Κλιματική αλλαγή, εντυπώσεις και αποτυπώσεις
(Δημιουργός project Ελένη Κ. Παπαδοπούλου)
ΚΕΙΜΕΝΟ 1
Γιατί
νοσεί η Πόλις;
Ευφροσύνη
Μουρελή, Ψυχίατρος,
ομαδική αναλύτρια, οικογενειακή θεραπεύτρια.
Τεύχος
38 metalogos-systemic-therapy-journal.eu
Όπως λέει ο Σάββας Μιχαήλ στο βιβλίο του ΑΝΤΙ ΓΟΝΗ
ΑΝΤΙ ΘΕΟΣ ΑΝΤΙ ΤΥΡΑΝΝΟΣ (Μιχαήλ 2020), στον Οιδίποδα του Σοφοκλή τίθεται το
κατεξοχήν ελληνικό, και πολιτικό, ερώτημα: γιατί νοσεί η Πόλις; Η Νόσος είναι
«επίπτωση μιας ύβρεως που διασαλεύει τη φυσική και ηθικό-κοινωνική ιστορική
τάξη πραγμάτων και πυροδοτεί μια μέχρι θανάτου σύγκρουση του ανθρώπου με
δυνάμεις ανεξέλεγκτες, τη Μοίρα», στην περίπτωση μας τη Φύση. Η ύβρις σήμερα
είναι ότι ο άνθρωπος θεωρεί ότι η φύση υπάρχει για τη δική του ικανοποίηση, ότι
είναι αντικείμενο προς χρήση.
Ο Οιδίπους τύφλωσε τα μάτια του, που δεν έβλεπαν τι
έκανε, για να δει αυτό που είχε κάνει. Εμείς θα θελήσουμε να δούμε γιατί νοσεί
η Πόλις ή σαν την Ιοκάστη θα προσπαθήσουμε να το κρύψουμε; Ο Habermas λέει ότι
«τόση επίγνωση της μη γνώσης μας δεν υπήρξε ποτέ». Η επίγνωση της μη γνώση μας
δεν είναι ζήτημα έλλειψης πληροφόρησης, είναι κυρίως ζήτημα ψυχικής αντοχής. Σε
όλα τα επίπεδα: ατομικό, ομαδικό, συλλογικό.
Ακόμη και η ορολογία που χρησιμοποιούμε προδίδει μια
προσπάθεια απόκρυψης. Ο όρος Ανθρωπόκαινος, όρος γεωλογικός, είναι όρος
ουδέτερος, δεν έχει συνδεθεί ακόμα με αισθήματα, φαντασίες, ιστορίες. Δηλώνει
ότι η ανθρώπινη δράση συνιστά γεωλογική δύναμη παρεμβαίνουσα στο σύμπαν της ζωής
του πλανήτη και αποκρύπτει τα πολύ συγκεκριμένα αίτια της περιβαλλοντικής
καταστροφής. Η καταστροφή της φύσης δεν είναι εν γένει ανθρωπογενής, είναι
καπιταλιστικογενής. Η πλανητική οικονομία ενώνει όλα τα είδη κάτω από την
προσταγή της αγοράς και οι ακρότητές της απειλούν το σύνολο της ανθρωπότητας.
Ιδιαίτερα καταστροφικός αποδεικνύεται ο σύγχρονος καπιταλισμός που
εμπορευματοποιεί ό,τι ζει με τις βιοτεχνολογικές του παρεμβάσεις σε ζώα,
σπόρους, κύτταρα, φυτά.
Επιστήμονες, όπως ο βιολόγος Ρομπ Γουάλας και ο
γιατρός Michael Greger έχουν αναδείξει την συσχέτιση της βιομηχανικής γεωργίας
και κτηνοτροφίας, που αποτελεί πεδίο γιγάντιων πολυεθνικών, με τη δημιουργία
των συνθηκών για το πέρασμα παθογόνων ιών από τα ζώα στους ανθρώπους, όπως
έγινε με τον ιό της σημερινής πανδημίας.
Η απόκρυψη δεν σταματά εδώ αλλά συνεχίζεται. Ο όρος
Ανθρωπόκαινος Εποχή συρρικνώνεται στον όρο κλιματική αλλαγή, ο οποίος με τη
σειρά του συρρικνώνεται στον όρο υπερθέρμανση του πλανήτη. Αυτό που
αντιμετωπίζουμε ωστόσο είναι πολύ μεγαλύτερο: εξορύξεις, αρσενικό στο νερό,
ραδιενεργός ρύπανση, τερατώδη ποσά τοξικών χημικών, εξαφάνιση λιμνών, ποταμών,
δασών, απλοποίηση του οικοσυστήματος με απώλεια χιλιάδων ειδών - οι Ιάπωνες σε
κάποιες περιοχές επιτελούν οι ίδιοι την επικονίαση στα φυτά χρησιμοποιώντας
μπατονέτες, γιατί οι μέλισσες έχουν αφανιστεί. Επίσης, αντιμετωπίζουμε ό,τι
έχει ονομαστεί νεκρο-πολιτική, δηλαδή η άγρια εκμετάλλευση μεγάλων κοινωνικών
ομάδων, θα μπορούσε να πει κανείς, ολόκληρων ηπείρων, όπως η Αφρική,
γενοκτονίες, πόλεμοι. Για όποιον αντέχει να δει, βλέπει ότι όλα τα κομμάτια του
συστήματος αποκαλύπτουν «την τρέλα της καπιταλιστικής μηχανής και τον
παθολογικό, παραληρηματικό χαρακτήρα της ορθολογικότητάς της». Η βελτίωση των
όρων ζωής που υπόσχεται ο καπιταλισμός καταστρέφει τους όρους ζωής.
Αλλά ο καπιταλισμός δεν είναι μόνο ένα οικονομικό
σύστημα, ένα βάρος πάνω στην ανθρωπότητα που αρκεί να κουνήσουμε όλοι τους
ώμους μας και θα πέσει, ούτε έχει ανάκτορα για να τα καταλάβουμε. Παράγει
αξίες, σχέσεις, γνώσεις, παράγει ένα τρόπο ζωής. Η ζωή μας ολόκληρη είναι σε
σύζευξη μαζί του.
Ο άνθρωπος, μέσα στο καπιταλισμό θεωρείται ζώο
εγωιστικό προσκολλημένο στα συμφέροντα του. Ο Alain Badiou (Badiou 2015)
αναρωτιέται: αν στο ερώτημα «τι σημαίνει να ζει κανείς» η απάντηση είναι η
ικανοποίηση των αναγκών και η επιδίωξη των ατομικών συμφερόντων, τότε πρόκειται
για μια εξαιρετικά φτωχή στην ουσία της εκδοχή της ανθρωπότητας. Θεωρεί ότι ο
καπιταλισμός επιχειρεί να καταστήσει το νόημα της ανθρώπινης ζωής συμβατό με τη
λογική της λειτουργίας του κεφαλαίου, να συζεύξει την ανθρώπινη ζωή σε όλες της
τις διαστάσεις με τη λογική του κέρδους. Να την παγιδεύσει, να την συρρικνώσει
στη διάσταση του συμφέροντος. Κομμένοι και ραμμένοι στα μέτρα του, λοιπόν, και
εμείς και τα παιδιά μας.
Το κέρδος προβάλλεται ως το κατεξοχήν ποθούμενο
αντικείμενο, συνεχώς νομιμοποιούμενο στην κοινωνική συνείδηση, νομιμοποιώντας
με τη σειρά του τον εσαεί ανταγωνισμό των παντός είδους συμφερόντων. Ο Badiou
(Badiou 2015) λέει: «αυτό που με εκπλήσσει είναι η φτώχεια του καπιταλιστικού
πλούτου. Και ειδικότερα, η φτώχεια της ίδιας της επιθυμίας, διότι κατά βάση
πρόκειται για επιθυμία αντικειμένων και όσων επιτρέπουν την απόκτησή τους.
Συνεπώς, ο καπιταλισμός είναι ένα είδος διανομής αντικειμένων που συγκροτεί την
ανθρωπότητα ως εικόνα ατελεύτητης παιδικής ηλικίας. Εάν λοιπόν κοιτάξουμε τον
κόσμο σήμερα υπό το πρίσμα του «τι σημαίνει να ζει κανείς», δύο είναι οι
προτάσεις: για τις μυριάδες αυτών που δεν έχουν τα μέσα για να ζήσουν, είναι
μια αδιάκοπη πάλη για την επιβίωση, και για τους άλλους που έχουν κάποια μέσα
για να ζήσουν είναι η φτωχή, παιδιάστικη ζωή της κατανάλωσης παιχνιδιών κι
αντικειμένων. Εγώ λοιπόν υποστηρίζω ότι η αληθινή ζωή είναι απούσα.»
