Πέμπτη 2 Μαρτίου 2023

Κατά Μαντιθέου

 




Μετά την ολοκλήρωση της μελέτης του δικανικού λόγου του Λυσία, ακολούθησε η προσομοίωση της δοκιμασίας του Μαντίθεου από το Θορικό της Ακαμαντίδος φυλής, ενώπιον των Ηλιαστών, μετά την αποδοκιμασία του από τη Βουλή. 

 Το σκηνικό περιελάμβανε, με υπόδυση ρόλων, την πρόεδρο των Ηλιαστών, (Α. Χ.) τον Μαντίθεο (Γ. Γ.) που ανέπτυξε διεξοδικά την απολογία του, δια χειρός Λυσία, την κατήγορο (Α. Σ.) και τους  Ηλιαστές (Υ. Σ., Χ. Δ., Π. Γ., Π. Ε., Μ. Χ., Τ. Ε.).

 Η απολογία του Μαντίθεου ήταν πειστική και αριστοτεχνική από την άποψη της ηθοποιίας, το κατηγορητήριο, όμως, ήταν καταπέλτης! 

Η τελική απόφαση: 8 κατά και 1 υπέρ! Ο Μαντίθεος κρίθηκε ακατάλληλος για το αξίωμά του και καταδικάστηκε σε "υπερορία".


«Κατά Μαντιθέου»

Δε θα έλεγα πολλά, άνδρες Αθηναίοι, γιατί δεν πιστεύω πως χρειάζονται πολλά λόγια για να απορρίψετε από τη διοίκηση της πόλης μας έναν άνθρωπο τέτοιας λογής, που συμμετείχε στις μεγαλύτερες καταστροφές μας, αλλά και γιατί λυπάμαι να θυμίζω γεγονότα που μας πονάνε όλους τόσο πολύ, όμως το θράσος αυτού εκεί του Μαντιθέου με αναγκάζει. Ζητώ λοιπόν προκαταβολικά συγγνώμη για τα συναισθήματα που θα σας προκαλέσει η θύμηση των συμφορών μας από ανθρώπους σαν κι αυτόν, όμως ξέρω καλά ότι αξίζει, γιατί είμαι σίγουρος πως αφού μιλήσω θα είστε έτοιμοι, κρίνοντας δίκαια για το καλό της πόλης και του λαού της, να πάρετε τη σωστή απόφαση.

Και ποια άλλη, συμπολίτες μου, μπορεί να είναι η σωστή απόφαση παρά έστω η αποδοκιμασία ανθρώπων που είναι αίτιοι των χειρότερων εγκλημάτων, που υπονόμευσαν και κατέστρεψαν τη δημοκρατία, εκείνη που θέσπισαν οι πρόγονοί μας και χάρη στην οποία φτάσαμε στην ύψιστη ακμή μας;

Όσον αφορά τούτον εδώ, η ίδια του η απολογία φανερώνει την ενοχή του. Και αυτό θα σας το αποδείξω εγώ, θυμίζοντάς σας τα λόγια του.

Ισχυρίστηκε πως βρισκόταν στον Σάτυρο, τον άρχοντα του Πόντου, κατά τη διάρκεια της ολέθριας ναυμαχίας στον Ελλήσποντο αλλά και κατά τη μεταβολή του πολιτεύματος. Εκτός του ότι οι μόνοι μάρτυρες που είναι ικανοί να επιβεβαιώσουν αυτόν τον ισχυρισμό είναι τα συγγενικά του πρόσωπα, τα οποία προφανώς θα επιχειρήσουν να τον υποστηρίξουν είτε λέει την αλήθεια είτε όχι, η επιλογή του να παρατήσει την πατρίδα του όταν εκείνη διέτρεχε τους μεγαλύτερους κινδύνους μαρτυρά το ποιόν του χαρακτήρα του. Γιατί, αναμφίβολα, δεν τον εξανάγκασε ο πατέρας του να φύγει, αλλά συναίνεσε ο ίδιος, επιδεικνύοντας αδιάντροπη αδιαφορία για την τύχη των συμπολιτών του και ζώντας ο ίδιος ανενόχλητος ασχολούμενος με το εμπόριο σίτου, όταν οι συμπατριώτες του πέθαιναν από την πείνα, τον καιρό της πολιορκίας αλλά και αργότερα.

