Πέμπτη 28 Ιουνίου 2018

Στέλλα-Λουΐζα Κατσαμπή: Μάχιμη ποιήτρια

Η Στέλλα-Λουΐζα Κατσαμπή είναι μια νεαρή ποιήτρια που πολιτογραφήθηκε στην πόλη της ποίησης με έμπονη προσπάθεια. Τα ποιήματά της διακρίνονται από μια ιδιότυπη ευαισθησία, αισθαντικότητα και τόλμη στην επιλογή και χρήση λέξεων. Τα ταξίδια της φαντασίας της είναι τόσο σαγηνευτικά, ώστε συνεπαίρνουν και τον πιο αμύητο στην ποίηση αναγνώστη.

Μάχιμη

Οι Δευτέρες,

σαν συρφετός στρατιωτών 

με βρίσκουν στις επάλξεις

μεταξύ συνθηκολόγησης και πολεμικής σύρραξης.

Κι εσένα,

πολύτιμό μου τιμαλφές,

που να σε κρύψω,

να μην σε 'βρει η εγκατάλειψη;

Που να σε φυλάξω τριγύρω μου

-να μην σε πάρουν τα σκάγια! -

γιατί, 

όταν θα τσούξει η απόρριψη,

η πληγή μου η βετεράνικη,

θα θέλω να αφανίσω 

όλα τα ανθρώπινα εντός μου,

μα πρωτίστως,

τα εκτός μου.

Κι ύστερα,

που θα 'σαι κι εσύ σκόρπιος

κουφάρι νεκρό στη μνήμη,

δεν θα ξέρω,

σε ποιον άλλον μη θανόντα, 

να αφήσω

της νιότης μου το Ρόδο.



Λανθάνοντα ένστικτα

Κρατούσες ένα μωρό
το σήκωνες ψηλά
σχεδόν το λάτρευες,
σχεδόν μπορούσες να το αγαπήσεις,
σχεδόν ζήλευες την ύπαρξη του,
και λέω σχεδόν,
γιατί μόνο οι λιπόψυχοι
δεν θέλουν τις ευθύνες,
για αυτό,
δεν αγαπάνε τις γυναίκες,
που γίνονται καλές μητέρες.

Μιλάω όμως πάλι,
για τον θαυμαστό σου μικρόκοσμο,
να αεροβαφτίζεις παιδιά
ψελλίζοντας του πατέρα σου το όνομα
που δεν ήταν αρκετός
να σε σηκώσει ψηλά
στης μάνας σου τα μάτια
και αυτό,
το μίσος για το θήλυ,
για την πρώτη γυναίκα που αγάπησες,
που δεν σε κράτησε ποτέ,
σε κάνει πάντα αχάριστο,
σε κάνει ζώο,
σε κάνει ύλη.
Μου είχες πει κάποτε,
πως αν κάναμε παιδί θα μου έμοιαζε,
και εγώ γέλασα,
γιατί θα ήταν όμορφο,
και θα ήταν η τελευταία σου ευκαιρία,
να αγαπήσεις τον εαυτό σου,
και να νιώσεις περήφανος
για κάτι που έπραξες.

Αναρωτιέμαι όμως,
αν
-όπως κάθε ξεδιάντροπη φορά -
μιλάω πάλι για τον εαυτό μου.







Η Στέλλα-Λουΐζα Κατσαμπή γεννήθηκε το 1995 στη Θεσσαλονίκη από πατέρα Κύπριο και μητέρα Ελληνίδα. Ζει και εργάζεται στη Χαλάστρα Θεσσαλονίκης. Σπούδασε στο Τμήμα Προσχολικής Αγωγής και Εκπαίδευσης του Α.Π.Θ. Το 2018 εξέδωσε την πρώτη της ποιητική συλλογή με τίτλο «Σάρκινοι θεοί» στην κοινή συλλογή «Ανθρώπινα Δαιμόνια» με τον Σταύρο Γκιργκένη. Ποιήματα και πεζά της έχουν δημοσιευτεί στο δοκιμιακό-λογοτεχνικό περιοδικό Νόημα, στην ηλεκτρονική ιστοσελίδα του Εντευκτηρίου καθώς και στην προσωπική της ιστοσελίδα brokenpastelchalks.blogspot.gr




Παρασκευή 22 Ιουνίου 2018

Το σχολείο των ονείρων μου


Και μέσα στο σκοτάδι και μέσα στην αλλοτρίωση πρέπει να ονειρευόμαστε για ένα καλύτερο σχολείο, ένα Σχολείο που θα διαπαιδαγωγεί Ανθρώπους! 

