Έλλη Λαμπρίδη: αντισυμβατική και αιρετική

 Η εκπαιδευτική κοινότητα γνωρίζει την Έλλη Λαμπρίδη από την υποδειγματική μετάφραση της Ιστορίας  του Θουκυδίδη. Λίγοι, ωστόσο, γνωρίζουν τη συμβολή της στην ελληνική φιλοσοφική σκέψη και τον κριτικό της λόγο σε κάθε έκφανση της πνευματικής ζωής του τόπου. Το άρθρο της Φραγκίσκης Αμπατζοπούλου φωτίζει την πολύπλευρη προσωπικότητά της  που αντιστρατεύτηκε με κάθε μέσο το στερεότυπο της γυναίκας που καλλιέργησε η κοινωνία της εποχής της.

Έλλη Λαμπρίδη: Η πρώτη Ελληνίδα φιλόσοφος

  Το όνομα της Έλλης Λαμπρίδη, της πρώτης Ελληνίδας φιλοσόφου του 20ού αιώνα, είναι σήμερα ελάχιστα γνωστό στο ευρύτερο κοινό. Όλα τα βιβλία της είναι από πολλά χρόνια εξαντλημένα και το μόνο που κυκλοφορεί είναι η αναδημοσίευση της μετάφρασης του Ευπαλίνου του Πωλ Βαλερύ, με πρόλογο του Άγγελου Σικελιανού και η μετάφραση του Αμλέτου του Ζυλ Λαφόργκ. Και όμως, η Έλλη Λαμπρίδη προώθησε όσο ελάχιστοι τη φιλοσοφική σκέψη και το άνοιγμα του πνευματικού ορίζοντα στην Ελλάδα γράφοντας έργα πρωτότυπα, παρουσιάζοντας το έργο ξένων φιλοσόφων, μεταφράζοντας αρχαίους και σύγχρονους, σχολιάζοντας σπουδαία λογοτεχνήματα, καλλιεργώντας την πνευματική φιλία και τον διάλογο. Με την Εισαγωγή στη Φιλοσοφία και τα μελετήματά της για τους Bergson, Russel, Popper διερεύνησε θεμελιακά φιλοσοφικά προβλήματα. Εκπροσώπησε την Ελλάδα στον περίφημο τόμο Club Voltaire του 1963, (Επετηρίδα του κριτικού διαφωτισμού) με μια μελέτη για τον Wittgenstein, πλάι σε ονόματα όπως του Popper και του Marcuse. Έγραψε τη σπουδαία εργασία της Empedocles: Α Philosophical Investigation, (1976), με πρόλογο του Marshall Mc Luhan, που δεν κυκλοφόρησε ποτέ στα ελληνικά.

  Μετέφρασε την Ιστορία του Θουκυδίδη, που προλόγισε ο Ι. Κακριδής. Στις παλαιότερες εργασίες της περιλαμβάνονται οι Αιγαίοι: Κρητομυκηναϊκός πολιτισμός (1929) και στις μεταγενέστερες τα Δοκίμια κριτικά και φιλοσοφικά (1952). Μεγάλο μέρος του έργου της μένει αδημοσίευτο και ανάμεσα σε άλλα ο Β' τόμος της Εισαγωγής στη Φιλοσοφία, οι 686 δακτυλόγραφες σελίδες της Fantasia Philosophica ­ στην οποία παρουσιάζει ένα σύστημα Ηθικής ­, οι χιλιάδες χειρόγραφες σημειώσεις για μια Λογική, που θα ήταν έργο ζωής, με σχόλια στους Αριστοτέλη, Carnap, Frege, Russel, Peirce. Αδημοσίευτο μένει το δεύτερο και ατελείωτο μέρος του ημινεκρικού διαλόγου της με τον Wittgenstein και ένα αυτοβιογραφικό της αφήγημα στα αγγλικά, η Ύστατη συγκομιδή.