ΠΟΛΥΤΡΟΠΗ
ΓΛΩΣΣΑ
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
1.
Να σχολιάσετε τον τίτλο του κειμένου σε σχέση με το
περιεχόμενο και την πρόθεση της συγγραφέως.
2.
Τη συγγραφέα απασχολεί έντονα και η χρήση των
επιστημονικών όρων, όπως Ανθρωπόκαινος
Εποχή, κλιματική αλλαγή, υπερθέρμανση του πλανήτη κ.ο.κ. Ποια
είναι η κριτική της για αυτές τις γλωσσικές επιλογές στην επιστημονική
ορολογία;
3.
Να αναλύσετε συνοπτικά τον παραλληλισμό του αρχαίου
μύθου του Οιδίποδα με τα σύγχρονα περιβαλλοντικά προβλήματα, όπως δίνεται με
την αναλογία στην αρχή του κειμένου.
4.
Ποιο είναι το σοβαρό πρόβλημα που αντιμετωπίζει σήμερα
η ανθρωπότητα σύμφωνα με τη συγγραφέα; Να απαντήσετε σε μια παράγραφο 100
λέξεων, περίπου.
5.
Πώς αντιλαμβάνεστε τη «φτώχεια της ίδιας της επιθυμίας» και τη «φτωχή, παιδιάστικη ζωή» ως χαρακτηριστικά της σύγχρονης
ανθρωπότητας (τελευταία παράγραφος); Να αναπτύξετε τις σκέψεις σας τεκμηριώνοντας
και με δικά σας παραδείγματα (150 – 200 λέξεις).
6.
Παρακολουθείστε τη σκέψη της συγγραφέως. Να
καταγράψετε επιγραμματικά την πορεία της από το αρχικό ερώτημα έως το
συμπέρασμα στο ποίο καταλήγει στην τελευταία παράγραφο.
7.
Η συγγραφέας, η Φρόσω Μουρελή, είναι ψυχίατρος. Η
ψυχιατρική είναι κλάδος της ιατρικής επιστήμης που μελετά, κυρίως, τις ψυχικές
ασθένειες και διαταραχές – αιτιοπαθογένεια και θεραπεία – καθώς και τις
προϋποθέσεις/παραμέτρους της ψυχικής υγείας και ευεξίας. Πώς αυτή η ταυτότητα
της συγγραφέως αντανακλάται στην οπτική με την οποία προσεγγίζει το θέμα της
σύγχρονης περιβαλλοντικής καταστροφής;
ΚΕΙΜΕΝΟ 2
Μαρία Αθανασίου
Αν
η φύση πεθάνει, πεθαίνουμε κι εμείς
Ο δημιουργός της ταινίας
«Ο δάσκαλός μου, το χταπόδι» Κρεγκ Φόστερ μιλάει για τη συνάντηση που του
άλλαξε τη ζωή
Ο βραβευμένος
κινηματογραφιστής και δύτης αφιέρωσε σχεδόν μία δεκαετία στην εξερεύνηση του
μεγάλου υποθαλάσσιου δάσους των κελπιών στο Δυτικό Ακρωτήριο της Νότιας
Αφρικής, κοντά στις ακτές του Κέιπ Τάουν.
Φωτ. CRAIG FOSTER
Μπορεί ένας άνθρωπος και ένα χταπόδι να γίνουν
φίλοι; Και πώς μπορεί να μοιάζει αυτή η αναπάντεχη φιλία; «Πολλοί λένε ότι τα
χταπόδια είναι σαν εξωγήινοι. Το περίεργο είναι πως, όταν τα πλησιάζεις,
συνειδητοποιείς ότι μοιάζουμε με πολλούς τρόπους». Έτσι ξεκινάει ο Κρεγκ Φόστερ
την αφήγησή του στην εξαιρετική ταινία ντοκιμαντέρ «Ο δάσκαλός μου, το χταπόδι»
που έκανε πρεμιέρα στο Netflix πριν από λίγες εβδομάδες. Ο βραβευμένος
κινηματογραφιστής και δύτης αφιέρωσε σχεδόν μια δεκαετία στην εξερεύνηση του
μεγάλου υποθαλάσσιου δάσους των κελπιών στο Δυτικό Ακρωτήριο της Νότιας
Αφρικής, κοντά στις ακτές του Κέιπ Τάουν.
Στη διάρκεια των υποβρύχιων περιπλανήσεών του
συνάντησε ένα θηλυκό χταπόδι, το οποίο ξεκίνησε να παρατηρεί και να
βιντεοσκοπεί καθημερινά. Μέσα σε διάστημα ενός χρόνου είχε αναπτύξει μαζί του
μια μοναδική αμφίδρομη σχέση αλλά και έναν βαθύ συναισθηματικό δεσμό. «Ολα ήταν
τόσο ιδιαίτερα», θυμάται, «φυσικά οι στιγμές που είχαμε άμεση διάδραση, όταν
ηθελημένα ερχόταν σε επαφή μαζί μου, αλλά και οι στιγμές που μου έδειχνε μια
καινούργια συμπεριφορά ήταν αξιομνημόνευτες». Αυτό το χταπόδι έγινε η φίλη του,
ο δάσκαλός του, η ανέλπιστη πρωταγωνίστρια μιας ταινίας μοναδικής στο είδος
της, που συνδυάζει τη χαρτογράφηση του υποθαλάσσιου παραδείσου του Δυτικού
Ακρωτηρίου με την ευαίσθητη ματιά στον φυσικό κόσμο και τα υπέροχα πλάσματά
του, μέσα από εικόνες μοναδικής ομορφιάς και τεχνικής αρτιότητας.
Στη διάρκεια των υποβρύχιων περιπλανήσεών του o
Φόστερ συνάντησε ένα θηλυκό χταπόδι, το οποίο ξεκίνησε να παρατηρεί και να
βιντεοσκοπεί καθημερινά. Εγινε η φίλη του, ο δάσκαλός του.
Φωτ. ROSS FRYLINCK
Όλα ξεκίνησαν το 2010. Ο Κρεγκ ζούσε επί δύο
χρόνια στην «απόλυτη κόλαση», όπως παραδέχεται. Ήταν εξαντλημένος από χρόνια
σκληρής δουλειάς, δεν άντεχε στη σκέψη να ξανακρατήσει κάμερα ή να ξαναμπεί σε
αίθουσα μοντάζ. Η οικογένειά του υπέφερε και ο ίδιος αισθανόταν ότι δεν
μπορούσε να είναι καλός πατέρας για τον γιο του. Συνειδητοποίησε τότε ότι η
εσωτερική του ισορροπία είχε χαθεί λόγω της απομάκρυνσής του από το φυσικό
περιβάλλον.
Ως παιδί είχε περάσει αμέτρητες ώρες στις
βραχώδεις ακτές και στο μοναδικής ομορφιάς δάσος των κελπιών του Δυτικού
Ακρωτηρίου. Ορμητήριό του τότε ήταν ένα ξύλινο μπάνγκαλοου που ατένιζε τον
Ατλαντικό. Η αποσύνδεσή του από τον φυσικό κόσμο τού είχε κοστίσει ακριβά. Για
να συνέλθει, αποφάσισε να επιστρέψει στον ωκεανό. Χρειάστηκαν μήνες καθημερινών
καταδύσεων στα παγωμένα νερά, ώστε να συνηθίσει το σώμα και το μυαλό του την
επαφή με τον ωκεανό και τον κόσμο του. Δεν χρησιμοποιούσε στολή κατάδυσης, ώστε
να νιώθει σαν αμφίβιο, να βρεθεί όσο πιο κοντά μπορούσε στο υποθαλάσσιο
περιβάλλον. «Πετούσε» σε αυτό το τρισδιάτατο υποθαλάσσιο δάσος, νιώθοντας σαν
να είναι σε άλλο πλανήτη, λέει.