Αναδημοσίευση από το περιοδικό fractal, 49 http://fractalart.gr/o-scholeio-twn-oneirwn-moy/

Της Ελένης Κ. Παπαδοπούλου // *




Το Σχολείο των ονείρων μου
Στην Κατερίνα Π.


Το Σχολείο των ονείρων μου είναι ένα σχολείο γήινο, ανθρώπινο, ζεστό, αγαπητικό. Είναι μια κυψέλη όπου όλοι, μαθητές και δάσκαλοι, έρχονται σ’ αυτό, κάθε μέρα, με ευφρόσυνη διάθεση να μάθουν το πώς θα μαθαίνουν και να γνωρίσουν τα όρια και τις δυνατότητες που έχουμε εμείς, οι άνθρωποι.
Το Σχολείο των ονείρων μου είναι χτισμένο με υλικά τα αγνά νεανικά χαμόγελα και τις ώριμες συνέπειες μιας πρακτικής πείρας. Τα παιδιά ανέμελα και φυσικά συμμετέχουν στο πανηγύρι της μάθησης και σπουδάζουν τον σεβασμό, την ανεκτικότητα, την υπομονή, τον αγώνα του ανθρώπου να ανεβεί σε ψηλές κορυφές με μοναδικά του εφόδια, την προσπάθεια και την εξάρτυσή του.
Το Σχολείο των ονείρων μου είναι ένα διδακτήριο όπου οι δάσκαλοι σέβονται τον εαυτό τους και το λειτούργημά τους. Οι δάσκαλοι έχουν επιλέξει να είναι δάσκαλοι από αγάπη και πάθος. Φροντίζουν διαρκώς να μαθαίνουν, να γίνονται μαθητές, χωρίς να επιδιώκουν υλικές ανταμοιβές, αλλά για να είναι πάντα σε πνευματική ετοιμότητα να καθοδηγούν και να εμψυχώνουν τους μαθητές τους.
Το Σχολείο των ονείρων μου είναι ένα συνεργατικό σχολείο, όπου όλοι μαζί, μια γροθιά, θέτουμε στόχους και πασχίζουμε να τους πετύχουμε, για να απολαύσουμε τα αξιοζήλευτα χρυσά έπαθλα, την ικανοποίηση της συνεργασίας και την πραγμάτωση της απόπειρας. Ένα σχολείο, όπου η συνεργασία και η καλοπροαίρετη στάση των δασκάλων φωτίζουν και παραδειγματίζουν τους μαθητές. Ο παράλογος και ανώφελος ανταγωνισμός και η επιδίωξη ατομικών διακρίσεων σκονίζονται σε κάποια παρατημένα ράφια σαρακοφαγωμένων ερμαρίων.
Το Σχολείο των ονείρων μου είναι απαλλαγμένο από αδιαφορία, υποκρισία, σκοπιμότητες, ιδεολογήματα, αρχομανία και τα άλλα θανάσιμα αμαρτήματα της κοινωνίας . Ένα σχολείο που απομυζά κάθε ρανίδα γνώσης κι όχι ένα ανθρωποφάγο σχολείο που εξοντώνει μαθητές και δασκάλους.
Το Σχολείο των ονείρων μου στην αυλή του έχει έναν ιστό όπου ανεμίζουν στον βαθυγάλανο ουρανό οι σημαίες της δικαιοσύνης και της αξιοκρατίας. Ένα σχολείο που κλείνει για τις καλοκαιρινές διακοπές σκορπώντας δάκρυα λύπης στα μάτια και ανοίγει τον Σεπτέμβρη με χαρές και ελπίδες για το νέο ταξίδι της μάθησης.
Το Σχολείο των ονείρων μου είναι αληθινό και απλό. Ένα σχολείο αγάπης για τα Γράμματα και τον Άνθρωπο, ένα σχολείο κοιτίδα, που δίνει αγκαλιές θαλπωρής, που προσφέρει πνευματική τροφή και ζείδωρο ήλιο στα παιδιά με την εύπλαστη ψυχή και την ακόρεστη δίψα για γνώση.
Το Σχολείο των ονείρων μου θέλω να είναι όμορφο και να αντανακλά την ομορφιά του στις ψυχές μας. Γιατί μόνο οι ψυχές των ανθρώπων μπορούν να  ομορφαίνουν τον κόσμο μας!