Όσο για τον καιρό που επέλεξε να επιστρέψει, δείχνει αναμφισβήτητα τις πολιτικές του πεποιθήσεις. Γιατί, γνωρίζοντας την πολιτική κατάσταση, δε θα επιθυμούσε να επιστρέψει όσο ακόμα κυβερνούσαν οι Τριάκοντα την πόλη, αν δεν ήταν θετικά διακείμενος προς αυτούς. Γιατί να κινδυνέψει, αφού εκείνοι φρόντιζαν να εξοντώνουν όσους υποστήριζαν έστω και στο ελάχιστο την αντίθετη παράταξη; Η επιστροφή του, επομένως, αποτελεί τρανή απόδειξη της συμπάθειάς του προς εκείνους τους αχυρανθρώπους, που - κυρίως μέσω του ιππικού τους, στο οποίο όπως γνωρίζετε βρισκόταν και τούτος εδώ - εξόντωσαν χίλιους πεντακόσιους Αθηναίους, περισσότερους δηλαδή από αυτούς που σκότωσαν οι Λακεδαιμόνιοι την τελευταία δεκαετία του πολέμου.

Το επόμενο που ανέφερε, άνδρες βουλευτές, ότι δηλαδή οι Τριάκοντα θα απέφευγαν τάχα να λάβουν βοήθεια από ξένους, ειδικά από τη στιγμή που, όπως αναφέρει, στερούσαν τα πολιτικά δικαιώματα από τους ομοϊδεάτες τους, υποτιμά τη λογικά σας. Όπως καταλαβαίνετε, ο άνθρωπος τον οποίον υπαινίχθηκε ο Μαντίθεος είναι ο γνωστός σε όλους μας Θηραμένης. Αυτός όμως, δεν ήταν ένας τυχαίος ολιγαρχικός, ομοϊδεάτης με τους υπόλοιπους πρωτεργάτες του πολιτεύματος. Αντιθέτως, από προσωπικά συμφέροντα προσπάθησε να καταλύσει το πολίτευμα που ο ίδιος στήριξε με σθένος, προδίδοντας τους ίδιους του τους φίλους, όταν αντιλήφθηκε πως τα πράγματα δυσκόλεψαν για αυτούς. Προφανώς θα τον εξόντωναν, αφού αποτελούσε το πλέον μεγαλύτερο εμπόδιο στα σχέδιά τους.

Η ιστορία αυτή, όμως, είναι άσχετη και δεν αποδεικνύει τίποτα, παρά μόνο το ήθος των ολιγαρχικών. Και αυτό γιατί εκείνοι, δεδομένου ότι ήταν πολύ λιγότεροι πληθυσμιακά από τους δημοκρατικούς, γύρευαν υποστηρικτές, ειδικά τον τελευταίο καιρό της κυριαρχίας τους, κατά τον οποίον κινδύνευαν περισσότερο. Μην ξεχνάτε την περίπτωση του Σωκράτη, από τον οποίον οι Τριάκοντα ζήτησαν βοήθεια για την εκτέλεση εκείνου του Λέοντα του Σαλαμίνιου, αν και δεν είχε εκδηλώσει ποτέ ενδιαφέρον εμπλοκής στην πολιτική. Εξάλλου, και ο ίδιος ο Θηραμένης είχε τονίσει πως ένα πολίτευμα που στηρίζεται στη βία, οφείλει να έχει περισσότερους υποστηρικτές από αντιπάλους για να σταθεί. Αποδεικνύεται επομένως πως το εν λόγω επιχείρημα του Μαντιθέου είναι ανόητο και άστοχο.