  Η Έλλη Λαμπρίδη συμμετείχε πάντα ενεργά στην πνευματική ζωή αρθρογραφώντας επί σαράντα χρόνια σε περιοδικά όπως η Αναγέννηση του Δημ. Γληνού στη δεκαετία του '20 και οι Εποχές στη δεκαετία του '60, αλλά εξίσου συμμετείχε και στην πολιτική ζωή, προασπίζοντας την ελεύθερη σκέψη και τα ανθρώπινα δικαιώματα και ασκώντας πάντα αυστηρή κριτική σε κάθε μορφή δογματισμού. Άνθρωπος αριστερός, άσκησε κριτική στην Αριστερά. Φεμινίστρια, δεν δίστασε να επισημάνει τα λάθη του ελληνικού φεμινιστικού κινήματος. Πνευματική φίλη των μεγάλων, του Καζαντζάκη και του Σικελιανού, δεν έζησε στη σκιά τους. Αυτή η εκπληκτική γυναίκα, που αισθανόταν, όπως γράφει η ίδια, «ένα ασκημόπαπο πέρα ως πέρα»1 σ' έναν ανδροκρατούμενο κόσμο, αντιστρατεύτηκε γενναία με τη ζωή και το έργο της το στερεότυπο της γυναίκας που καλλιέργησε η κοινωνία της εποχής της. Η Λαμπρίδη δεχόταν τη Φιλοσοφία σαν ιδιαίτερο είδος διανοητικής δραστηριότητας, που δουλεύει κυρίως με τη θεωρία, τον στοχασμό και την ενόραση. Προσωπική της μέθοδος του φιλοσοφείν ήταν η «ζητητική», στην πλατωνική έννοια2. Δυσπιστούσε στις σύγχρονες φιλοσοφικές τάσεις που παραβιάζουν τη χρήση της γλώσσας με «ανοήματα», όπως τα ονόμαζε. Το είδος αυτό το χαρακτήριζε «ανίερη πρόζα». Αντίθετα, θεωρούσε γονιμότερη τη φιλοσοφική έρευνα που προσανατολίζεται στον χώρο της γνωσιοθεωρίας και βιοθεωρίας και θεωρούσε βαθύ φιλοσοφικό πρόβλημα την αλληλεπίδραση ανθρώπου και περιβάλλοντος. Γι' αυτήν η περιπέτεια του πνεύματος δεν είχε νόημα έξω από το σύνολο των δεδομένων του βίου. Αυτήν την καθολικότητα θαύμαζε στον Εμπεδοκλή, γιατί, όπως γράφει στον πρόλογο του βιβλίου που του αφιέρωσε: «Αγκαλιάζει όλα τα επίπεδα του επιστητού... με την καθολικότητα των γνώσεών του και με το πλάτος της κοσμολογικής του σύλληψης, με τη δράση του για δημοκρατία και ισότητα...».

  Η πρώτη Ελληνίδα φιλόσοφος του αιώνα μας υπενθύμισε ότι ένας αρχαίος φιλόσοφος γνώριζε τα πάντα για την επιστήμη της εποχής του και αισιοδοξούσε ότι θα προοδεύσει μια νέα φιλοσοφία της φύσης, στηριγμένη στα νεώτερα δεδομένα της Φυσικής. Άριστα ενημερωμένη για τις προόδους των επιστημών, διέβλεπε τους περιβαλλοντικούς κινδύνους και πίστευε ότι η Φιλοσοφία σ' αυτή τη φάση είναι απαραίτητη: «Μας χρειάζεται μια συνολική εικόνα του κόσμου, μια ιδέα για τα υλικά από τα οποία είμαστε φτιαγμένοι». Κι επειδή ο άνθρωπος μπορεί να μεταβάλει το περιβάλλον, «του χρειάζεται μια ιδέα κατά ποιον τρόπο πρέπει να το μεταβάλει... του χρειάζονται τα δύο κύρια σκέλη της Φιλοσοφίας, όπως του χρειάζονται τα δύο του πόδια: η κοσμοθεωρία και η βιοθεωρία ή η ηθική με την πλατύτερη σημασία του όρου»3. Η Λαμπρίδη, όπως η μεγάλη φιλόσοφος του αιώνα μας, η Hannah Arendt, δεν μπορούσε να δει τη ζωή του πνεύματος έξω από μια φιλοσοφία της πράξης και στο επίκεντρο των ενασχολήσεών της ήταν πάντα η vita activa.