Ένα πεζό ποίημα μιας μάχιμης καθηγήτριας πολλών σχολείων.




* Η Ελένη Παπαδοπούλου, εκπαιδευτικός Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, είναι απόφοιτος του Τμήματος Φιλολογίας Α.Π.Θ., με ειδίκευση Κλασικών Σπουδών, και κάτοχος Μεταπτυχιακού Διπλώματος Eιδίκευσης της Θεολογικής Σχολής Α.Π.Θ., του τομέα Αρχαίων Ελληνικών της Χριστιανικής Γραμματείας . Είναι συντάκτης του φιλολογικού-εκπαιδευτικού ιστολογίου eranistria.blogspot.com


Καλό καλοκαίρι!


Δευτέρα 4 Ιουνίου 2018

Χρήσιμες Οδηγίες για την Έκθεση των Πανελλαδικών Εξετάσεων




Η ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ ΣΤΙΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ


Καίριες επισημάνσεις για βαθμολογητές και υποψηφίους των Πανελλαδικών Εξετάσεων.



    
    Η παραγωγή γραπτού λόγου στο πλαίσιο του μαθήματος της Νεοελληνικής Γλώσσας αποτελεί για χρόνια αντικείμενο συζητήσεων και αντιπαραθέσεων, τόσο εξαιτίας της δυσκολίας ανάπτυξης των σχετικών δεξιοτήτων στους μαθητές, όσο και (κυρίως) λόγω των ομολογουμένως χαμηλών επιδόσεων των υποψηφίων στις Πανελλαδικές Εξετάσεις. Θα ήταν χρήσιμο, επομένως, ενόψει των Πανελλαδικών Εξετάσεων του 2018 να διερευνήσουμε ορισμένες από τις δυσκολίες αυτές που προκαλούν δικαιολογημένη ανησυχία σε μαθητές και φιλολόγους.

   Η Παραγωγή Λόγου με τη μορφή που εξετάζεται σήμερα στις Πανελλαδικές Εξετάσεις καθιερώνεται με το Πρόγραμμα Σπουδών του 1999 (ΥΑ Γ2/1088, ΦΕΚ 561/06-05-1999), όπου προβλέπεται για τη γραπτή έκφραση με τον αποφαντικό - κριτικό τρόπο «να προβληματίζεται ο μαθητής για ποικίλα θέματα και να εκφράζεται γραπτά με σαφήνεια· να χειρίζεται τους τρόπους πειθούς (επίκληση στη λογική, στο συναίσθημα, στην αυθεντία) και τα διάφορα μέσα πειθούς (επιχειρήματα, τεκμήρια, περιγραφές, μεταφορές, χιούμορ κτλ.) με τον κατάλληλο τρόπο για να πετύχει τον εκάστοτε επιδιωκόμενο στόχο· να αναπτύξει την ικανότητα να γράφει ποικίλα είδη κειμένων στα οποία κυριαρχεί ο αποφαντικός - κριτικός τρόπος ή παρουσιάζονται οι ποικίλες μείξεις του με τους άλλους τρόπους και να χρησιμοποιεί την κατάλληλη για την περίσταση γλωσσική ποικιλία». Έτσι, από τις Πανελλαδικές Εξετάσεις του 2000 εμφανίζεται η Παραγωγή Λόγου (άσκηση Γ) σε επικοινωνιακό πλαίσιο, η οποία βαθμολογείται έως το 2008 με το 1/2 των συνολικών μονάδων (50), ενώ από το 2009 και εξής με τα 2/5 (40).

 Όσον αφορά το επικοινωνιακό πλαίσιο, στις Πανελλαδικές Εξετάσεις  κυριαρχεί το άρθρο σε σχολική, τοπική κτλ. εφημερίδα (32 εμφανίσεις), ακολουθεί ο προσχεδιασμένος προφορικός λόγος (19 εμφανίσεις), ενώ ελάχιστα εμφανίζεται η επιστολή (5 φορές) και το αποδεικτικό δοκίμιο (4 φορές).

Όσον αφορά τις ενότητες στις οποίες εντάσσονται τα θέματα της παραγωγής λόγου που έχουν εξεταστεί στις Πανελλαδικές Εξετάσεις, μπορούμε να παρατηρήσουμε τα εξής :
1η Ενότητα (Γλώσσα: Λόγος &Διάλογος): 4 φορές
2η Ενότητα (Διάλογος Δύο Γενεών): 3 φορές
3η Ενότητα (Ελεύθερος Χρόνος &Ψυχαγωγία): 1 φορά
4η Ενότητα (Αθλητισμός): 2 φορές
5η Ενότητα (Ένδυση, Υγεία, Διατροφή): 2 φορές
6η Ενότητα (Γέλιο): 1 φορά
7η Ενότητα (Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης): 3 φορές
8η Ενότητα (Καταναλωτισμός &Διαφήμιση): 6 φορές
9η Ενότητα (Επάγγελμα &Εργασία): καμία εμφάνιση
10η Ενότητα (Ανεκτικότητα &Αποκλεισμός): 4 φορές
11η Ενότητα (Τέχνη &Κριτική): 4 φορές
12η Ενότητα (Παιδεία &Εκπαίδευση): 4 φορές
13η Ενότητα (Οι ελληνικοί τόποι και τα μνημεία τους): 1 φορά
14η Ενότητα (Τουρισμός): 1 φορά
15η Ενότητα (Οικολογία): 6 φορές
16η Ενότητα (Επιστήμη &Τεχνολογία): 7 φορές
17η Ενότητα (Ελευθερία &Εξουσία): 3 φορές
18η Ενότητα (Πρόσωπο &Προσωπείο): 2 φορές
19η Ενότητα (Παράδοση): 2 φορές
20ή Ενότητα (Ελλάδα, Ευρώπη, Κόσμος): 5 φορές.

    Μπορούμε να δούμε τώρα ορισμένα από τα θέματα που προκαλούν τον προβληματισμό μαθητών και εκπαιδευτικών:

1) Ποιες τεχνικές διδασκαλίας υποβοηθούν στην ενεργοποίηση της σκέψης και της κριτικής ικανότητας των μαθητών, ώστε να ανταποκρίνονται πληρέστερα στο θέμα;

Χρήσιμος είναι ο καταιγισμός ιδεών (brainstorming), ώστε να αναδειχθούν οι γνώσεις και οι απόψεις των μαθητών και στη συνέχεια να συμπληρωθούν και να συζητηθούν από τον διδάσκοντα. Επίσης μπορεί να δίνεται σαφές και ουσιαστικό συνοδευτικό υλικό (κείμενα, πηγές κτλ.), το οποίο θα κατατοπίζει τους μαθητές στις βασικές παραμέτρους του θέματος, αντί για τις προκατασκευασμένες λίστες σημείων (bullet points), που απομνημονεύουν οι μαθητές και αναπαράγουν μηχανιστικά στα κείμενά τους.

2) Πολλοί φιλόλογοι δίνουν έναν κατάλογο με το λεξιλόγιο το σχετικό με τη θεματική ενότητα. Βοηθάει αυτό τους μαθητές στη βελτίωση της έκφρασή τους; 

Έχει αποδειχθεί ερευνητικά ότι οι πίνακες με λεξιλόγιο δεν συνεισφέρουν στον εμπλουτισμό του λεξιλογίου των μαθητών, επειδή οι μαθητές βλέπουν τη λέξη εκτός συμφραζομένων, την αποστηθίζουν και συνήθως δεν την εντάσσουν δημιουργικά στο κείμενό τους. Για τον λόγο αυτό προτείνεται ο εμπλουτισμός του λεξιλογίου των μαθητών να επιτυγχάνεται κειμενοκεντρικά, με βάση τα κείμενα που μελετώνται για τη θεματική ενότητα, ώστε να αφομοιώνουν σημασίες οι μαθητές και όχι μόνο τις λέξεις.