Όσο για την πινακίδα και τον κατάλογο, και τα δύο αποτελούν επίσημα κρατικά έγγραφα και σε καμία περίπτωση δε θα έπρεπε να υποτιμάται η αξία της πινακίδας, αφού με τη λογική που υποστηρίζει εκείνος όλες οι αναγραφές που εκτίθενται σε κοινή θέα - όπως, παραδείγματος χάριν, ψηφίσματα και νόμοι, πράγματα εξαιρετικά μεγάλης αξίας για την πόλη μας - είναι άχρηστα και μη αξιόλογα. Εξάλλου, άνδρες Αθηναίοι, σκεφτείτε πόσο εύκολο είναι να δωροδοκηθούν οι φύλαρχοι ώστε να μη συμπεριλάβουν το όνομα κάποιου στον κατάλογο για την επιστροφή του επιδόματος. Σε αντίθεση με τα όσα πρόβαλε ο κατηγορούμενος εδώ, στην πολύ πιθανή αυτή περίπτωση οι φύλαρχοι θα μπορούσαν να πληρώσουν οι ίδιοι το επίδομα χωρίς προσωπική ζημία, αφού θα είχαν λάβει τα ανάλογα και περισσότερα χρήματα.

Κάπου εδώ οφείλω να αναγνωρίσω την εξυπνάδα του Μαντιθέου. Αντιλήφθηκε ότι η απολογία του είναι ισχνή και αβάσιμη και επέλεξε να αναφερθεί λεπτομερώς στη ζωή του επιδιώκοντας να σας ξεγελάσει. Εγώ όμως, άνδρες βουλευτές, τολμώ να ομολογήσω πως χαίρομαι ιδιαίτερα με την επιλογή του, γιατί αποδεικνύεται μέσω των λεγόμενών του για άλλη μια φορά το θράσος του.

Αρχικά ισχυρίστηκε ότι τάχα δεν κληρονόμησε αρκετά χρήματα από τον πατέρα του και ακόμα ότι από τα λίγα που κληρονόμησε κράτησε πολύ λιγότερα, αφού μοίρασε τα υπόλοιπα στα αδέλφια του με φαινομενική ευσπλαχνία. Εκτός από το γεγονός ότι και πάλι, όπως προηγουμένως, τα λόγια του δεν αποδεικνύονται αφού αφορούν μονάχα την οικογένειά του, ο ισχυρισμός του ότι δε διαθέτει αρκετά χρήματα έρχεται σε αντίθεση με το να προσλάβει, όπως γνωρίζετε, τον Λυσία για να συγγράψει τον λόγο του, έναν πολύ ικανό και ακριβό λογογράφο. Αν ήταν αθώος και δεν είχε χρήματα, όπως ισχυρίζεται, μια τέτοια απόφαση θα ήταν γελοία και παράλογη.

Αν θυμάμαι καλά, προχώρησε κατηγορώντας όλους εμάς που, χωρίς προσωπικό όφελος, θέλουμε το καλό της πόλης μας, επιθυμώντας να λάβει ο καθένας τη θέση που του αναλογεί. Γιατί ούτε εγώ, ούτε κανένας από εμάς είναι μέθυσος ή συκοφάντης ή οτιδήποτε άλλο αποδοκιμαστέο ανέφερε. Αντιθέτως, είμαστε συνεπείς στις υποχρεώσεις μας απέναντι στην πατρίδα μας, στις οποίες συμπεριλαμβάνεται και το να φανερώνουμε όποιον είναι επικίνδυνος για αυτήν. Δεν έχουμε τίποτα άλλο να κερδίσουμε πάρα την ηθική ικανοποίηση ότι κάνουμε το σωστό και το ωφέλιμο για τον δήμο.

Και εδώ γίνεται ολοφάνερη η διαφορά μας από αυτόν, που παραδέχεται πως δεν εμπλέχτηκε ποτέ σε κάποια δίκη, αισθανόμενος μάλιστα περήφανος για αυτό. Σε μια πόλη όμως, που χάρη στη δημοκρατία, οι δίκες είναι συχνές, αφού παραμονεύουν παντού παραβάτες και άνθρωποι που υποσκάπτουν το δημοκρατικό πολίτευμα, η στάση του δείχνει είτε ότι φοβόταν τη συμμετοχή σε δικαστικές υποθέσεις εξαιτίας προσωπικής του ενοχής, είτε ότι απλούστατα αδιαφορούσε για τα κοινά, και νομίζω, άνδρες δικαστές, πως εσείς πρώτοι καταδικάζετε τους απράγμονες, όπως είναι σωστό.