Η θεραπευτική επίδραση της ανανεωμένης επαφής του
με τον ωκεανό είχε ως αποτέλεσμα να νιώσει την επιθυμία να κρατήσει και πάλι
στο χέρι του την κάμερά του, να τραβήξει πλάνα. Η ιδέα της ταινίας ωστόσο
γεννήθηκε μετά την αποκαλυπτική εμπειρία της γνωριμίας του με «εκείνη». «Η
ταινία ήταν μια οργανική διαδικασία», τονίζει. «Η σχέση μου με το χταπόδι
διήρκεσε ένα χρόνο. Είχα ήδη περάσει μερικά χρόνια κάνοντας ελεύθερη κατάδυση
και εξερευνώντας το θαλάσσιο δάσος, μαθαίνοντας να προσαρμόζομαι και να
κινούμαι στο παγωμένο νερό, καταγράφοντας τη βιοποικιλότητα του δάσους των
κελπιών, πριν τη συναντήσω. Αυτόν τον ένα χρόνο περνούσα σχεδόν κάθε μέρα στο
νερό, αλλά δεν έχω χρονομετρήσει πόση ώρα την ημέρα την παρακολουθούσα·
υπολογίζω περίπου 30 λεπτά ημερησίως. Συχνά κοιμόταν ή ξεκουραζόταν, έτσι δεν
περνούσα όλο αυτόν τον χρόνο μαζί της».
Φωτ. TOM FOSTER
Ανεκτίμητα μαθήματα
Ήταν συναρπαστικό, ομολογεί, ότι έμαθε να βλέπει
το περιβάλλον του υποθαλάσσιου δάσους μέσα από τα μάτια της νέας του φίλης.
«Ήταν υπέροχο το να παρατηρώ πώς όλα σε αυτό το υποθαλάσσιο οικοσύστημα ήταν
δεμένα μαζί και κινούνταν σε ένα κυκλικό σύστημα ζωής και θανάτου στο οποίο
κάθε οργανισμός εξαρτιόταν από τον άλλο». Πήρε ανεκτίμητα μαθήματα: «Ότι οι
τόποι άγριας ζωής και τα ζώα που ζουν εκεί είναι πολύτιμα. Ότι είμαστε μέρος
της φύσης και όχι επισκέπτες. Ότι η βαθιά επαφή μας με τη φύση είναι σημαντική
για το ευ ζην μας. Ότι η επιβίωσή μας είναι συνδεδεμένη με την υγεία και τη
βιοποικιλότητα του φυσικού κόσμου. Αν το περιβάλλον ευημερεί, ευημερούμε κι
εμείς· αν πεθάνει, πεθαίνουμε κι εμείς. Η πιο επικίνδυνη σκέψη είναι ότι εμείς
οι άνθρωποι μπορούμε με κάποιον τρόπο να ζήσουμε χωρίς τη φύση. Είμαστε η φύση
και το μέλλον μας ως είδος είναι εγγυημένο αν επιτρέψουμε στον φυσικό κόσμο να
επιβιώσει και να είναι προστατευμένος». Αυτή η εμπειρία τού άλλαξε τη ζωή με
πολλούς τρόπους, παραδέχεται: «Με έκανε να συνειδητοποιήσω ότι είμαι ένα ακόμα
ζώο σε αυτόν τον πλανήτη. Με έκανε να αισθανθώ πόσο εμείς οι άνθρωποι ανήκουμε
εδώ. Είναι το σπίτι μας, το μόνο μας σπίτι. Το να είναι κανείς στη φύση είναι
το πιο θεραπευτικό πράγμα που μπορούμε να κάνουμε για τους εαυτούς μας».
Γι’ αυτό αποφάσισε να κάνει αυτή την ταινία;
«Είμαι κινηματογραφιστής και αφηγητής ιστοριών, αυτό κάνω στη ζωή μου. Νιώθω
ότι οι ιστορίες είναι σημαντικές, γιατί μπορούν να κινητοποιήσουν το συναίσθημα
και να κάνουν τους ανθρώπους να ακούσουν προσεκτικά και να νοιαστούν. Ήθελα να
μοιραστώ τη μαγεία και τη χαρά που έζησα στο δάσος των
Για τον λόγο αυτό έχει προχωρήσει και στην ίδρυση
της μη κερδοσκοπικής οργάνωσης SeaChange Project, μιας κοινότητας επιστημόνων,
δημοσιογράφων, κινηματογραφιστών που εργάζονται για την ανάδειξη και προστασία
του υποθαλάσσιου δάσους. Στόχος τους είναι να κινητοποιήσουν επιστήμονες,
φορείς, πολιτικούς και το κοινό ώστε να γίνουν μέρος της αναγέννησης του
πλανήτη.
Μαρία Αθανασίου, Η
Καθημερινή, 10.01.2021
*κέλπιες = φύκια
ΠΟΛΥΤΡΟΠΗ ΓΛΩΣΣΑ
Δραστηριότητες
1. 1.Να αφηγηθείτε την ιστορία του Κρεγκ Φόστερ με δικά σας λόγια (περίπου 100
λέξεις).
2. 2.Ποια είναι τα συμπεράσματά σας από αυτή την ιστορία; Να τα συνοψίσετε σε
τρεις φράσεις, να γράψετε μία φράση για κάθε συμπέρασμα.
3. 3. Ένα από τα μαθήματα που πήρε από την εμπειρία του ο Κρεγκ είναι “ότι η
βαθιά επαφή μας με τη φύση είναι σημαντική για το ευ ζην μας”. Πώς
αντιλαμβάνεστε εσείς το ευ ζην; Έχει κάποια σημασία η φύση για το δικό σας ευ
ζην;
4. 4.Στην αφήγηση του Κρέγκ είναι διάχυτη η αίσθηση ότι τα όρια μεταξύ ανθρώπου
και ζώου είναι ρευστά και ότι ο άνθρωπος είναι μέρος της φύσης. Σε ποια σημεία
του κειμένου γίνεται αυτό εμφανές; Να τα εντοπίσετε. Είχατε ποτέ κι εσείς
κάποια ανάλογη αίσθηση;
5. 5.Ο Κρέγκ πιστεύει ότι “οι ιστορίες είναι σημαντικές, γιατί
μπορούν να κινητοποιήσουν το συναίσθημα και να κάνουν τους ανθρώπους να
ακούσουν προσεκτικά και να νοιαστούν”. α) Ποια ήταν η δική σας αντίδραση
διαβάζοντας την ιστορία του; β)
Δοκιμάστε να γράψετε κι εσείς μια ιστορία, πραγματική ή πλαστή, με θέμα τη
σχέση σας με τη φύση ή κάποιο ζώο, με στόχο να κάνετε τους αναγνώστες να σας
“ακούσουν και να νοιαστούν”. γ) Μπορείτε, αν θέλετε, να δουλέψετε σε ομάδες και
να αφηγηθείτε την ιστορία δημιουργώντας ένα σύντομο βίντεο με ανάλογο θέμα.
6. 6.Να παρακολουθήσετε το τρέιλερ για το
ντοκιμαντέρ “Ο δάσκαλός μου το χταπόδι” Ποιες είναι οι
εντυπώσεις σας; Νομίζετε ότι το τρέιλερ πετυχαίνει τον σκοπό του να κινήσει το
ενδιαφέρον του θεατή να δει την ταινία; Αν ναι, με ποιους τρόπους το
πετυχαίνει; Αν πράγματι σας κίνησε το ενδιαφέρον, μπορείτε να δείτε την ταινία,
που κέρδισε το Όσκαρ καλύτερου ντοκιμαντέρ 2021, στο NETFLIX.
7. 7.Ο Φόστερ έχει προχωρήσει στην ίδρυση
μιας της οργάνωσης SEACHANGE PROJECT με στόχο την ανάδειξη και την προστασία
του υποθαλάσσιου πλούτου. Να εργαστείτε σε ομάδες, για να αναζητήσετε
πληροφορίες σχετικά με αυτήν την οργάνωση, καθώς και με άλλες οργανώσεις στην
Ελλάδα ή στο εξωτερικό που εργάζονται με ανάλογους στόχους. Θα παρουσιάσετε τις
εργασίες σε προσχεδιασμένο προφορικό λόγο χρησιμοποιώντας το κατάλληλο
λογισμικό παρουσίασης (power point). Μπορείτε να αξιοποιήσετε στην έρευνά σας
και τις παράκατω πηγές:
https://edozoume.gr/wp-content/uploads/2018/11/marine-protected-areas.pdf
https://ypen.gov.gr/perivallon/ydatikoi-poroi/thalassia-stratigiki/
https://wwfeu.awsassets.panda.org/downloads/wwf_gyaros_ekp_programma.pdf
8.