3) Αν ο μαθητής αναδιατυπώσει τα δεδομένα του θέματος, αυτό θεωρείται ικανοποιητικός πρόλογος;

Συνήθως είναι ικανοποιητικός και ασφαλής ο σχολιασμός των δεδομένων, παρά το ότι δεν είναι πρωτότυπος. Είναι αναγκαία βέβαια η επιβεβαίωση των δεδομένων, ώστε να αποτελέσουν τη λογική βάση -λογική θεμελίωση- πάνω στην οποία θα χτιστεί η επιχειρηματολογία των ζητουμένων. Σε κάθε περίπτωση, ο μαθητής θα πρέπει να γράψει τον πρόλογο αφού μελετήσει πολύ καλά το θέμα, σχηματίσει το διάγραμμα και ακολούθως να εμπνευστεί έναν πρόλογο που να «δένει» με τις βασικές ιδέες του θέματος. Καλό θα ήταν να αποφεύγονται «κλισέ» εκφράσεις του τύπου «Σε μια εποχή όπου κυριαρχεί..», «Στη σημερινή τεχνολογική εποχή…» κ.ά., γιατί είναι δυνατό να απομακρύνουν από τα συγκεκριμένα ζητούμενα και να οδηγήσουν σε περιττές γενικεύσεις
.
4) Μερικά βιβλία και φιλόλογοι προτείνουν μια σειρά από χρήσιμες φράσεις για πρόλογο, μετάβαση και επίλογο. Αξιολογούνται θετικά από τους βαθμολογητές; 

Εξαρτάται από τις φράσεις. Για έναν αδύνατο μαθητή ίσως είναι χρήσιμες. Η τυποποίηση ωστόσο και η ομοιομορφία που παρατηρείται σε πολλά γραπτά μαθητών δημιουργεί ένα αίσθημα ότι όσα γράφονται δεν αποτελούν αφομοιωμένες ιδέες ή λεξιλόγιο μαθητή, αλλά προϊόν αποστήθισης και έχουν αρνητική επίδραση στον βαθμολογητή.

5) Πώς θα μπορέσει ο μαθητής να ανταποκριθεί ικανοποιητικά στο κειμενικό είδος που του ζητείται κάθε φορά;

Όταν ο μαθητής αναλογιστεί τις παραμέτρους επικοινωνίας (ποιος μιλάει, σε ποιον, πού, πότε και με ποιον στόχο), τότε είναι δυνατό να έχει μεγαλύτερη επιτυχία στο επικοινωνιακό πλαίσιο. Θα πρέπει όμως να έχει ήδη εξοικειωθεί με τις συμβάσεις του κειμενικού είδους (άρθρου, επιστολής, ομιλίας κτλ.). Βέβαια, θα πρέπει να επισημάνουμε ότι το κειμενικό είδος πλαισιώνει την ανάπτυξη στο σύνολό της και δεν θα πρέπει να περιορίζεται μόνο στα εξωτερικά του χαρακτηριστικά, π.χ. στον τίτλο.

6) Είναι γνωστικό μάθημα η Έκθεση; Πόση γνώση πρέπει να παρεμβάλει ο μαθητής στην ανάπτυξή του; 

Όχι, η Έκθεση δεν είναι γνωστικό μάθημα. Σκοπός είναι να διαφανεί η ικανότητα του μαθητή να αντιμετωπίζει ένα πρόβλημα / μια ιδέα / μια στάση ή συμπεριφορά αρθρώνοντας λόγο σαφή και ουσιαστικό. Για ορισμένα θέματα απαιτείται ένα «μίνιμουμ» γνωστικό υλικό. Τις γνώσεις ο μαθητής θα μπορούσε να τις αντλήσει από τα βιώματά του, τις εμπειρίες του, από τα βιβλία ή τα σχολικά μαθήματα. Η παραγωγή λόγου όμως δεν πρέπει με κανένα τρόπο να μετατρέπεται σε επίδειξη γνώσεων επί του θέματος.

7) Από πού θα αντλήσει το υλικό για την τεκμηρίωσή του ο μαθητής, αν δεν έχει δικά του επιχειρήματα για το θέμα; 

Η Ν. Γλώσσα, όπως ειπώθηκε, δεν είναι γνωστικό μάθημα. Δε χρειάζεται να ανακαλέσει έτοιμο υποστηρικτικό υλικό για να τεκμηριώσει το θέμα του. Αρκεί να βρεθεί αντιμέτωπος με την απορία και να σκεφτεί σε βάθος. Το συνοδευτικό κείμενο μπορεί επίσης να φανεί χρήσιμο στον μαθητή ενεργοποιώντας την κρίση του.