Έπειτα, ο Μαντίθεος έκανε ένα σημαντικό λάθος. Παραδέχτηκε ότι κατατάχθηκε στο ιππικό, φανερώνοντας την αριστοκρατική του καταγωγή, και τόνισε πως κατά αυτόν το να είσαι ιππέας είναι ντροπή, ενώ προηγουμένως, είχε πει πως εάν είχε υπάρξει ιππέας θα το πρόβαλλε ως κάτι το αξιοθαύμαστο! Τι να πει κανείς για αυτόν τον άνθρωπο, που διαψεύδει μόνος του τον εαυτό του! Από εκεί και μόνο φαίνεται το μέγεθος των ψεμάτων του.

Η αντιπάθειά του για τους δημοκρατικούς φάνηκε και όταν αναφέρθηκε στον Θρασύβουλο, τον οποίον, όχι μόνο υποβίβασε ισχυριζόμενος πως έφυγε από τη μάχη μετά από αυτόν, αλλά και ειρωνεύτηκε λέγοντας ότι χλεύαζε όλον τον στρατό για τη δειλία του.

Όσον αφορά τώρα την εμφάνισή του, όλοι γνωρίζουμε πως μακριά μαλλιά έχουν μονάχα οι Σπαρτιάτες, οι ολιγαρχικοί - επειδή θαυμάζουν και υιοθετούν τις συνήθειες των Σπαρτιατών - και βέβαια οι φιλόσοφοι. Φιλόσοφος δεν είναι, άρα μάλλον ισχύει το προηγούμενο. Και μη σας ξεγελάει η θέση του ότι πρέπει να εξετάζετε την ανάμειξη των πολιτών στα πολιτικά και όχι την εμφάνιση, διότι, αφενός, όπως αποδεικνύεται και θα αποδειχθεί και στη συνέχεια και σε αυτόν τον τομέα χωλαίνει και, αφετέρου, κρίνω πως όλοι συμφωνούμε πως οι επιλογές που αφορούν την εμφάνισή μας προβάλλουν στοιχεία της προσωπικότητάς μας, όπως και κάθε τύπου επιλογή. Γιατί να επιλέγει κάποιος ένα στοιχείο στην εξωτερική του εμφάνιση γνωρίζοντας πως είναι άκρως δηλωτικό για τις πεποιθήσεις του, αν οι πεποιθήσεις αυτές δεν τον εκφράζουν όντως;

Θα επιστρέψω όμως στο ήθος του, το οποίο έχει τη θρασύτητα να προβάλλει. Όπως ο ίδιος παραδέχεται, μίλησε δημόσια στην Εκκλησία του Δήμου όντας σε πολύ νεαρή ηλικία, μη σεβόμενος τους παραδοσιακούς θεσμούς της πόλης μας και τους γηραιότερους συμπολίτες του, αντιγράφοντας για μια ακόμα φορά τους Σπαρτιάτες, οι οποίοι, ως γνωστόν, δεν τηρούν το ηλικιακό όριο αγόρευσης στην Απέλλα κατά καιρούς. Παραδέχεται επίσης πως στην έπαρση αυτή τον οδήγησαν οι προσωπικές του φιλοδοξίες, τις οποίες μάλλον είναι ανίκανος να τιθασεύσει.