8. Να παίξετε το παιχνίδι “Πόσο κοντά
ή πόσο μακριά νιώθω από τη φύση;”. Σηκώνονται όλοι οι μαθητές όρθιοι και
παίρνουν μια θέση στον χώρο σε σχέση με ένα
αντικείμενο που συμβολίζει τη φύση, π.χ. κάποια εικόνα της φύσης που
έχει αναρτηθεί στον πίνακα. Η απόσταση της θέσης που θα πάρει ο καθένας από την
εικόνα δείχνει το πόσο κοντά ή μακριά νιώθει από τη φύση. Παραμένοντας στη θέση
του καθένας απαντάει με συντομία στο ερώτημα: Ποια είναι η σχέση μου που με τη
φύση και γιατί. Όταν ολοκληρωθεί το παιχνίδι, ακολουθεί αναστοχασμός. Οι
μαθητές συζητούν ή γράφουν τις εντυπώσεις τους και τα συμπεράσματα από
προέκυψαν από τη δραστηριότητα.
9.
9.” Ήταν υπέροχο να παρατηρώ πως όλα σε αυτό το υποθαλάσσιο οικοσύστημα
ήταν δεμένα μαζί και κινούνταν σε ένα κυκλικό σύστημα ζωής και θανάτου στο
οποίο ο κάθε οργανισμός εξαρτιόταν από τον άλλον”. Να συζητήσετε σχετικά με την
έννοια του οικοσυστήματος και τα δομικά χαρακτηριστικά του (βλ. και το
εγχειρίδιο Βιολογία Β΄λυκείου). Μπορείτε να συνεργαστείτε και με τον καθηγητή της
Βιολογίας, για να προσεγγίσετε σε βάθος το θέμα.
10.
10. Η αλληλεξάρτηση που υπάρχει ανάμεσα στα στοιχεία ενός οικοσυστήματος
παρατηρείται και σε κοινωνικό επίπεδο ειδικά στη σημερινή παγκοσμιοποιημένη
εποχή μας. Λαμβάνοντας υπόψη τα παρακάτω αποσπάσματα από ομιλία του Γενικού
Γραμματέα του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτιέρες, να
συζητήσετε: α) το θέμα της αλληλεξάρτησης όλων των χωρών και λαών στην περίοδο
της πανδημίας και β) το θέμα της ισότητας των εμβολίων.
11.
Ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, Αντόνιο
Γκουτιέρες υποστήριξε σε ομιλία του ότι “Η πανδημία ανέδειξε την κοινή μας
ευπάθεια και αλληλεξάρτηση” και κάλεσε όλες τις χώρες να χρησιμοποιήσουν την
κρίση της πανδημίας ως ευκαιρία μετάβασης “σε έναν πιο πράσινο, πιο δίκαιο και
πιο βιώσιμο κόσμο”. Τόνισε επίσης ότι ”Η ισότητα των εμβολίων είναι η
μεγαλύτερη ηθική δοκιμασία της εποχής μας” συγχαίροντας την ΕΕ για την
αλληλεγγύη που έδειξε στον εμβολιαστικό πυλώνα COVAX, και ζήτησε την υιοθέτηση
ενός παγκόσμιου σχεδίου εμβολιασμού. Μπορείτε να αντλήσετε χρήσιμες πληροφορίες για τη συζήτηση από τους
παρακάτω συνδέσμους:
https://www.tovima.gr/2021/06/07/world/i-narki-tis-emvoliastikis-anisotitas/
1
Εικόνα
1
"Ο κύριος Leibnitz προβληματίζεται"
Εικόνα
2 "Μάνα. Παιδιά.
Νερό"
ΚΕΙΜΕΝΑ
Κείμενο 3
Το έργο με τίτλο «Ο κ. Leibnitz
προβληματίζεται», Ακρυλικό, 90Χ50cm,
2016, της Τάssαs Μπιτσάνη –Πέτρου, εκφράζει
τον προβληματισμό για το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής και των φυσικών
καταστροφών που επέρχονται ως συνέπεια αυτού ·
πιο συγκεκριμένα αναφέρεται στο θέμα των πυρκαγιών και της καταστροφής
των δασών, το οποίο συνδέεται άμεσα με
το πρόβλημα της ερημοποίησης, της
μικρότερης παραγωγής οξυγόνου, της μικρότερης απορρόφησης του CO2, και της διαταραχής της οικολογικής
ισορροπίας του πλανήτη.
Στον πίνακα απεικονίζεται ο Leibnitz, ο μεγάλος Γερμανός φιλόσοφος και
μαθηματικός, που είναι πιο γνωστός
για την αισιοδοξία του, δηλαδή το συμπέρασμά του ότι το Σύμπαν μας είναι, σε
μια περιορισμένη έννοια, το καλύτερο δυνατό που θα μπορούσε να δημιουργήσει ο
Θεός. Απεικονίζεται όμως σκεπτικός και προβληματισμένος για το μέλλον του
πλανήτη, καθώς διαβλέπει ότι οι φλόγες που καταστρέφουν το δάσος πίσω του,
πιθανώς να καταστρέψουν και την ίδια τη δημιουργία του Θεού, δηλαδή τον Άνθρωπο
και τη Φύση.
Οι μαύρες σκέψεις που ξεπηδούν
από το μυαλό του, σε συνδυασμό με τα δυνατά χρώματα στην επάνω ζώνη του έργου
που παλεύουν μεταξύ τους– το κόκκινο της φωτιάς, το πράσινο του δάσους και το
μπλε του ουρανού – δημιουργούν ένταση, καθώς παλεύει η Καταστροφή με την
Ελπίδα….
Κείμενο 4
«Μάνα. Παιδιά. Νερό»
Στο
έργο «Μάνα. Παιδιά. Νερό», 70Χ100, Μικτή τεχνική, 2010, της Τάssαs Μπιτσάνη
–Πέτρου, μια μάνα αγκαλιασμένη με τα δυο της παιδιά έχει παρασυρθεί από
πλημμύρα που κατέστρεψε όχι μόνο το
σπίτι της, αλλά και ολόκληρο το χωριό της. Τα ορμητικά νερά απειλούν το μέγιστο
δώρο της Ζωής, το μέλλον τους είναι άδηλο, η μάνα αγωνιά για τη ζωή των παιδιών
της και ο τρόμος φαίνεται στα μάτια τους. Τα χρώματα σκούρα και σχεδόν αυτόνομα
φανερώνουν την επικινδυνότητα της κατάστασης, τη φτώχεια, την απελπισία, την
απειλή της ζωής…
Επακόλουθο της
κλιματικής αλλαγής, οι πλημμύρες πλήττουν συχνά όλες σχεδόν της χώρες του
πλανήτη και αφήνουν πίσω τους δυστυχία, απελπισία, απώλεια… Ο συνεχής αγώνας
για τη μείωση αυτών των επιπτώσεων είναι ο μόνος δρόμος…
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
1.
Συζητήστε ποια πρώτη εντύπωση σάς δημιουργούν οι πίνακες της
Τάssαs Μπιτσάνη –Πέτρου.
2.
Σύμφωνα με το μοντέλο Perkins (για το μοντέλο Perkins γίνεται
εκτενής αναφορά στην ΠΟΛΥΤΡΟΠΗ ΓΛΩΣΣΑ ) κατά τη δεύτερη φάση της παρατήρησης
ενός έργου τέχνης, ο θεατής αναζητάει συμβολισμούς και νοήματα. Ποιο είναι,
κατά την άποψή σας, το μήνυμα που στέλνει η ζωγράφος με τους παραπάνω πίνακες;
Να συντάξετε ένα άρθρο για την ηλεκτρονική εφημερίδα του σχολείου σας με τίτλο:
Περιβαλλοντικά νοήματα και σύμβολα στην Τέχνη.
3.
Αφού δείτε την εικόνα 1 και διαβάσετε το κείμενο 3, να
γράψετε μία παράγραφο με σύγκριση και αντίθεση και με θεματική περίοδο Ο
φιλόσοφος Leibnitz διχάζεται…
ΚΕΙΜΕΝΟ 5
Η βιογραφία του
Leibnitz
Ο Γκότφριντ
Λάιμπνιτς (Gottfried Leibnitz) γεννήθηκε το 1646 στη
Λειψία και πέθανε στο Αννόβερο το 1716. Ήταν όχι μόνο γερμανός φιλόσοφος αλλά
και επιστήμονας, μαθηματικός, διπλωμάτης, φυσικός, ιστορικός, βιβλιοθηκονόμος
και διδάκτορας των λαϊκών και εκκλησιαστικών Νομικών. Ο Λάιμπνιτς ήταν ένας από
τους βασικούς φιλοσόφους του 17ου και του 18ου αιώνα και θεωρείται ως καθολικό
πνεύμα της εποχής του (homo universalis): έχει αποκληθεί «ο
πολυμαθέστερος ανήρ μετά τον Αριστοτέλην»).