8) Πώς ορίζεται το «επαρκές» περιεχόμενο; 

Η επάρκεια των ιδεών - επιχειρημάτων δεν είναι θέμα ποσότητας αλλά ποιότητας και  κρίνεται από το ίδιο το γραπτό και όχι από τις «έτοιμες», «προκαθορισμένες» ιδέες. Με άλλα λόγια, ο βαθμολογητής: α) Δεν περιμένει να γράψει (ή να μην γράψει) ο μαθητής κάτι υποχρεωτικά, αλλά προέχει γι’ αυτόν αν αυτό που γράφει ο μαθητής υπηρετεί όλο το κείμενό του και βρίσκεται σε αρμονία με τα ζητούμενα. Αξιολογεί δηλ. τις ιδέες που καταθέτει ο μαθητής. β) Αξιολογεί θετικά επιχειρήματα και όχι απλές θέσεις, επομένως θα πρέπει να διασαφηνιστεί στον μαθητή τι είναι επιχείρημα και τι μια απλή αποδεικτέα θέση όπως αυτές που εμφανίζονται στα φροντιστηριακά βιβλία. Θα πρέπει πάντως να θεωρείται ικανοποιητικό αν ο μαθητής παραθέσει  3-4 επιχειρήματα για κάθε ζητούμενο.

9) Βοηθάει το περιεχόμενο η εξέταση του θέματος από την πλευρά των τομέων (λ.χ. του ηθικού, κοινωνικού, πνευματικού κτλ.);

Καλύτερα να χρησιμοποιούνται οι τυποποιημένοι τομείς με φειδώ. Μπορούν βέβαια να προσφέρουν κάποιες ιδέες στον μαθητή αν έχουν άμεση συνάφεια με το θέμα. Συνήθως όμως φαίνεται να τυποποιούν τη σκέψη του και να την καλουπώνουν, παράγοντας «ανύπαρκτα» επιχειρήματα που δεν αντέχουν σε κανέναν λογικό έλεγχο και προκαλούν συχνά ακόμη και τη θυμηδία. Προτείνεται επομένως ο μαθητής να σκέφτεται βιωματικά ή να εξετάζει πώς η άποψη ή το θέμα επηρεάζουν σε ατομικό ή συλλογικό επίπεδο.

10) Αν το θέμα έχει δύο ζητούμενα, πώς ξέρει ο μαθητής αν είναι ισοδύναμα; Θα πρέπει να τα αναπτύξει ισόρροπα; 

Συνήθως τα ερωτήματα είναι ισοδύναμα και θα πρέπει να είναι παρόμοια η ανάπτυξή τους. Αν η ζητούμενη παραγωγή λόγου είναι 600 λέξεις, επομένως 6 περίπου παράγραφοι, αφαιρώντας τον πρόλογο και τον επίλογο έχουμε δύο παραγράφους για κάθε ζητούμενο περίπου. Ωστόσο, μια κριτική θεώρηση των ζητουμένων μπορεί να δείξει ότι το πρώτο π.χ. είναι σημαντικότερο, ενώ το δεύτερο απορρέει από το πρώτο, ώστε να εμπλουτιστεί με περισσότερα επιχειρήματα το πρώτο ζητούμενο. Θα πρέπει να θυμόμαστε πάντως ότι σημασία δεν έχει το πόσο γράφουμε, αλλά το τι γράφουμε.

11) Αν ο μαθητής διαφωνεί και εκφράζει μια αντίθετη άποψη από την «τρέχουσα», θα του κοστίσει βαθμολογικά; Είναι υποχρεωτικό να συμφωνεί; 

Όχι, φτάνει να τεκμηριώσει με σαφήνεια τη διαφωνία του αφού σχολιάσει και την «τρέχουσα» άποψη. Κάθε άποψη, άλλωστε, είναι αποδεκτή αν είναι τεκμηριωμένη, όπως αναφέρεται εξάλλου και στις οδηγίες προς τους εξεταζόμενους για όλα τα μαθήματα και όχι μόνο τη Γλώσσα. Είναι σημαντικό όμως ο μαθητής να μην αναπτύσσει τη διαφωνία του με οξύτητα ή να φτάνει σε ακρότητες.

