τοῦθ
ὑμᾶς
ὧν
τις 
αὐτῶν
ἐκείνων

ΙΙ. ΑΣΚΗΣΗ (ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ)

Να εντοπιστούν όλα τα ουσιαστικά του κειμένου και να αναγνωριστεί η κλίση τους

ΙΙΙ. ΑΣΚΗΣΗ (ΡΗΜΑΤΑ)

Να αντικαταστήσετε χρονικά τους παρακάτω ρηματικούς τύπους:
συνέστηκεν
διαλαθόντες
ἐπιορκήσαντος
εἰθισμένον
περιπίπτει.
 ἰδεῖν
ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ
Ι. ΑΣΚΗΣΗ

Να γίνει λεπτομερειακή συντακτική ανάλυση του παρακάτω χωρίου:

Καὶ μήν, ὦ ἄνδρες, καὶ τοῦθ’ ὑμᾶς δεῖ μαθεῖν, ὅτι
τὸ συνέχον τὴν δημοκρατίαν ὅρκος ἐστί. τρία γάρ ἐστιν
ἐξ ὧν ἡ πολιτεία συνέστηκεν, ὁ ἄρχων, ὁ δικαστής, ὁ
ἰδιώτης. τούτων τοίνυν ἕκαστος ταύτην πίστιν δίδωσιν,
εἰκότως• 

ΙΙ.ΑΣΚΗΣΗ

 Να εντοπιστεί και να αναλυθεί ο λανθάνων υποθετικός λόγος της παραγράφου 79


Έρευνα-επεξεργασία κριτηρίου: Ελένη Παπαδοπούλου, φιλόλογος

Τρίτη 17 Μαρτίου 2020

Εξ αποστάσεως επανάληψη...Απαρέμφατο ενεργητικού ενεστώτα συνηρημένων ρημάτων


Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση αποτέλεσε και αποτελεί μια επιλογή του συγκεκριμένου ιστολογίου και της διαχειρίστριάς του, της ερανίστριας, πάντα ως συνέχεια της διά ζώσης διδασκαλίας στην τάξη και με απώτερο σκοπό την καλύτερη και την πιο εποπτική εκμάθηση βασικών γνώσεων των επιμέρους μαθημάτων (Αρχαία Ελληνικά, Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία). Οι συνθήκες της υποχρεωτικής διακοπής μαθημάτων και του εγκλεισμού στα σπίτια μας, λόγω της πανδημίας του Κορωνοϊού, διαμορφώνουν μια πρωτόγνωρη κατάσταση. Έτσι, εκτός από την ενδυνάμωση των οικογενειακών σχέσεών μας οι μαθητές έχουν περισσότερο ελεύθερο χρόνο για διάβασμα και επαναλήψεις για την ύλη που έχουν διδαχθεί. Ως εκ τούτου, αφού διαβάσουν από τα σχολικά εγχειρίδιά τους τις διδακτικές ενότητες μπορούν να αξιοποιήσουν και την αρωγή που τους προσφέρει το διαδίκτυο, και συγκεκριμένα το παρόν ιστολόγιο.




   Η αρχική μηχανιστική εκμάθηση της κλίσης των ρηματικών τύπων εγείρει, συχνά, απορίες για κάποιες "ιδιορρυθμίες" των ρημάτων. Έτσι, πολλές φορές, οι μαθητές διερωτώνται γιατί το απαρέμφατο ενεργητικού ενεστώτα των συνηρημένων σε -αω δεν σχηματίζεται -ᾷν, εφόσον, και σύμφωνα με την αρχική γνώση περί σχηματισμού του απαρεμφάτου ενεστώτα ενεργητικής φωνής, η κατάληξή του είναι -ειν (τιμα-ειν----τιμᾷν). Το ίδιο ισχύει και για τα συνηρημένα ρήματα σε -οω. Σύμφωνα με τα παραπάνω το απαρέμφατο στο δηλόω έπρεπε να γίνει δηλο-ειν----οῖν.

   Φυσικά, ο σωστός σχηματισμός του απαρεμφάτου ενεστώτα της ενεργητικής φωνής αφενός για τα συνηρημένα α΄τάξης (-αω) γίνεται σε -ᾶν, π.χ. τιμάω>τιμά-εν>τιμᾶν και αφετέρου για τα συνηρημένα γ΄τάξης (-οω) γίνεται σε οῦν, π.χ. δηλόω>δηλό-εν>δηλοῦν .