  Η Λαμπρίδη ήταν από τη γνήσια στόφα των στοχαστών. Η Φιλοσοφία ήταν γι' αυτήν τρόπος ζωής. Δεν την άσκησε από μια πανεπιστημιακή έδρα, αλλά τη βίωσε σαν ένα ανοιχτό ερώτημα, στο οποίο διαπλέκονται όλα τα βιολογικά και πνευματικά δεδομένα της ζωής της: μητέρα, φιλόσοφος, συγγραφέας. Μέσα ακριβώς από αυτό τον τρόπο θεώρησης της ζωής βγήκε το σπουδαίο βιβλίο της, η Νίκη, μια αυτοβιογραφική αφήγηση επικεντρωμένη στη ζωή και τον θάνατο της κόρης της Νίκης. Το βιβλίο αυτό, αν και δεν ανήκει στον χώρο της Φιλοσοφίας, κατάγεται από το φιλοσοφικότερο είδος λογοτεχνίας, τον αυτοβιογραφικό λόγο που επιχειρεί τη διερεύνηση του εαυτού και τον έλεγχο της συνείδησης. Αυτό ακριβώς το είδος ­ «συνοριακό» θα το ονόμαζε η ίδια ­ στρατεύει την «εκ βαθέων» εξομολόγηση στη φιλοσοφική αναζήτηση. Και, αρκετά παράδοξα, στο βιβλίο αυτό προβάλλει έντονα το κυρίαρχο αίτημα της Λαμπρίδη για μια θεωρία της πράξης ­ μιας Ηθικής. Γιατί η Νίκη δεν είναι μόνο η αφήγηση μιας μητέρας που θρηνεί τον θάνατο της κόρης, αλλά η μαρτυρία μιας γυναίκας που προσπάθησε να στοχαστεί τον Εαυτό και τον Κόσμο: τη μητρότητα, το σώμα της, το πνεύμα της, τα συναισθήματά της, τη σύγκρουση της αναγκαιότητας με την ελευθερία, σε μια συγκεκριμένη ιστορική στιγμή στην Ελλάδα. Για τους παραπάνω λόγους η Νίκη είναι, κατά τη γνώμη μας, ένα βιβλίο μοναδικό στο είδος του, και όχι μόνο για την ελληνική γλώσσα.

  Από πολλές απόψεις η ζωή της Έλλης Λαμπρίδη μπορεί να θεωρηθεί παραδειγματική και φέρνει στο προσκήνιο ανθρώπινες πραγματικότητες και τις συνθήκες στην Ελλάδα της εποχής της, που δεν εξαντλούνται σε ένα σύντομο σημείωμα.

  Η Έλλη Λαμπρίδη γεννήθηκε το 1898 στην Αθήνα. Ήταν ένα από τα τρία παιδιά του γνωστού για την πατριωτική του δράση Ηπειρώτη Ιωάννη Λαμπρίδη, απόφοιτου της Ζωσιμαίας Σχολής και πτυχιούχου της Νομικής Αθηνών.

  Ο πατέρας της, αφού εργάστηκε δάσκαλος στην Κωνσταντινούπολη και δικηγόρος στα Γιάννενα, κατέβηκε στην Αθήνα «για να μη δουλέψει τους Τούρκους», έγινε γερουσιαστής και εξέδιδε την εφημερίδα Αγών. Εκεί μεγάλωσε η Λαμπρίδη και σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή. Συνέχισε τις σπουδές της στη Ζυρίχη με υποτροφία Σταθάτου. Έτσι βρέθηκε στην πόλη όπου λίγα χρόνια νωρίτερα μπορούσε κανείς να συναντήσει τον Λένιν αλλά και τον Τριστάν Τζαρά. Την έστελναν για να ασχοληθεί με τα παιδαγωγικά, κλάδο ταιριαστό για μια γυναίκα, όμως αυτή στράφηκε στη Φιλοσοφία. Μόλις 23 χρόνων, με καθηγητή τον Freytag, υποστήριξε τη διατριβή της με θέμα τις γνωσιοθεωρητικές αρχές του Αριστοτέλη, που τυπώθηκε στη Λειψία το 1919. Από το 1920 έως το 1922 διδάσκει στο Αμερικανικό Κολλέγιο Θηλέων της Κωνσταντινούπολης και στο Ζάππειο Διδασκαλείο. Αναγκάζεται να δουλέψει «λεχώνα είκοσι ημερών». Ο γάμος δεν θα κρατήσει παρά ελάχιστα. Τα οικονομικά της θα είναι άσχημα. Στο μεγάλωμα της κόρης της από εδώ και πέρα θα βοηθήσει και η μητέρα της.

  Από το 1923 έως το 1928 θα εργαστεί στο Αμερικανικό Κολλέγιο του Ελληνικού, όπου θα οργανώσει το ελληνικό τμήμα. Τα χρόνια αυτά γράφει μελέτες Φιλοσοφίας και Ψυχολογίας για το περιοδικό Αναγέννηση του Γληνού και φιλοσοφικά άρθρα για τις εγκυκλοπαίδειες του Πυρσού και του Ελευθερουδάκη. Συμμετέχει στο φεμινιστικό κίνημα, πηγαίνει στα συνέδρια που γίνονται στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Η κριτική της στον τομέα αυτό είναι αυστηρή. Κατηγορούσε το κίνημα για συντηρητισμό, έκρινε ότι η κοινωνική και πολιτική διάσταση του φεμινισμού ατονούσε και ήταν υπέρ της πολιτικοποίησης των γυναικών στα αριστερά κόμματα.

  Την εποχή αυτή, τα «ξεχειλίσματα της ανικανοποίητης ορμής για δράση» την οδηγούν σε πράξεις αντισυμβατικές, που θα ξαφνιάσουν αργότερα και την ίδια για την τόλμη τους: σε εποχή ανέχειας, κάνει μια παρακινδυνευμένη οικονομική επένδυση αγοράζοντας ένα άλογο στον ιππόδρομο, που δεν είχε άλλη κατάληξη παρά την ευκαιρία για σπουδή των ανθρώπινων και την εκδήλωση τρυφερότητας για το ζώο: «Κάθε τόσο πηγαίναμε στον στάβλο και του προσφέραμε άσπρο ψωμί και ζάχαρη», και η μικρούλα Νίκη «φοβισμένη άπλωνε το χεράκι της».

  Το 1929 η Λαμπρίδη αναλαμβάνει τη φιλοσοφική σειρά Μελέτες, για την οποία γράφει η ίδια εννέα δοκίμια και μεταφράσεις, και μεταξύ άλλων τη σημαντική μελέτη της για τον Bergson. Το 1930 διορίζεται υποδιευθύντρια του Μαρασλείου Διδασκαλείου. Εμπνευσμένη παιδαγωγός, δουλεύει με ζήλο ολόκληρα δωδεκάωρα και προκαλεί τον φθόνο των συναδέλφων της. Θα την συκοφαντήσει ο διευθυντής της ότι «είχε έρωτες με τ' αγόρια» και θα μετατεθεί «λόγω ποινής» από τον Παπανδρέου, τότε υπουργό Παιδείας, στα διδασκαλεία της Λαμίας και της Τρίπολης. Τα χρόνια αυτά είναι από τα πιο δύσκολα.

  Με τη μεταξική δικτατορία χάνει τη δουλειά της. Την ίδια χρονιά η Νίκη αρρωσταίνει με φυματίωση στη σπονδυλική στήλη. Η Λαμπρίδη νοικιάζει ένα σπιτάκι στην Πεντέλη, όπου το κλίμα ευνοούσε την καταπολέμηση της πάθησης, και εκεί θα περιποιηθεί η ίδια την κόρη της. Αργότερα θα μετακομίσουν στο Μαρούσι. Το 1937-39 δίνει δύο σειρές μαθημάτων Φιλοσοφίας της Ιστορίας, Ψυχολογίας και Λογοτεχνίας στο ελεύθερο πανεπιστήμιο του «Ασκραίου» και δημοσιεύει άρθρα και βιβλιοκρισίες για ανάλογα θέματα στη Νέα Πολιτική. Τα άρθρα αυτά καλύπτουν ένα τεράστιο φάσμα από τη σχέση Φιλοσοφίας και Φυσικής μέχρι το ιαπωνικό θέατρο, αλλά και τους διωγμούς των Εβραίων στη ναζιστική Γερμανία. Δείχνουν την ευρυμάθεια, τη βιβλιογραφική της ενημέρωση αλλά και άγρυπνη παρακολούθηση των πολιτικών εξελίξεων στον διεθνή ορίζοντα. Όμως στο ίδιο περιοδικό την εποχή αυτή θα δημοσιεύσει το σχόλιό της για τη Μητέρα Θεού του Σικελιανού, ξεδιπλώνοντας τη δική της αισθαντική και στοχαστική εκδοχή για το μυστήριο της μητρότητας και της ζωής του πνεύματος.

  Το 1939 η Λαμπρίδη φεύγει στην Αγγλία με υποτροφία του Βρετανικού Συμβουλίου για να ασχοληθεί αποκλειστικά με τη Φιλοσοφία. Εκεί θα παρακολουθήσει μαθήματα του Wittgenstein. Η αναχώρηση όμως θα σημάνει τον προσωρινό χωρισμό της με την κόρη της, και θα τον παρατείνει ο πόλεμος που ξεσπά στην Ευρώπη. Η Λαμπρίδη μένει στο Λονδίνο, όπου θα αναπτύξει εθνική δράση ως διευθύντρια του Γραφείου Τύπου της εξόριστης ελληνικής κυβέρνησης.

  Η Λαμπρίδη επιστρέφει στην Ελλάδα για να ξαναβρεί την κόρη της, που είναι πια 21 χρόνων, τελειόφοιτη της Φιλοσοφικής, όμως η επιστροφή θα είναι τραγική: λίγο πριν από την άφιξή της η Νίκη σκοτώνεται από αδέσποτη εγγλέζικη σφαίρα το Γενάρη του '45. Ο θάνατος αυτός θα την βάλει σε μιαν ατέλειωτη εργασία πένθους. Γυρίζει προσωρινά στην Αγγλία, όπου θα αναγκαστεί όμως να μείνει άλλα δέκα χρόνια γιατί θα της αφαιρεθεί το διαβατήριο, εξαιτίας της δράσης της στην αριστερίζουσα ένωση εργατικών βουλευτών «για τη δημοκρατία στην Ελλάδα». Είναι χρόνια σκληρής βιοπάλης, που θα βλάψουν ανεπανόρθωτα την όρασή της. Το διαβατήριο θα της επιστραφεί το 1959 ύστερα από ενέργειες της Αμαλίας Φλέμινγκ. Επιστρέφοντας η Λαμπρίδη δημοσιεύει τη Νίκη (1960), τελειώνει τη μετάφραση της Ιστορίας του Θουκυδίδη (ο πρώτος τόμος δημοσιεύτηκε το 1962) και δημοσιεύει τον πρώτο τόμο της Εισαγωγής στη Φιλοσοφία, ενώ ο δεύτερος απαγορεύτηκε από τη λογοκρισία. Το 1963-66 δημοσιεύει τα περίφημα άρθρα της στις Εποχές για τον και τον Popper.

Στο διάστημα αυτό αναγκάζεται να ζει από μεταφράσεις και μαθήματα για βιοπορισμό, αλλά γράφει ασταμάτητα. Ζει σ' ένα μικρό διαμέρισμα για να αποταμιεύσει το ενοίκιο από το ιδιόκτητο διαμέρισμα στην οδό Υψηλάντου 9, και τα χρήματα προόριζε για την ίδρυση φιλοσοφικής βιβλιοθήκης. Εκεί την επισκέπτονται εκλεκτοί φίλοι, ο φιλόσοφος Κώστας Δεσποτόπουλος, ο τεχνοκριτικός Αλέξανδρος Ξύδης, η αρχαιολόγος Εύη Τουλούπα, ο εκδότης Γιάννης Γουδέλης.
Όταν έγινε η δικτατορία η Λαμπρίδη άσκησε ανοιχτή κριτική στο καθεστώς κι αυτό της κόστισε για μια ακόμη φορά την αφαίρεση του διαβατηρίου της. Τέλος ήρθε η επώδυνη αρρώστια. Την αντιμετώπισε με θάρρος.

  Πέθανε το 1970. Στη διαθήκη της άφηνε το κληροδότημα για τη φιλοσοφική βιβλιοθήκη που τόσο ονειρευόταν. Σήμερα η Φιλοσοφική Βιβλιοθήκη Έλλης Λαμπρίδη, προσαρτημένη στα ιδρύματα της Ακαδημίας Αθηνών και εμπλουτισμένη με τις δωρεές των Β.Ν. Τατάκη και Χ. Γιερού και ολόκληρη τη βιβλιοθήκη του Κέντρου Φιλοσοφικών Ερευνών μετά τη διάλυσή του, και πρόσφατα του Φ. Βεγλερή, λειτουργεί με καλό βιβλιοθηκονομικό εξοπλισμό στο σπίτι της οδού Υψηλάντου 9. Το έργο ευοδώθηκε χάρη στον μόχθο και την πνευματική γενναιοδωρία του τότε διευθυντή του Κέντρου Φιλοσοφίας της Ακαδημίας Αθηνών καθηγητή Λίνου Μπενάκη. Έτσι για μια ακόμη φορά η Έλλη Λαμπρίδη άφηνε ίχνη απτά της συνεχούς και ανεκτίμητης μέριμνάς της για τη ζωή του πνεύματος.