Στο κάτω κάτω, το καταλαβαίνουμε όλοι αυτό και από την πράξη του να καταπατήσει τον δημοκρατικό θεσμό που επιβάλλει την επιλογή με κλήρωση του τμήματος που θα συμμετάσχει στην εκάστοτε μάχη ή εκστρατεία, την οποία προτάσσει ως ένδειξη φιλοτιμίας, ενώ στην πραγματικότητα είναι υποτίμηση της δημοκρατίας και αδιαφορία για τους συνδημότες του, από την υπέρμετρη φιλοδοξία του. Πώς μπορούμε να εμπιστευτούμε, έναν τέτοιον άνθρωπο, στη διαχείριση της πολιτείας; Είναι αυτονόητο, κρίνω, πως θα προάγει τα προσωπικά του συμφέροντα και τις φιλοδοξίες. Τέτοιες συμπεριφορές, εξάλλου, φέρνουν στον νου μας ανθρώπους που ήταν υπαίτιοι μεγάλων συμφορών της πατρίδας μας. Οφείλουμε να μην επαναλάβουμε τα ίδια λάθη, και στην προκειμένη περίπτωση αυτό εξαρτάται από εσάς.

Πριν κατέβω από το βήμα, θέλω να σας θυμίσω κάποια πράγματα, ώστε να κρίνετε δίκαια συλλογιζόμενοι τα όσα υποφέρατε από ανθρώπους σαν και αυτόν. Θυμηθείτε λοιπόν, άνδρες Αθηναίοι, πως ενώ οι Τριάκοντα εκλέχθηκαν τάχα προσωρινά για να συντάξουν ένα σύνταγμα με τους νόμους της πόλης, επέβαλαν ένα καθεστώς τρομοκρατίας που ξεπέρασε κάθε προηγούμενο. Και, όπως προείπα, λυπάμαι που αναγκάζομαι να τα αναφέρω αυτά γιατί γνωρίζω πως ο καθένας από εσάς έχει υποφέρει από αυτούς.

Γιατί εκείνοι σκότωναν πλούσιους αθώους για να δημεύσουν τις περιουσίες τους, αλλά και φτωχούς για να θολώσουν τα νερά και να ισχυριστούν ότι τάχα οι δολοφονίες δε γίνονταν από τη φιλοχρηματία τους. Σκότωναν και εξόριζαν και τους καλύτερους πολίτες, τους πιο πιστούς στη δημοκρατία, γιατί αισθάνονταν ότι κινδύνευαν από δαύτους. Τις δολοφονίες αυτές συνήθως τις διέπραττε το ιππικό, το κύριο όργανο της τρομοκρατίας τους.

Δε θα αναφερθώ στις υπόλοιπες συμφορές που έφεραν γιατί είναι τόσες πολλές που, αφενός εσείς θα δυσανασχετήσετε από τις δυσάρεστες αναμνήσεις, αφετέρου δεν θα μου φτάσει ο χρόνος. Εξάλλου είμαι σίγουρος πως θα ήταν περιττό, αφού έχει ήδη αποδειχθεί το ήθος του κατηγορουμένου.

Γιατί ο Μαντίθεος, όπως προκύπτει και από τα λεγόμενά του, δεν είναι απλώς ένας ολιγαρχικός που εμπλέχθηκε στο καθεστώς των Τριάκοντα, αλλά ένας υπέρμετρα φιλόδοξος, ασεβής, θρασύς και ψεύτης. Είναι τουλάχιστον εξωφρενικό επομένως, όπως μπορείτε ασφαλώς και εσείς οι ίδιοι να κρίνετε, να του επιτραπεί να αναλάβει το τόσο σημαντικό αξίωμα του βουλευτή. Έτσι θα βάλετε σε κίνδυνο την Αθήνα αλλά και τους ίδιους σας τους εαυτούς.

Θα σταματήσω εδώ την κατηγορία μου. Νομίζω είπα αρκετά. Θα σας παρακαλούσα, άνδρες βουλευτές, να κρίνετε δίκαια, αναλογιζόμενοι το παρελθόν και τις συνέπειες των επιλογών σας. Εκπροσωπείτε τον λαό της Αθήνας, όλους όσους υπέφεραν από ανθρώπους σαν και αυτόν. Πολλοί σκοτώθηκαν, ανάμεσα σε αυτούς και συγγενείς σας. Μην προδώσετε τη μνήμη τους.


Η κατήγορος

Αλίκη Σεβαστού




Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου