Κική Δημουλά και Σημείο Αναγνωρίσεως

...με αφορμή την εκδημία της ποιήτριας Κικής Δημουλά 22/02/2020

Σημεῖο Ἀναγνωρίσεως

ἄγαλμα γυναίκας μέ δεμένα χέρια

Ὅλοι σέ λένε κατευθείαν ἄγαλμα,

ἐγώ σέ πρσφωνῶ γυναίκα κατευθείαν. 

Στολίζεις κάποιο πάρκο1.

Ἀπό μακριά ἐξαπατᾶς.

5 Θαρρεῖ κανείς πώς ἔχεις ἐλαφρά ἀνακαθήσει 

νά θυμηθεῖς ἕνα ὡραῖο ὄνειρο πού εἶδες,

πώς παίρνεις φόρα νά τό ζήσεις.

Ἀπό κοντά ξεκαθαρίζει τό ὄνειρο: 

δεμένα εἶναι πισθάγκωνα τά χέρια σου

10 μ' ἕνα σκοινί μαρμάρινο

κι ἡ στάση σου εἶναι ἡ θέλησή σου 

κάτι νά σέ βοηθήσει νά ξεφύγεις 

τήν ἀγωνία τοῦ αἰχμάλωτου. 

Ἔτσι σέ παραγγείλανε στό γλύπτη:

15 αἰχμάλωτη.

Δέν μπορεῖς

οὔτε μιά βροχή νά ζυγίσεις στό χέρι σου, 

οὔτε μιά ἐλαφριά μαργαρίτα.

Δεμένα εἶναι τά χέρια σου.

20 Καί δέν εἶν' τό μάρμαρο μόνο ὁ Ἄργος.2

Ἄν κάτι πήγαινε ν' ἀλλάξει

στήν πορεία τῶν μαρμάρων,

ἄν ἄρχιζαν τ' ἀγάλματα ἀγῶνες

γιά ἐλευθερίες καί ἰσότητες,

25 ὅπως οἱ δοῦλοι,

οἱ νεκροί

καί τό αἴσθημά μας,

ἐσύ θά πορευόσουνα

μές στήν κοσμογονία τῶν μαρμάρων

30 μέ δεμένα πάλι τά χέρια, αἰχμάλωτη.

Ὅλοι σέ λένε κατευθείαν ἄγαλμα, 

ἐγώ σέ λέω γυναίκα ἀμέσως. 

Ὄχι γιατί γυναίκα σέ παρέδωσε 

στό μάρμαρο ὁ γλύπτης

35 κι ὑπόσχονται οἱ γοφοί σου 

εὐγονία3 ἀγαλμάτων, 

καλή σοδειά ἀκινησίας.

Γιά τά δεμένα χέρια σου, πού ἔχεις 

ὅσους πολλούς αἰῶνες σέ γνωρίζω,

40 σέ λέω γυναίκα. 

Σέ λέω γυναίκα 

γιατ' εἶσ’ αἰχμάλωτη.

  (Τό λίγο τοῦ κόσμου, 1971)

1. Πρόκειται για το μαρμάρινο γλυπτό του Κωνσταντίνου Σεφερλή «Η Βόρειος Ήπειρος» (1951) που βρίσκεται στην Πλατεία Τοσίτσα της Αθήνας, στο πάρκο μεταξύ Πολυτεχνείου και Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου 

2. Άργος· ο πανόπτης Άργος, το μυθικό τέρας με τα εκατό μάτια, στον οποίο η Ήρα είχε αναθέσει να κρατάει αιχμάλωτη (δεμένη σε ένα δέντρο) τη μυθική Ιώ. Αξίζει να σημειωθεί πως η Ιώ είναι το μυθικό σύμβολο της κατατρεγμένης γυναίκας.

ευγονία· η απόκτηση πολλών γόνων (παιδιών).

 ΓΕΝΙΚΗ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΟΥ ΠΟΙΗΜΑΤΟΣ

-το άγαλμα παρουσιάζεται μέσα από 4 οπτικές πρόσληψης: του γλύπτη, των περαστικών, του ποιητικού υποκειμένου από μακριά και από κοντά.