* Η Φραγκίσκη Αμπατζοπούλου είναι καθηγήτρια Φιλολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.

1. Όλα τα στοιχεία της βιογραφίας της Έλλης Λαμπρίδη που παρουσιάζονται στο εξής σε εισαγωγικά άντλησα από το αυτοβιογραφικό έργο της Νίκη, Δίφρος 1960. Τα υπόλοιπα προέρχονται από υλικό του αρχείου της, που έθεσε στη διάθεσή μου ο καθηγητής Λίνος Μπενάκης, υπεύθυνος της Φιλοσοφικής Βιβλιοθήκης Έλλης Λαμπρίδη της Ακαδημίας Αθηνών.

2. Για μια διεξοδική παρουσίαση της σκέψης της Έλλης Λαμπρίδη, βλ. Μυρτώ Δραγώνα - Μονάχου, «Έλλη Λαμπρίδη», Καινούργια Εποχή, Φθινόπωρο 1976.

3. Έλλη Λαμπρίδη, «Φιλοσοφία και λογοτεχνία», διάλεξη του 1961, δημοσιευμένη στην Καινούργια Εποχή, 1962.

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ: Βιβλιοπαρουσιάσεις και οπισθόφυλλα

 

Ένα βιβλίο σε ταξιδεύει....

 Η λέσχη ανάγνωσης της τάξης μας ολοκλήρωσε τον πρώτο κύκλο λειτουργίας της. Ο απολογισμός είναι ευχάριστος και ιδιαίτερα δημιουργικός. Οι μαθητές απόλαυσαν τα αναγνώσματά τους και με ικανοποίηση παρουσίασαν τις εργασίες τους μέσα στην τάξη. Ένα δείγμα ευάριθμων εργασιών ακολουθεί:

Ελένη ή ο Κανένας

ελενη ή ο κανενας from Eleni Papadopoulou

Πάπισσα Ιωάννα

εμμανουήλ ροΐδης πάπισσα ιωάννα from Eleni Papadopoulou

Η κυρία Ντορεμί

Petrina from Eleni Papadopoulou

Γιατί σκότωσα την καλύτερή μου φίλη

γιατι σκοτωσα την καλυτερη μου φιλη from Eleni Papadopoulou

ΕΠ

επ ζωρζ σαρη from Eleni Papadopoulou

Ματωμένα Χώματα

Sofia from Eleni Papadopoulou

Δημοσθένης Βουτυράς, ο συγγραφέας των απόκληρων της ζωής

  

Για τον Δημοσθένη Βουτυρά έγινε αναφορά και σε παλαιότερες αναρτήσεις, 

 http://eranistria.blogspot.gr/search?q=%CE%92%CE%BF%CF%85%CF%84%CF%85%CF%81%CE%AC%CF%82

http://eranistria.blogspot.gr/2011/07/blog-post_1610.html

με έμφαση στα εργοβιογραφικά του στοιχεία, ενώ τώρα με αφορμή το διήγημα "Παραρλάμα" που σταχυολογείται στα Κ.Ν.Λ. της Β΄Λυκείου και στο πλαίσιο μιας συγκεκριμένης διδακτικής πρότασης, εστιάζουμε στα υφολογικά-αφηγηματικά χαρακτηριστικά του συγγραφέα. Πρόκειται για έναν πρωτοποριακό πεζογράφο που είναι αδιαμφισβήτητα  επίκαιρος σήμερα στην ελληνική κοινωνία των νεόπτωχων και κοινωνικά περιθωριοποιημένων ανθρώπων.

    Δεν είναι λίγοι εκείνοι που αρνήθηκαν την παρουσία ύφους στο έργο του Δημοσθένη Βουτυρά, κάνοντας ασφαλώς σύγχυση του όρου «ύφους» στη γενικότητά του, με μια ορισμένη μορφή του, την καλλιεργημένη και επεξεργασμένη επίμονα έκφραση. Κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί ότι η προχειρότητα του γραψίματος είναι έκδηλη σε ολόκληρη τη δημιουργία του. Δεν σημαίνει όμως αυτό ότι από το πρόχειρο και απεριποίητο αυτό γράψιμο απουσιάζει το προσωπικό στοιχείο, το οποίο και μόνο άλλωστε μας επιτρέπει να μιλάμε περί ύφους. Εντούτοις, ο Βουτυράς είναι ένας από τους λιγοστούς πεζογράφους μας, που και το τελευταίο απόσπασμα από το έργο του επιτρέπει και τον πιο αμύητο, αμέσως να αναγνωρίσει τον άνθρωπο που το έγραψε. Βέβαια, και εδώ θα συναντήσουμε την απουσία συστηματικής προσπάθειας για την άρτια έκφραση, την έλλειψη διεργασίας και φροντίδας. 