   Είναι απαραίτητο εξαρχής να δηλώνεται στους μαθητές ότι όλοι οι τύποι του ενεστώτα, παρατατικού και του μέλλοντα (ενεργητικής και μέσης φωνής) σε όλες τις εγκλίσεις, εκτός από την υποτακτική, καθώς και στο απαρέμφατο και τη μετοχή, έχουν το θεματικό φωνήεν ε και ο : λύ-ο-μεν, ἔ-λυ-ο-ν, λύσ-ο-μεν κτλ. Επίσης, οι τύποι του ενεργητικού απαρεμφάτου λύειν, γράφειν κτλ. σχηματίστηκαν από αρχικούς τύπους λύ-ε-εν στους οποίους συναιρέθηκε το θεματικό φωνήεν ε με το επόμενο ε της αρχικής κατάληξης και έτσι παρουσιάζεται η κατάληξη -ειν.

   Συνεπώς, είναι αναγκαίο, όταν διδάσκουμε τον σχηματισμό των ρηματικών τύπων, να τον παρουσιάζουμε με επιστημονικά τεκμηριωμένο τρόπο, ώστε να είμαστε σε θέση στη συνέχεια να λύνουμε τις εύλογες απορίες των μαθητών. Άρα, η κατάληξη του απαρεμφάτου του ενεργητικού ενεστώτα σχηματίζεται σε -εν και όχι σε -ειν.


Για την τεκμηρίωση: Μ. Οικονόμου, Γραμματική της Αρχαίας Ελληνικής,Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών, Θεσσαλονίκη, 1989, σελίδες: 155-156 και σημ., 186 και σημ.1. 


Δευτέρα 16 Μαρτίου 2020

Εξ αποστάσεως επανάληψη...Ο τόνος στο β΄ενικό της Προστακτικής

Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση αποτέλεσε και αποτελεί μια επιλογή του συγκεκριμένου ιστολογίου και της διαχειρίστριάς του, της ερανίστριας, πάντα ως συνέχεια της διά ζώσης διδασκαλίας στην τάξη και με απώτερο σκοπό την καλύτερη και την πιο εποπτική εκμάθηση βασικών γνώσεων των επιμέρους μαθημάτων (Αρχαία Ελληνικά, Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία). Οι συνθήκες της υποχρεωτικής διακοπής μαθημάτων και του εγκλεισμού στα σπίτια μας, λόγω της πανδημίας του Κορωνοϊού, διαμορφώνουν μια πρωτόγνωρη κατάσταση. Έτσι, εκτός από την ενδυνάμωση των οικογενειακών σχέσεών μας οι μαθητές έχουν περισσότερο ελεύθερο χρόνο για διάβασμα και επαναλήψεις για την ύλη που έχουν διδαχθεί. Ως εκ τούτου, αφού διαβάσουν από τα σχολικά εγχειρίδιά τους τις διδακτικές ενότητες μπορούν να αξιοποιήσουν και την αρωγή που τους προσφέρει το διαδίκτυο, και συγκεκριμένα το παρόν ιστολόγιο.





Οι κανόνες που ακολουθούν στοχεύουν να διευκολύνουν τους υποψηφίους των Ανθρωπιστικών Σπουδών να ανταποκριθούν με ευστοχία στις απαιτήσεις των γραμματικών παρατηρήσεων του Αδίδακτου κειμένου.



Ο τόνος στο β΄ενικό της Προστακτικής των ρημάτων

Ι. Στα ρήματα που έχουν από τρεις και πάνω συλλαβές, απλά ή σύνθετα, ο τόνος στο β΄ενικό της Προστακτικής όλων των χρόνων τίθεται στην προπαραλήγουσα, εάν η λήγουσα είναι βραχύχρονη:

Παίδευε                           κατάλυε
Παίδευσον                      κατάλυσον
Παίδευσαι                       κατάλυσαι
Παιδεύθητι                      καταλύθητι