Ο πατέρας του
ήταν νομικός και καθηγητής της ηθικής φιλοσοφίας, ενώ η μητέρα του ήταν κόρη
νομικού. Ο Λάιμπνιτς ήταν σε μεγάλο βαθμό αυτοδίδακτος διαβάζοντας στη
περιεκτική βιβλιοθήκη του πατέρα του και μελετώντας τα Ελληνικά και τα Λατινικά
από μόλις οχτώ χρονών. Στα δώδεκα του ανέπτυξε ήδη τις αρχές μιας μαθηματικής
νοηματικής γλώσσας εξετάζοντας λογικά προβλήματα.
Άρχισε να
σπουδάζει στο πανεπιστήμιο της Λειψίας φιλοσοφία, αλλά αργότερα πήρε μεταγραφή
στο πανεπιστήμιο της Jena γιατί ήθελε να ασχοληθεί με πυθαγόρεια προβλήματα
κοντά στο μαθηματικό, φυσικό και αστρονόμο Erhard Weigel. Έφυγε όμως ξανά για
το πανεπιστήμιο της Νυρεμβέργης για να σπουδάσει Νομικά. Σε ένα από τα
ταξίδια του γνωρίστηκε με τον φιλόσοφο Σπινόζα.
Στη διάρκεια
παραμονής του στο Παρίσι και στο Λονδίνο στα έτη 1672-1676 ως διπλωματικός
εκπρόσωπος, μελέτησε τα Μαθηματικά και τις φυσικές επιστήμες της εποχής του.
Κατά την
παραμονή του στο Παρίσι (1672-1676), εισάγεται στον κόσμο της νέας επιστήμης
και γνωρίζει τους σημαντικότερους εκπροσώπους της, φτάνει στην ανακάλυψη του
απειροστικού λογισμού και θέτει τα θεμέλια του συστήματός του. Ο απειροστικός
λογισμός του χρησιμεύει για την εφαρμογή των μαθηματικών στη φυσική και με την
ανακάλυψη αυτή ξεπερνά τον Ντεκάρτ στα μαθηματικά. Για τον Λάιμπνιτς, και σε
αυτό συμφωνεί με τον Σπινόζα, το σώμα δεν αποτελεί παθητική ύλη (δηλ. το σώμα
δεν κινείται επειδή του δίνει εντολή ο νους). Η τάξη του πνεύματος και η τάξη
του σώματος και της πράξης, ενώ λαμβάνουν χώρα αυτόνομα, συμφωνούν χωρίς η μία
να επιβάλλεται ή να ανάγεται στην άλλη.
Ο Λάιμπνιτς είχε
προσέξει τη μονομέρεια των προηγούμενων φιλοσοφικών θεωριών, κατάλαβε πως
έπρεπε να υπερβεί τις αντιθέσεις που υπήρχαν στις βασικές έννοιές τους,
αναγνώρισε την προοπτική για τη γνώση που προσφέρει η παρατήρηση των φαινομένων
και προσέγγισε σε μία πανθεϊστική θεώρηση.
Στην εποχή του
ήδη είχαν διατυπωθεί οι εντυπωσιακοί νόμοι για την περιγραφή της κίνησης των
σωμάτων επάνω στη γη αλλά και για τις τροχιές των ουράνιων σωμάτων (Κοπέρνικος,
Κέπλερ, Γαλιλαίος, Νεύτων) και είχαν πληθύνει οι φωνές και τα βιβλία που
εξέφραζαν τις προοπτικές του ανθρώπινου πνεύματος όταν αυτό ερευνά τη φύση και βασίζεται
σε παρατηρήσεις της εμπειρίας και την αμφισβήτηση των παραδοσιακών θεολογικών
απόψεων (όπως ο Φρ. Μπέϊκον και ο Λοκ).
Η ύλη από μόνη
της, όπως τη νοούσαν ο Ντεκάρτ και από τους πρώτους ο Δημόκριτος, δεν ήταν κάτι
αυτενεργό και η δομή της τότε ήταν τελείως άγνωστη. Ο ρόλος της ύλης
περιοριζόταν στην εξωτερική μετατόπιση και η ύπαρξη της νόησης δεν μπορούσε να
εξηγηθεί με τέτοια (μηχανική) δραστηριότητα, ιδιαίτερα εκείνα τα χρόνια, όπου
επικρατούσε η πιο αρχαία άποψη για το πνεύμα, σαν κάποια άυλη ουσία ή σαν μια
υπερφυσική δύναμη.
Ο Λάιμπνιτς
διατύπωσε φιλοσοφικές θεωρίες με στόχο να συμφιλιώσει τη θρησκεία με τη
φιλοσοφία και τις φυσικές επιστήμες και γενικότερα να διευθετήσει φιλοσοφικές
αντιφάσεις.
Π.χ. ένα αίτιο
δεν μπορεί να έχει την ίδια φύση με τη δράση που προκαλεί, οπότε ο θεός
βρίσκεται έξω από την αιτιοκρατική εξάρτηση αίτιο-δράση και όχι ως πρώτο αίτιο
αυτής της αλυσίδας.
Διατύπωσε,
επίσης, σημαντικά στοιχεία της Θεωρίας της Αιτιολογίας, εγκαινιάζοντας την ιστορία
της Μαθηματικής Λογικής που διατυπώθηκε αργότερα σε αυστηρή μορφή από τον
Ράσελ.
Σ’ όλη του την
πορεία αγωνιζόταν για την επανένωση της προτεσταντικής και της καθολικής
εκκλησίας και για τη διάδοση των θετικών επιστημών με την ίδρυση κατάλληλων
εκπαιδευτικών ιδρυμάτων.
Το 1684 δημοσίευσε
ο Λάιμπνιτς τις «Αρχές του Διαφορικού Λογισμού», ερχόμενος έτσι σε
σύγκρουση με τον Νεύτωνα, ο οποίος διεκδικούσε την πατρότητα αυτών των ιδεών.
Το 1693 ακολούθησε η εισαγωγή από τον Λάιμπνιτς της έννοιας της ορίζουσας στα
Μαθηματικά και η ανάπτυξη τού δυαδικού συστήματος με τα ψηφία 0 και 1. Εκτός
από φιλόσοφος και μαθηματικός, ο Λάιμπνιτς ήταν επίσης φυσιοδίφης και τεχνικός.
Το 1673 κατασκεύασε μία αριθμομηχανή, η οποία βρίσκεται σήμερα σε τεχνικό
μουσείο της Γερμανίας.
Ο Λάιμπνιτς
διέθετε το σπάνιο προνόμιο μιας παιδείας που περιλάμβανε τη γνώση της αρχαίας
φιλοσοφίας, της λατινικής γραμματείας και του αριστοτελικού σχολαστικισμού·
ήταν προσεκτικός μελετητής των σύγχρονών του θεωριών και φιλοσοφικών συστημάτων
και επιπλέον διέθετε μια πλούσια εμπειρία των πολιτικών πραγμάτων. Αντιλήφθηκε
όμως ότι καμία επιστημονική θεωρία, κανένα φιλοσοφικό σύστημα και καμία αρχή,
είτε πολιτική είτε θρησκευτική, δεν εκπληρώνει από μόνη της τις προϋποθέσεις
για την πολύπλευρη σύλληψη και αντιμετώπιση των νέων σύνθετων προβλημάτων. Στο
ύστερο και πιο ώριμο έργο του, τη «Μοναδολογία» (1714), συνθέτει σε ένα σύστημα
την αποδεικτική επιστήμη, τη φιλοσοφία και την ηθική· τη μηχανιστική φυσική με
το ύψιστο αγαθό, τις μονάδες στον βέλτιστο δυνατό κόσμο.
Ο Λάιμπνιτς
εκφράζει τη σύλληψη ενός κόσμου που διέπεται από την «αρχή του βελτίστου»·
σύμφωνα με αυτή την αρχή, ο κόσμος διέπεται από γενικές αρχές και κανόνες και
προβάλλεται το καθεστώς συμφωνίας μέσα στην πολλαπλότητα των αυτόνομων μονάδων.
Αυτή η αισιοδοξία, την οποία διακωμώδησε ο Βολταίρος διακρίνοντάς την και στον
Ρουσσώ, καλύπτει σαν μάσκα την ανησυχία απέναντι στον πόλεμο ανάμεσα στα
θρησκευτικά δόγματα και τα διαφορετικά φιλοσοφικά και επιστημονικά κριτήρια.
Μερικά λόγια
του Λάιμπνιτς
* «Ευτυχισμένη ζωή δεν υπάρχει. Υπάρχουν μόνο ευτυχισμένες ημέρες.»
Πηγή:https://sciencearchives.wordpress.com/2013/04/09/%CF%8C-%CE%AC-%CF%8C-i/
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
1.
Αφού διαβάσετε τη βιογραφία του Leibnitz (κείμενο 5), με την ομάδα σας να γράψετε ένα μονόλογο του Leibnitz που στέκεται
αμήχανος μπροστά σε μια ολοσχερή καταστροφή του δάσους από πυρκαγιά.
2.
Ο Αγαθούλης είναι ένα σατιρικό
και πολύπλευρο φιλοσοφικό διήγημα που εμπνεύστηκε ο Βολταίρος με κύριο πυρήνα
την αντιμετώπιση της - θεωρίας του Leibniz ότι ο κόσμος μας είναι ο καλύτερος
από ένα σύνολο πιθανών κόσμων και ότι η θεία πρόνοια πάντα φροντίζει για το
καλό μας. Να δημιουργήσετε ένα σατιρικό διάλογο με κεντρικούς
ήρωες τον Leibnitz και τον
Βολταίρο καθώς κάνουν περίπατο σε καμένο δάσος της Εύβοιας.
Κείμενο 6
Τουλάχιστον 81
άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους και δεκάδες αγνοούνται στη Γερμανία και στο Βέλγιο,
έπειτα από έντονες πλημμύρες που μετέτρεψαν τα ρέματα και τους δρόμους σε
χειμάρρους, παρασύροντας αυτοκίνητα και προκαλώντας την κατάρρευση κτιρίων. Ένα
εξαιρετικά αργοκίνητο βαρομετρικό χαμηλό προκάλεσε την υπερχείλιση ποταμών και
φραγμάτων, με καταστροφές πρωτοφανούς έκτασης στα κρατίδια της Βόρειας
Ρηνανίας-Βεστφαλίας και της Ρηνανίας-Παλατινάτου. «Εχουμε νεκρούς,
αγνοούμενους, ανθρώπους που ακόμη κινδυνεύουν. Δεν έχουμε ξαναδεί ποτέ κάτι
τέτοιο», δήλωσε η πρωθυπουργός της Ρηνανίας-Παλατινάτου, Μαλού Ντράιερ. «Είναι
πραγματικά τρομακτικό».
Οι επιχειρήσεις
διάσωσης παρεμποδίστηκαν λόγω της διακοπής των επικοινωνιών σε τμήματα της
περιοχής νοτιοδυτικά της Κολωνίας. Δεκαοκτώ άνθρωποι βρέθηκαν νεκροί στην
επαρχία Αρβάιλερ και 70 άτομα αναφέρθηκε ότι αγνοούνται μετά την κατάρρευση
αρκετών σπιτιών κατά τη διάρκεια της νύχτας στο χωριό Σουλντ στα νοτιοδυτικά
της Κολωνίας. Οι Αρχές χρησιμοποίησαν φουσκωτά σκάφη και ελικόπτερα και ο
γερμανικός στρατός έστειλε 200 στρατιώτες και τεθωρακισμένα οχήματα για να
ανοίξουν τους δρόμους και να βοηθήσουν στην επιχείρηση διάσωσης.
Οι βροχοπτώσεις
περιορίστηκαν χθες το μεσημέρι, αλλά τα πλημμυρικά φαινόμενα μετατοπίστηκαν πιο
κοντά στις εκβολές του ποταμού Ρήνου. Παράλληλα, φόβοι εκφράζονταν για την
ευστάθεια φράγματος στην κοιλάδα Στάινμπαχ, της οποίας οι κάτοικοι
απομακρύνθηκαν προληπτικά. Η Γερμανίδα καγκελάριος Αγκελα Μέρκελ σε δηλώσεις
της από την Ουάσιγκτον, όπου βρισκόταν χθες, εμφανίστηκε συγκλονισμένη και
εξέφρασε τη συμπαράστασή της στις οικογένειες των νεκρών και των αγνοουμένων.
«Η λέξη πλημμύρα δεν περιγράφει αυτό που συνέβη», είπε η Γερμανίδα καγκελάριος.
Ο συντηρητικός υποψήφιος για την καγκελαρία και πρωθυπουργός του κρατιδίου της
Βόρειας Ρηνανίας-Βεστφαλίας, Αρμιν Λάσετ, απέδωσε τα ακραία καιρικά φαινόμενα
στην υπερθέρμανση του πλανήτη. Προέβλεψε πως «θα αντιμετωπίζουμε τέτοια
γεγονότα ξανά και ξανά, και αυτό σημαίνει ότι πρέπει να επιταχύνουμε τα μέτρα
προστασίας του κλίματος σε ευρωπαϊκό, ομοσπονδιακό και παγκόσμιο επίπεδο,
επειδή η κλιματική αλλαγή δεν περιορίζεται σε ένα κράτος».
Στο Βέλγιο,
περίπου 10 σπίτια κατέρρευσαν στο Πέπινστερ, αφού υπερχείλισε ο ποταμός και
περισσότερα από 1.000 σπίτια εκκενώθηκαν. Η κυκλοφορία στον ποταμό Μεύση
διακόπηκε, καθώς υπήρχε μεγάλος κίνδυνος υπερχείλισης.
Στην Ολλανδία οι
υπερχειλίσεις των ποταμών έπληξαν πολλά σπίτια στη νότια επαρχία της
Λιμβουργίας, όπου εκκενώθηκαν πολλές μονάδες φροντίδας ηλικιωμένων. Τμήμα ενός
από τους πιο πολυσύχναστους αυτοκινητοδρόμους της Ολλανδίας έκλεισε λόγω των
πλημμυρών και τα τοπικά μέσα ενημέρωσης έδειξαν πλάνα μιας ομάδας παραθεριστών
να βγαίνουν από παράθυρο ξενοδοχείου για να σωθούν.
Οι ασυνήθιστα
έντονες καταιγίδες έχουν πλήξει και τη βορειοανατολική Γαλλία, όπου κατέστρεψαν
δέντρα και προκάλεσαν το κλείσιμο δεκάδων δρόμων. Την ίδια στιγμή που η Δυτική
Γερμανία κυριολεκτικά πνιγόταν, στην Ανατολική Γερμανία ο ήλιος έλαμπε και το
θερμόμετρο έδειχνε 30 βαθμούς Κελσίου.
https://www.kathimerini.gr/world/561435070/bivliki-katastrofi-me-dekades-nekroys-se-germania-velgio/ ανακτήθηκε
10/11/2021
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ
1.
Οι πλημμύρες, όπως και οι πυρκαγιές, είναι ορισμένες από τις
επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και έχουν παγκόσμιο χαρακτήρα. Αφού δείτε τις
εικόνες 1 και 2 και διαβάσετε το κείμενο 6, να συντάξετε μία επιστολή με
αποδέκτη τον Ο.Η.Ε. και περιεχόμενο την παρουσίαση των καταστροφών σε όλο τον
κόσμο από πυρκαγιές και πλημμύρες ως συνέπειες της κλιματικής αλλαγής. Στην
επιστολή σας, θα προτείνετε και τρόπους για την αντιμετώπιση του προβλήματος.
Κείμενο 7
Διάσκεψη ΟΗΕ για την
Κλιματική αλλαγή – Πλούσιοι vs φτωχών
Η επίτευξη
των στόχων για το κλίμα κατά την επικείμενη Διάσκεψη του ΟΗΕ, στη Γλασκώβη,
απαιτεί συνεργασία μεταξύ πλούσιων και φτωχών κρατών. Ο λογαριασμός, ωστόσο,
γίνεται όλο και πιο «αλμυρός».