   Η φράση του δίνει την εντύπωση ότι ρίχνεται τυχαία στο χαρτί, χωρίς να υποτάσσεται σε κανένα ρυθμό. Δεν εξωτερικεύει καμία επιλογή στη λέξη που θα χρησιμοποιήσει. Την ίδια λέξη τη συναντούμε συχνά δυο και τρεις φορές στην ίδια παράγραφο, στην ίδια ακόμη φράση. Υπάρχει μια αδεξιότητα στη διατύπωση, που γίνεται ιδιαίτερα αισθητή μόλις η φράση του, σύντομη συνήθως και τηλεγραφική πάει να γίνει συνθετότερη. Οι κύριες και οι εξαρτημένες προτάσεις διαδέχονται η μια την άλλη τόσο απρόσμενα, ώστε ο αναγνώστης αναγκάζεται να διαβάσει δυο και τρεις φορές το κείμενο για να παρακολουθήσει τον ειρμό του νοήματος. Όπως ακριβώς το παιδί ή ο άνθρωπος του λαού μόνο με την παρατακτική σύνδεση μπορεί να εκφραστεί άνετα ο Βουτυράς. Αυτό δίνει κάτι «αρχαϊκό» στο γράψιμό του. Υπάρχουν, άλλωστε, και άλλα «αρχαϊκά» στοιχεία στο ύφος του: Για να εντείνει την εντύπωση καταφεύγει στο πιο πρόχειρο αλλά ελάχιστα αποτελεσματικό, φυσικά, μέσο, της επανάληψης της ίδιας λέξης. Συχνά, στέκεται εφεκτικός ποια παρομοίωση να μεταχειρισθεί, ποιο ρήμα να χρησιμοποιήσει. Με ένα διαζευκτικό σύνδεσμο τα παραθέτει και τα δύο για να ξεφύγει από το δίλημμα. Όλα αυτά, εντούτοις, δεν πρέπει να μας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι δεν υπάρχει ύφος, που επιτρέπει τον αναγνώστη άνετα να τον παρακολουθεί, και το οποίο, όπως το σημείωσε ο Ξενόπουλος, «είναι πολύ ταιριαστό με το είδος των διηγημάτων του».

   Χαρακτηριστικός είναι ο τρόπος, που ο Βουτυράς αρχίζει τα διηγήματά του. Χωρίς προλόγους και οποιασδήποτε μορφής περιττολογία μας εισάγει στο θέμα του. Οι περιγραφές της φύσης, του εξωτερικού περιβάλλοντος γενικά, είναι στοιχειώδεις, όπως υποτυπώδεις είναι τις περισσότερες φορές και οι υποθέσεις των διηγημάτων του. Το εξωτερικό πλαίσιο των έργων του επαναλαμβάνεται πανομοιότυπα σχεδόν από αφήγημα σε αφήγημα.

   Το έργο του Βουτυρά ξεκινά πάντα από το άτομό του. Την άμεση προσωπική του εμπειρία θα πρέπει να αναζητούμε πίσω από κάθε διήγημά του, ακόμη κι από εκείνα που μοιάζουν να κινούνται σε χώρους καθαρά φανταστικούς. Κι ανα ο κόσμος του Βουτυρά δίνει την εντύπωση του στενού και περιορισμένου, αυτό συμβαίνει, κυρίως, γιατί στο πρόσωπο των περισσότερων ηρώων του ο πεζογράφος δεν κάνει τίποτε άλλο, παρά να ψυχογραφεί τον ίδιο τον εαυτό του. Σπάνια αναλαμβάνει να μας παρουσιάσει τύπους ξένους προς το άτομό του. Αλλά και τις ελάχιστες περιπτώσεις θα πρόκειται για ανθρώπους που έζησαν στο άμεσο περιβάλλον του, που τους γνώρισε και τους μελέτησε από κοντά.