12) Επιτρέπονται οι ρητορικές ερωτήσεις;

Ναι, χωρίς όμως να γίνεται κατάχρησή τους. Ίσως είναι βοηθητική μία ερώτηση μεταξύ προλόγου και κυρίως θέματος ή σε κάποια μεταβατική παράγραφο, ιδίως αν ο μαθητής έχει αδυναμία στο θέμα της συνοχής του λόγου. Πάντως, η εμπειρία από τα βαθμολογικά κέντρα δείχνει ότι οι ρητορικές ερωτήσεις αποτελούν κλισέ στα γραπτά των μαθητών και εμφανίζονται στην πλειονότητα των γραπτών στο τέλος του προλόγου ή του επιλόγου, οπότε ο μαθητής θα πρέπει να έχει επίγνωση ότι η τυποποίηση δεν είναι θετική.

13) Ποια παράγραφος θεωρείται πλήρως αναπτυγμένη: όταν περιέχει μία θεματική πρόταση και λεπτομέρειες ή μπορεί να έχει δύο συναφείς θεματικές προτάσεις, για να γίνει πλουσιότερη;

Μία ικανοποιητική παράγραφος είναι γύρω στις 100-150 λέξεις και θα πρέπει να περιέχει μία θεματική περίοδο τεκμηριωμένη με 2-3 επιχειρήματα. Στην ανάπτυξη των παραγράφων συμβάλλει θετικά η αξιοποίηση των ποικίλων τρόπων ανάπτυξης παραγράφων (π.χ. αντίθεση, αίτιο - αποτέλεσμα κτλ.), ώστε να μην είναι η σχέση των επιχειρημάτων πάντοτε προσθετική. Η χρήση δύο θεματικών προτάσεων στην παράγραφο μπορεί να οδηγήσει σε πληθωρισμό και περιττολογία και να διασπάσει τη συνοχή της παραγράφου ή να μην ευνοήσει μια επαρκή ανάπτυξη.

14) Γιατί οι μαθητές καταλήγουν συχνά στην τυποποίηση της γραφής τους; Πόσο αρνητικό είναι αυτό στην αξιολόγησή τους; 

Οι μαθητές αρέσκονται στους κανόνες και τις συγκεκριμένες οδηγίες, αλλά οι κλισέ εκφράσεις και ιδέες δεν αξιολογούνται συνήθως θετικά. Υπάρχουν γραπτά μαθητών στα οποία παρατηρείται έντονη προσπάθεια να «αξιοποιηθεί» συγκεκριμένο λεξιλόγιο, το οποίο πιστεύεται ότι θα κάνει «καλή» εντύπωση στους βαθμολογητές, όπως π.χ. εθελοντισμός, πνευματικοί ταγοί, ανθρωπιστική παιδεία, αποκαΐδια της ανθρωπιάς κτλ. Είναι όμως πεποιημένο, επιτηδευμένο και συχνά ξένο προς το επικοινωνιακό πλαίσιο, οπότε δεν μπορεί να εκτιμηθεί στο κείμενο του μαθητή θετικά. Η πρωτοτυπία της σκέψης των μαθητών είναι γενικά ένα ζητούμενο και σίγουρα, όταν ανευρίσκεται, πριμοδοτείται.

15) Το μη κατάλληλο επικοινωνιακό πλαίσιο αφαιρείται από την έκφραση ή τη δομή; 

Η απουσία τυπικών αναγνωριστικών του επικοινωνιακού πλαισίου, όπως λ.χ. προσφώνηση, αποφώνηση, αφαιρούνται από τη δομή, ενώ το ύφος επηρεάζει την έκφραση.
16) Μέχρι πόσα μόρια μπορούν να αφαιρεθούν για τα ορθογραφικά λάθη;

Με δεδομένο ότι η έκφραση στην παραγωγή λόγου βαθμολογείται με το 12/40 και περιλαμβάνει τη σαφή και ακριβή διατύπωση, τον λεκτικό πλούτο, την κατάλληλη γλωσσική ποικιλία, την ορθή σύνταξη και γραμματική, η ορθογραφία δεν μπορεί να υπερβαίνει συνολικά  τα 3 μόρια, αν είναι εξαιρετικά κακή.