-αρκετά σύμβολα υπάρχουν στο ποίημα

άγαλμα=γυναίκα

δεμένα χέρια=καταπίεση

γλύπτης=φορέας κοινωνικών στερεοτύπων

Αργος=επίσημη περιφρούρηση της γυναικείας καταπίεσης

βροχή, μαργαρίτα=απολαύσεις της καθημερινότητας

γοφοί, σοδειά=τεκνοποιία

-πλούσια εκφραστικά μέσα: μεταφορές, προσωποποιήσεις, παρομοιώσεις αντιθέσεις, χιαστό, άρση και θέση, εξ αναλόγου, παράλλαξη, εικόνες

-ο διάλογος του ποιητικού υποκειμένου με το άγαλμα δημιουργεί κλίμα οικειότητας, κατανόησης, συμπάθειας ενώ η εναλλαγή α’ και β’ προσώπου δίνε ποικιλία, ζωντάνια και δραματικότητα στο λόγο

- στο ποίημα διακρίνουμε τα εξής χαρακτηριστικά της ποιητικής της Δημουλά: βιωματικότητα, αίσθηση του τραγικού, προσωποποίηση αντικειμένων – εννοιών, αμφισημία λέξεων, «ανατρεπτική» γλώσσα, λεπτή ειρωνεία

Η ΚΙΚΗ ΔΗΜΟΥΛΑ ΣΕ ΜΙΑ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ (Ελευθεροτυπία 10/3/07)

…….." Την αναζήτησα στο τηλέφωνο και τη ρώτησα αν βλέπει τη γυναίκα έτσι «αιχμάλωτη» ακόμα, τόσα χρόνια μετά. «Και βέβαια», μου λέει, «γιατί η αιχμαλωσία της έχει σχέση με την ίδια τη φύση της: ό,τι κι αν κάνει η γυναίκα, αιχμάλωτη θα είναι, αφού γεννάει παιδιά. Λάθος απέδωσαν ορισμένοι -ένας πολιτικός χώρος το έκανε "σημαία", μου είπαν- προθέσεις ...ξεσηκωμού των γυναικών προς την ελευθερία σ' αυτό το ποίημα. Το ξέρετε ότι δεν είμαι φεμινίστρια και δεν μπορώ να καταλάβω τι θέλανε ν' αλλάξουνε οι φεμινίστριες. Να γίνουμε ανεξάρτητες; Μπορούμε, το δικαιούμαστε, όταν έχουμε παιδιά;»

  Για την Κική Δημουλά δεν υπάρχει γυναίκα που επιλέγει να μην κάνει παιδιά. «Καμία δεν το προτιμά αυτό, είναι αίτημα της φύσης, στο οποίο δεν μπορεί ν' αντισταθεί, η εκπλήρωση της γονιμότητας. Γρήγορα ή αργά, θα το επιδιώξει... Επομένως, προς τι η αντιπαράθεση με τον άνδρα; Ούτε το αίτημα της ισότητας μπορώ να καταλάβω -είναι δυνατή η ισότητα, υπάρχει στο σύμπαν τίποτα ίσο με το άλλο, δυο λουλούδια έστω; Είμαστε τόσο μπερδεμένοι πάνω σ' αυτό, ενώ είναι τόσο απλό. Πλαστήκαμε δύο διαφορετικά φύλα, ο άνδρας κατά τι ισχυρότερος από τη γυναίκα σωματικά και λιγότερο ευαίσθητος γενικά και η γυναίκα κατά τι πιο ευαίσθητη και ικανή να γεννήσει και να μεγαλώσει παιδιά.

  Χωρίς τον άνδρα -συνεχίζει- αμυνόμενο ανέκαθεν για να μην του επιβληθεί το γυναικείο φύλο, δεν γεννάει παιδιά... Ενώ από το άλλο μέρος, οι "επαναστάσεις" της δεν φαίνεται να τη βοήθησαν. Αντιθέτως, νομίζω, τη ζημίωσαν, φορτώνοντάς τη με πολλές ευθύνες -εργασία, οικογένεια- στις οποίες είναι δύσκολο έως αδύνατο ν' ανταποκριθεί. Και την παρέσυραν στην εύκολη διάλυση του γάμου• παραβλέποντας ότι όσοι γάμοι διατηρήθηκαν είναι μια σύμβαση, αναγκαία όμως, εκτός ακραίων περιπτώσεων, γιατί προσφέρει κάποιο στήριγμα. Με συνέπεια να βιώνει σήμερα η γυναίκα μια πολύ μεγάλη μοναξιά»