ΑΛΛΑ: παιδεύου            καταλύου

ΙΙ. Όλοι οι μονοσύλλαβοι τύποι της Προστακτικής Αορίστου Β΄της ενεργητικής και της μέσης φωνής, όταν είναι μονοσύλλαβοι και συντίθενται με δισύλλαβη πρόθεση, ανεβάζουν τον τόνο στη λήγουσα της πρόθεσης κι επομένως τονίζονται στην παραλήγουσα:

σχές                        παράσχες
σχοῦ                        παράσχου
θές                           παράθες
 θοῦ                           παράθου
 δός                            μετάδος
  δοῦ                            παράδου

Εάν η πρόθεση είναι μονοσύλλαβη που έχει πάθει έκθλιψη, τότε ο τόνος ανεβαίνει μόνο στους μονοσύλλαβους τύπους του ενεργητικού Αορίστου Β΄:

    σχές                           πρόσχες
   σχοῦ                          προσχοῦ
θές                             ἔκθες
θοῦ                            ἐκθοῦ
   δός                            πρόδος
   δοῦ                            προδοῦ

ΙΙΙ. Στο β΄ενικό της Προστακτικής Αορίστου Β΄μέσης φωνής όλων των ρημάτων, απλών ή σύνθετων, ο τόνος παραμένει στη λήγουσα και είναι περισπωμένη (εκτός από την προηγούμενη περίπτωση, όταν δηλαδή ο ρηματικός τύπος είναι μονοσύλλαβος και η πρόθεση δισύλλαβη):

λαβοῦ, ἐκλαβοῦ, ἀντιλαβοῦ, διαλαβοῦ

ΑΛΛΑ: σχοῦ, παράσχου

IV. Οι οξύτονοι τύποι της Προστακτικής Αορίστου Β΄ ενεργητικής φωνής: ἐλθέ, εὑρέ, ἰδέ, εἰπέ, λαβέ, όταν γίνουν σύνθετοι ανεβάζουν τον τόνο στην προπαραλήγουσα:
ἔξελθε,  κάτιδε,  ἂντειδε, ἂνευρε, πρόλαβε.

V. Στην Προστακτική Ενεστώτα των συνηρημένων ρημάτων, ο τόνος στο β΄ενικό κανονίζεται προτού γίνει η συναίρεση:

Τίμα-ε (∪)           -         τίμα (βλ. Ι. κανόνα)
Τιμά-ου(−)           -         τιμῶ (βλ. Ι. κανόνα)

VI. Η Προστακτική του Παρακειμένου της μέσης φωνής τονίζεται όπως και η οριστική του ίδιου χρόνου:
λέλυμαι - λέλυσο
αφῖγμαι - αφῖξο

VII. Τα σύνθετα των ρημάτων: εἰμί, εἶμι, οἶδα, φημί, κεῖμαι ανεβάζουν τον τόνο και στην Οριστική και στην Προστακτική του Ενεστώτα:

εἰμί -  πάρειμι  - πάρισθι
εἶμι - ἔξειμι    - ἔξιθι
οἶδα - σύνοιδα - σύνισθι
φημί - σύμφημι - σύμφαθι
κεῖμαι - σύγκειμαι - σύγκεισο.



Επιμέλεια: Ελένη Παπαδοπούλου, φιλόλογος


Κυριακή 15 Μαρτίου 2020

Εξ αποστάσεως επανάληψη...Τελικό αίτιο

Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση αποτέλεσε και αποτελεί μια επιλογή του συγκεκριμένου ιστολογίου και της διαχειρίστριάς του, της ερανίστριας, πάντα ως συνέχεια της διά ζώσης διδασκαλίας στην τάξη και με απώτερο σκοπό την καλύτερη και την πιο εποπτική εκμάθηση βασικών γνώσεων των επιμέρους μαθημάτων (Αρχαία Ελληνικά, Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία). Οι συνθήκες της υποχρεωτικής διακοπής μαθημάτων και του εγκλεισμού στα σπίτια μας, λόγω της πανδημίας του Κορωνοϊού, διαμορφώνουν μια πρωτόγνωρη κατάσταση. Έτσι, εκτός από την ενδυνάμωση των οικογενειακών σχέσεών μας οι μαθητές έχουν περισσότερο ελεύθερο χρόνο για διάβασμα και επαναλήψεις για την ύλη που έχουν διδαχθεί. Ως εκ τούτου, αφού διαβάσουν από τα σχολικά εγχειρίδιά τους τις διδακτικές ενότητες μπορούν να αξιοποιήσουν και την αρωγή που τους προσφέρει το διαδίκτυο, και συγκεκριμένα το παρόν ιστολόγιο.