17) Πόσο κοστίζει η υπέρβαση του ορίου λέξεων; 

Πέραν της ανεκτικότητας του συν-πλην10%, θα πρέπει να αφαιρείται μία μονάδα για κάθε 100 λέξεις υπέρβαση. Είναι αναγκαίο ωστόσο να βλέπουμε και σφαιρικά την όλη ανάπτυξη του μαθητή. Αν λ.χ. η υπέρβαση δεν είναι σε βάρος της ποιότητας του λόγου και του περιεχομένου, είναι δυνατόν να μην αντιμετωπιστεί με πολύ μεγάλη αυστηρότητα. Είναι όμως σημαντικό να μην ενθαρρύνονται οι μαθητές να υπερβαίνουν το όριο.

18) Ο επίλογος πρέπει να αναφέρεται υποχρεωτικά και στα δύο ζητούμενα; Είναι ικανοποιητική μια σύνοψη των κυριότερων ιδεών; 

Συνήθως η σύνοψη ή ανακεφαλαίωση και των δύο ζητουμένων είναι ικανοποιητική, με την προϋπόθεση ότι δεν ανοίγει καινούρια ζητήματα, τα οποία αφήνει ανοιχτά στο τέλος. Από την άλλη πλευρά, ο επίλογος δεν μπορεί να μην αποτελεί μια ολοκληρωμένη παράγραφο. Επίλογοι των τριών σειρών δεν θεωρούνται επιτυχημένοι.

19) Σημεία στίξης (παρενθέσεις, άνω τελεία, διπλή τελεία, θαυμαστικά κτλ.) και συντομογραφίες  (π.χ., κτλ. …) χρησιμοποιούνται; Τα διδάσκονται να τα ερμηνεύουν, δεν μπορούν να τα χρησιμοποιούν;

Κατά την άποψή μας δεν είναι απαγορευτικά, φτάνει να χρησιμοποιούνται με φειδώ και μόνο αν το επικοινωνιακό πλαίσιο τα ανέχεται ή και τα απαιτεί.

20) Παραδείγματα και αυθεντίες μπορούν να παρεμβάλλουν στην ανάπτυξή τους οι μαθητές; 

Οι μαθητές διδάσκονται να εντοπίζουν και να αξιολογούν τεκμήρια, επομένως μπορούν και να τα χρησιμοποιούν στην παραγωγή λόγου. Το πρόβλημα είναι να μη γίνεται κατάχρησή τους ή να μην είναι συναφή με το θέμα.

21) Πόσο εξαντλητική πρέπει να είναι η ανάλυση μιας θέσης;

Η ανάπτυξη του μαθητή θα πρέπει να είναι σαφής και κατανοητή, να μην αφήνει «σκοτεινά» σημεία ούτε να αναγκάζει τον βαθμολογητή να μαντεύει «τι θέλει να πει ο ποιητής». Από την άλλη πλευρά, δεν θα πρέπει να είναι και εξαντλητική, γιατί υπάρχει ο κίνδυνος της υπεραπλούστευσης ή της υπέρβασης του ορίου λέξεων.

22)Υπάρχει άριστα στην Παραγωγή Λόγου;

Θεωρητικά υπάρχει. Το πρόβλημα είναι ότι δεν το βλέπουμε παρά ελάχιστα στις βαθμολογίες των μαθητών. Ίσως αυτό να οφείλεται στις υπερβολικές προσδοκίες των βαθμολογητών να ανακαλύψουν τελειότητα περιεχομένου, έκφρασης και δομής στις εκθέσεις των μαθητών. Πάντοτε θα πρέπει ωστόσο να θυμούνται ότι οι μαθητές είναι παιδιά χωρίς πλούσια βιώματα και εμπειρίες που να τους προσφέρουν την εντυπωσιακή σκευή που τους ζητάμε.

23) Θα πρέπει να βαθμολογούμε συγκριτικά ή αδικείται ή ευνοείται τελικά ο μαθητής; 

Είναι αναπόφευκτη η συγκριτική βαθμολόγηση. Θα προσπαθούμε ωστόσο να βλέπουμε και αυτοτελώς το γραπτό, γιατί όντως μπορεί να ευνοηθεί ή να αδικηθεί ο μαθητής.

Αγάθη Γεωργιάδου, PhD,  Γιάννης Ι. Πασσάς, MEd