Εδώ και
χρόνια, πάνω από μία δεκαετία, οι πλούσιες χώρες -υπεύθυνες για το συντριπτικά
μεγαλύτερο ποσοστό των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου- έχουν δεσμευτεί να
στηρίξουν οικονομικά τα φτωχότερα κράτη σε μία δύσκολη συμπόρευση προς μία
ακριβή, πράσινη μετάβαση των οικονομιών τους.
Από το 2009,
στη Σύνοδο της Κοπεγχάγης για το Κλίμα, οι ΗΠΑ, η Ευρώπη και άλλα ανεπτυγμένα
κράτη δεσμεύτηκαν προς αυτή την κατεύθυνση, με τη διάθεση βοήθειας ύψους
τουλάχιστον 100 δισεκατομμυρίων ετησίως, αρχής γενομένης από το 2020 και μέχρι
το 2025. Το 2015, στην κομβική Συμφωνία του Παρισιού για το Κλίμα,
επαναδεσμεύτηκαν στο στόχο. Οι υποσχέσεις έμειναν όμως στα χαρτιά.
Τώρα,
μεσούσης της πανδημίας και παραμονές της κρίσιμης Διάσκεψης του ΟΗΕ για την
Κλιματική Αλλαγή (COP26), που αρχίζει την Κυριακή και ολοκληρώνεται στις 12
Νοεμβρίου, στη Γλασκώβη, επίσημο σχέδιο μεταθέτει χρονικά την επίτευξη
του στόχου των 100 δισεκατομμυρίων δολαρίων το νωρίτερα το 2023.
Στο
μεσοδιάστημα, οι ανεπτυγμένες οικονομίες ήδη επιταχύνουν -με φόντο και την
εκτίναξη των τιμών ενέργειας- τη δική τους δαπανηρή μετάβαση προς την κλιματική
ουδετερότητα, το 2050.
Χωρίς ωστόσο
τις φτωχότερες χώρες εντός αυτού του «κάδρου», η προοπτική τήρησης των στόχων
της Συμφωνίας του Παρισιού θα γίνεται ολοένα και πιο μακρινή, τονίζουν ειδικοί,
ενώ τα χρονικά περιθώρια για την ανάσχεση της υπερθέρμανσης του πλανήτη
στενεύουν επικίνδυνα.
Ήδη
προβλέπεται ότι, απουσία των κατάλληλων υποδομών, οι εκπομπές αερίων του
θερμοκηπίου στις αναπτυσσόμενες οικονομίες θα αυξηθούν απότομα τις επόμενες
δεκαετίες, την ώρα που ο ανεπτυγμένος κόσμος θα βρίσκεται κοντά πια στην
επίτευξη καθαρών μηδενικών εκπομπών άνθρακα (Net Zero).
Κοντολογίς,
προειδοποιούν περιβαλλοντολόγοι, ελλοχεύει ο κίνδυνος επιβράδυνσης των χρονικά
ήδη οριακών συλλογικών προσπαθειών για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής,
εξαιτίας των ανισοτήτων μεταξύ ανεπτυγμένων και φτωχότερων κρατών (των ίδιων
λίγο-πολύ που σήμερα συνεπάγονται δυσανάλογη πρόσβαση τα εμβόλια κατά της
Covid-19, με αποτέλεσμα να παρατείνεται κι άλλο η πανδημία, όπως προειδοποίησε
προ ημερών ο ΠΟΥ).
Μοιραία, δε,
παράλληλα με τα προβλήματα, αυξάνεται και το κόστος…
Καθώς οι
συνθήκες -κλιματικές, κοινωνικές και οικονομικές- αλλάζουν στον πλανήτη, τα
«ανοιχτά» μέτωπα πολλαπλασιάζονται και εντείνονται οι προκλήσεις.
Δεν είναι
μόνο το γεγονός ότι τα όλο και πιο ακραία καιρικά φαινόμενα απειλούν ήδη
υφιστάμενες υποδομές και αλλάζουν τις προδιαγραφές για τις νέες.
Σε πολλά
αναπτυσσόμενα είναι απλά ανύπαρκτες, εν μέσω μιας όλο και πιο έντονης
αστικοποίησης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η Αφρική.
Με φόντο τα
υψηλά ποσοστά γεννήσεων και της φυγής μεγάλου μέρος του αγροτικού πληθυσμού
προς τα αστικά κέντρα -απόρροια σε μεγάλο βαθμό και των οικονομικών επιπτώσεων
της υπερθέρμανσης του πλανήτη- στα εδάφη της πολυπληθέστερης και δεύτερης
μεγαλύτερης σε έκταση ηπείρου υπάρχουν ήδη 86 από τις 100 ταχύτερα
αναπτυσσόμενες πόλεις στον κόσμο.
Τουλάχιστον
79 από αυτές, συμπεριλαμβανομένων 15 πρωτευουσών, αντιμετωπίζουν ακραίους
κινδύνους λόγω της κλιματικής αλλαγής και της έλλειψης υποδομών.
Ειδικοί
τονίζουν ότι η όλο και πιο έντονη αστικοποίηση και η κάλυψη των αυξημένων
αναγκών από αυτές τις δημογραφικές πιέσεις αποτελούν μία νέα, και δη επείγουσα
πρόκληση για την αειφόρο αστική ανάπτυξη στον 21ο αιώνα. Και δη, εν μέσω
απαισιόδοξων προβλέψεων για μαζικά κύματα περιβαλλοντικών μεταναστών μέσα στις
επόμενες δεκαετίες
Νέτα-σκέτα,
σε διεθνή συνάντηση για το κλίμα στο Λονδίνο, τον Ιούλιο, η υπουργός
Περιβάλλοντος της Νότιας Αφρικής, Μπάρμπαρα Κρίσι, προειδοποίησε τις πλούσιες
χώρες ότι για να απομακρυνθούν πλέον τα φτωχότερα κράτη από τα ορυκτά καύσιμα
απαιτούνται πολλαπλάσια ποσά από όσα υπολογίζονται σήμερα.
Η ίδια έκανε
τότε λόγο για περισσότερα από 750 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως. Τον
Σεπτέμβριο, τα αφρικανικά κράτη ανέβασαν κι άλλο τον «λογαριασμό», που λέγεται
ότι θα παρουσιάσουν στη Γλασκώβη, στα 1,3 τρισεκατομμύρια δολάρια ετησίως έως
το 2030.
Μπροστά στο
εξελισσόμενο αυτά «παζάρι» -κι ενώ τα χρονικά περιθώρια για τη λήψη μέτρων κατά
της κλιματικής αλλαγής στενεύουν- οι πλούσιες χώρες επιδιώκουν αύξηση των
ιδιωτικών πόρων, αλλά και κεφάλαια από χώρες μεσαίου εισοδήματος, που είναι
μεγάλοι ρυπαντές, πρωτίστως δε η Κίνα.
Οι οιωνοί
δεν είναι οι καλύτεροι. Ήδη, το συνολικό ύψος της χρηματοδότησης, οι όροι της
-ειδικά ως προς τις δανειοδοτήσεις- και το χρονοδιάγραμμα διάθεσης των
κεφαλαίων εξελίσσεται σε ένα από τα μεγάλα «αγκάθια» της COP26, από την οποία
ούτως ή άλλως θα… λάμψουν δια της απουσίας τους αρκετοί ξένοι ηγέτες,
συμπεριλαμβανομένων των προέδρων της Κίνας και της Ρωσίας.
https://www.ot.gr/2021/10/29/green/klimatiki-allagi/diaskepsi-oie-gia-tin-klimatiki-allagi-plousioi-vs-ftoxon/ ανακτήθηκε 10/11/2021
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
1.
Στο κείμενο 7 να εντοπίσετε τα σχόλια της δημοσιογράφου.
Είναι σωστός, κατά την άποψή σας, ο τρόπος με τον οποίο παρουσιάζει την είδηση;
2.
Ποιο είναι το βασικό εμπόδιο για την αντιμετώπιση της
κλιματικής αλλαγής, σύμφωνα με το κείμενο 7; Να δημιουργήσετε μία αφίσα με το
πρόγραμμα canva για τη Διάσκεψη του Ο.Η.Ε. όπου θα προοιωνίζεται η θετική
της έκβαση.