Το τελικό αίτιο εκφράζεται με τους παρακάτω τρόπους:
  • τελική πρόταση
  • αναφορικοτελική πρόταση
  • τελική μετοχή
  • απαρέμφατο του σκοπού
  • έναρθρο απαρέμφατο του σκοπού σε γενική (κυρίως στον Θουκυδίδη)
  • αιτιατική του σκοπού
  • επιρρηματικό κατηγορούμενο του σκοπού
  • εμπρόθετος προσδιορισμός του σκοπού (ένεκα+ Γενική, υπέρ+Γενική, ...)
  • συμπερασματική πρόταση με ώστε και απαρέμφατο που εκφράζει σκοπό
Μια άσκηση μετασχηματισμού θα προσανατόλιζε τους μαθητές, ιδιαιτέρως της κατεύθυνσης Ανθρωπιστικών Σπουδών, να αναγνωρίσουν τη μορφή του τελικού αιτίου και στη συνέχεια να την μετατρέψουν σε ορισμένα, κατά περίπτωση, από τα υπόλοιπα υποδεικνυόμενα είδη.


Παράδειγμα: Αἱ νῆες ἦλθον ἳνα βοηθήσωσιν------------------τελική πρόταση

Μετασχηματισμοί: 1. Αἱ νῆες ἦλθον (ως) βοηθήσουσαι--------------τελική μετοχή

                                 2.Αἱ νῆες ἦλθον τοῦ βοηθησαι--------------έναρθρο απαρέμφ. του σκοπού σε γεν

                                 3. Αἱ νῆες ἦλθον βοηθοί---------------------επιρρηματικό κατηγ. του σκοπού

                                4. Αἱ νῆες ἦλθον ὣστε βοηθεῖν-------------συμπερασματική πρόταση με ώστε κ.                                                                                                     απαρέμφατο που εκφράζει σκοπό

                                 
  Η άσκηση αυτή συνηθίζεται στα λατινικά για την εμπέδωση του φαινομένου του τελικού αιτίου, μπορεί, όμως, να εφαρμοστεί και στα αρχαία ελληνικά με πολλαπλά οφέλη τόσο στην κατανόηση της θεωρίας των τελικών προτάσεων όσο και στην ενδυνάμωση της γραμματικής.

 Παρακάτω δίνονται μια σειρά ασκήσεις αναγνώρισης και μετασχηματισμού του τελικού αιτίου που βασίζονται σε πραγματικά παραδείγματα προερχόμενα από κείμενα της αττικής πεζογραφίας.








Βιβλιογραφία
Humbert, Jean. Συντακτικόν της αρχαίας ελληνικής γλώσσης / Jean Humbert · μετάφραση Γεωργίου Ι. Κουρμούλη. - 2η έκδ. - Αθήνα : Παπαδήμας Δημ. Ν., 2002

Τζάρτζανος, Αχιλλέας Α. Συντακτικόν της αρχαίας ελληνικής γλώσσης  Εκδόσεις Κυριακίδη Μονοπρόσωπη ΙΚΕ, 2016.

Κατεβαίνης, Κωνσταντίνος Σ. Συντακτικό της ελληνικής γλώσσας : Και κυρίως του αττικού πεζού λόγου: Χρήσιμο στους μαθητές, φοιτητές και καθηγητές της φιλολογίας / Κωνσταντίνου Σ. Κατεβαίνη, Χαράλαμπος Αθ. Μπάλτας. - Αθήνα : Παπαδήμας Δημ. Ν., 1990

Ασωνίτης, Νίκος Σ. Συντακτικό της αρχαίας ελληνικής γλώσσας : Σε 66 ενότητες: Για χρήση των μαθητών μέσης εκπαιδεύσεως και των υποψηφίων ανωτάτων σχολών / Νίκου Σπ. Ασωνίτη, Βασίλη Δ. Αναγνωστόπουλου. - Αθήνα : Βιβλιοεπιλογή, [χ.χ.]

Τα κειμενικά παραδείγματα αντλήθηκαν από:
 http://www.greek-language.gr/greekLang/ancient_greek/tools/composition/02.html