ΚΕΙΜΕΝΟ 8
Μιχάλης Γκανάς
Στα καμένα
Οι στίχοι αυτού του τραγουδιού, που
υπήρξε αρκετά δημοφιλές στη διάρκεια της δεκαετίας του 1990, αναφέρονται στις
καταστροφικές συνέπειες των πυρκαγιών. Αν και το θέαμα των καμένων δέντρων
προκαλεί θλίψη, ο ποιητής επιμένει στην πραγματοποίηση της κυριακάτικης
εκδρομής, προτρέποντας τη σύντροφό του αλλά και κάθε άνθρωπο, να βγουν έξω από
τη μόνωση του σπιτιού τους και την εικονική πραγματικότητα της τηλεόρασης,
αποκαθιστώντας ξανά τη δημιουργική ανθρώπινη επικοινωνία.
Έλα να πάμε στα
καμένα,
στον Υμηττό και
στην Αυλώνα,
πουλιά και
πεύκα συλλογίσου
ενός καμένου
παραδείσου,
δέντρα που
ήτανε φαντάσου
και στη σκιά
τους ξεκουράσου.
Έλα και πάρε με
μαζί σου
στην
κυριακάτικη εκδρομή σου,
βγάλε με στο
χλωρό κορμί σου,
στις εκβολές
του παραδείσου.
Έλα να πάμε στα
καμένα,
δε μας χωράει
πια το σπίτι,
έρχονται
δύσκολες ημέρες
μουτζουρωμένες
σαν Δευτέρες,
έρχονται φλόγες
απ' τα δάση
και μια φωτιά
να μας δικάσει,
μέσα στο πύρινό
της χνότο,
από τον έσχατο
ως τον πρώτο.
Έλα να βγούμε
απ' το σπίτι
ξανά σε δρόμους
και πλατείες,
πάρε και τα
παιδιά μαζί σου
εδώ, στο χείλος
της αβύσσου,
κι άφησε μόνη
στο τραπέζι
την τηλεόραση
να παίζει,
να δείχνει
έγχρωμο τον πόνο
δίπλα σ' ένα
φιλέτο τόνο,
να δείχνει
φονικά και φλόγες,
τσόντες,
πολιτικούς και ρώγες,
ενώ εμείς θα
'χουμε φτάσει
στο σταυροδρόμι
του εξήντα*
με τα παιδάκια
μας στον ώμο,
για να μας
δείχνουνε το δρόμο.
Μ. Γκανάς,
Στίχοι, Μελάνι
https://www.youtube.com/watch?v=wGQmP9lJi84
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
1. 1. Πώς συνομιλούν οι πίνακες της Τάssαs Μπιτσάνη –Πέτρου (εικόνες 1 και 2) με τους
στίχους του Μιχάλη Γκανά (κείμενο 8); Να εντοπίσετε ομοιότητες και διαφορές.
2. 2. Να συνθέσετε ποιήματα χαϊκού με θέμα:
«Νοσταλγώ τη φύση», χρησιμοποιώντας και μετασχηματίζοντας λέξεις από το
τραγούδι του Γκανά. Εναλλακτικά, μπορείτε να εμπνευστείτε από τους πίνακες της Τάssαs Μπιτσάνη –Πέτρου και να δημιουργήσετε ποιήματα σε ελεύθερο ή έμμετρο
στίχο.
ΚΕΙΜΕΝΟ 9
Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ
BERNARDO CAAL
Ο Bernardo Caal
Xol (γεννημένος το 1972) είναι δάσκαλος, πατέρας, συνδικαλιστής και υπέρμαχος
των δικαιωμάτων των ιθαγενών Μάγια Q‘eqchi’ (προφέρεται « kekchi»). Είναι ένας
υπέρμαχος των δικαιωμάτων της περιοχής, της γης και των δικαιωμάτων του
περιβάλλοντος, ο οποίος έχει φυλακιστεί άδικα για περισσότερα από τρία χρόνια
για την υπεράσπιση των δικαιωμάτων κοινοτήτων Q’ eqchi’ Μάγια που πλήττονται
από την κατασκευή ενός υδροηλεκτρικού έργου στο ιερό Cahabον και στον ποταμό
Alta Verapaz, στη βόρεια Γουατεμάλα.
Από την αρχή
του 2015, ο Bernando έχει επιδείξει την ειρηνική αντίθεσή του στο υδροηλεκτρικό
σχέδιο Oxec I και II. Ο Bernando και άλλοι ηγέτες επιλέχθηκαν από τις 56
κοινότητες στη Santa Maria Cahabon, για να εκπροσωπήσουν και να μιλήσουν κατά
των παρατυπιών και των πιθανών παραβιάσεων
των ανθρώπινων δικαιωμάτων που σχετίζονται με το υδροηλεκτρικό έργο. Η
κοινότητα ήθελε επίσης να ζητηθεί η γνώμη της από την εταιρεία για οποιεσδήποτε
αποφάσεις, κάτι που δεν συνέβη.
Σε αντίποινα
για τις ενέργειές του, ο Bernardo Caal Xol υπέστη εκστρατείες δυσφήμισης και στιγματισμού στον Τύπο, στην τηλεόραση,
μέσω φυλλαδίων και στα μέσα κοινωνικής
δικτύωσης. Οι εισαγγελικές αρχές
ξεκίνησαν επίσης ποινική έρευνα κατά του Μπερνάρντο για φερόμενες πράξεις βίας που συνέβησαν στις 15
Οκτωβρίου 2015, όταν ο Μπερνάρντο είχε
μεταβεί στην πληγείσα περιοχή για μια συνάντηση με τις κοινότητες. Κατά
συνέπεια, στις 30 Ιανουαρίου 2018, ο
Μπερνάρντο τέθηκε υπό κράτηση και οδηγήθηκε στη φυλακή μέχρι τη δίκη του. Παρόλο που δεν υπάρχουν
αντικειμενικά στοιχεία που να στηρίζουν τις
κατηγορίες, στις 9 Νοεμβρίου 2018, το δικαστήριο του Κομπάν τον
καταδίκασε σε επτά χρόνια και τέσσερις
μήνες φυλάκιση για τα εγκλήματα της ληστείας σε βαθμό κακουργήματος και της παράνομης κράτησης με
επιβαρυντικές περιστάσεις.
Τρεις εβδομάδες
αργότερα οι δικηγόροι του Bernardo άσκησαν έφεση, αλλά οι δικαστές δεν κατέληξαν σε απόφαση παρά μόνο
δύο χρόνια αργότερα, απορρίπτοντάς την
και, ως εκ τούτου, επιβεβαιώνοντας την ποινή του. Ως έσχατη λύση, οι δικηγόροι του Μπερνάρντο κατέθεσαν
πρόσφατα αίτηση αναίρεσης στο Ανώτατο
Δικαστήριο. Αυτό θα μπορούσε να πάρει χρόνια για να επιλυθεί. Στις 16 Ιουλίου 2020, η Διεθνής Αμνηστία ζήτησε την
άμεση απελευθέρωσή του και τον ανακήρυξε
κρατούμενο συνείδησης.
Μπορείτε να δείτε το βίντεο για τον Bernardo
εδώ: https://bit.ly/3uLdrXQ
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
1. Ποιος είναι
ο Bernardo και γιατί βρίσκεται στην φυλακή;
2. Τι συνέβη;
3. Πώς σας
έκανε να αισθανθείτε η ιστορία του Μπερνάρντο;
4. Ποιες είναι
οι επιπτώσεις της λειτουργίας ενός υδροηλεκτρικού έργου στο ευρύτερο φυσικό
περιβάλλον του Bernardo και των ανθρώπων που ζουν εκεί;
Δράση της
Διεθνούς Αμνηστίας :
Μπορείτε να
δείξετε την αλληλεγγύη σας στον Μπερνάντο, συντάσσοντας ένα e-mail ή επιστολή.
• Οι επιστολές δεν είναι απαραίτητο να
είναι μακροσκελείς: ο στόχος είναι να
νιώσει ο Bernardo ότι πολλοί άνθρωποι σε όλο
τον κόσμο τον σκέφτονται και
υποστηρίζουν τον αγώνα του.
• Σκεφτείτε τι θα ήθελε να ακούσει
ο Μπερνάρντο σε αυτή τη δύσκολη στιγμή.
• Εκφράστε την αλληλεγγύη, το
θαυμασμό, την ενθάρρυνση ή οτιδήποτε
άλλο αισθάνεσθε γι’αυτόν.
Τα e-mails και
οι επιστολές πρέπει να αποσταλούν:
E-mail: hrdamericas@amnesty.org
Επιστολές
Bernardo Caal Xol,
Oficina Regional de Amnistía Internacional,
Luz Saviñón 519,
Colonia del Valle, Alcaldía Benito Juárez, 03100, Πόλη του Μεξικού, Μεξικό