   Ο Βουτυράς αποτελεί μοναδικό παράδειγμα πεζογράφου στη νεοελληνική λογοτεχνία, που παρέμεινε ολότελα ανεξέλικτος, όπως το σημείωσε ήδη ο Ξενόπουλος. Τα πρώτα κιόλας διηγήματα, που δημοσιεύει το 1900 στο «Περιοδικό μας» του Βώκου, καθορίζουν κατά έναν τρόπο οριστικό όχι απλώς τις δυνατότητες, αλλά και τα άκρα επιτεύγματα της τέχνης του. Τα θέματά του, βέβαια, πλουτίζονται με τον καιρό. Όλα σχεδόν τα σημαντικά γεγονότα της τελευταίας πεντηκονταετίας περνάνε άμεσα ή έμμεσα από το έργο του.

   Ο κόσμος που κινείται στα διηγήματά του είναι το πλήθος των αποτυχημένων της ζωής. Χρεοκοπημένοι μικροαστοί, κατώτεροι υπάλληλοι, συνταξιούχοι, απλοί άνθρωποι του λαού, άτομα που η έλλειψη της θέλησης, κάποιο ψυχικό τραύμα ή οι αναποδιές της ζωής, τα έχουν ρίξει στο περιθώριο της κοινωνίας, με δυο λόγια, οι ταπεινωμένοι και καταφρονεμένοι αποτελούν αποκλειστικά σχεδόν το μικρό σύμπαν του πεζογράφου. Θα τους συναντήσουμε στις μικρές συνοικιακές ταβέρνες, συνήθως, να μας διηγούνται τα καθέκαστα της ζωής τους, τις θλίψεις και τις μικρές χαρές, τις καταδρομές της μοίρας τους, τα όνειρά τους, που είναι κι αυτά το ίδιο ασήμαντα και ταπεινά όσο και οι ίδιοι, να υψώνουν τη φωνή τους, αλλά χωρίς να ξέρουν πού θα στρέψουν την οργή τους, να παίρνουν μεγάλες αποφάσεις που είναι βέβαιο πως ποτέ δεν θα τις εκτελέσουν, να χαίρονται ή να δυσανασχετούν για τους έρωτες, τα οικογενειακά τους δράματα, καθετί που συνθέτει την πληκτική καθημερινότητα στην οποία βρίσκονται φυλακισμένοι και από την οποία αισθάνονται την ανάγκη να αποδράσουν.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Άπαντα (επιλογή πρώτη), Δίφρος, Αθήνα 1958 (επιλογή δεύτερη), Δίφρος, Αθήνα 1960

Α. Καραντώνης, Νεοελληνική Λογοτεχνία: Φυσιογνωμίες, τομ. Α΄-Β΄, Παπαδήμας 1977

Πέτρος Χάρης, Έλληνες Πεζογράφοι, τομ. Α΄-Ζ΄

Κώστας Βάρναλης, Αισθητικά-Κριτικά, Κέδρος 1958

ΝΕΑ ΕΣΤΙΑ (αφιέρωμα στον Δ. Βουτυρά), 1958

ΔΙΑΒΑΖΩ 24, Όνειρο και Λογοτεχνία

 Αξιοσημείωτη είναι και η έκδοση εικοναφήγησης του γνωστού διηγήματος "Παραρλάμα"

Το Παραρλάμα και άλλες ιστορίες, με εικονογράφηση του Θανάση Πέτρου, κείμενα του Δημήτρη Βανέλλη και επίβλεψη του Βάσια Τσοκόπουλου (επιμελητή των Απάντων του Δημοσθένη Βουτυρά), είναι ένα τολμηρό γραφιστικό αφήγημα βασισμένο σε εννιά συναρπαστικές ιστορίες του Βουτυρά, με θέμα την απληστία, την προδοσία, τον ανεκπλήρωτο έρωτα, το ανυποχώρητο μίσος, τον μεταφυσικό τρόμο.

Γονείς και βαθμοί μαθητικών επιδόσεων

 

  Καθώς διανύουμε την περίοδο επίδοσης των ελέγχων προόδου των μαθητών, διαμείβεται τώρα με μεγαλύτερη συχνότητα και ένταση ο διάλογος για τους βαθμούς, την αντικειμενική αξιολόγηση, τα κριτήρια, τους στόχους, τον υποκειμενισμό, τις αδικίες και όλα τα συμπαρομαρτούντα. Η ποικιλία των απόψεων και των κατηγοριών που εξαπολύονται, κυρίως από ορισμένους γονείς, είναι μεγάλη και πολλές φορές, ιδιαίτερα αιχμηρή, όταν οι βαθμοί των παιδιών τους δεν ικανοποιούν τον ορίζοντα των δικών τους προσδοκιών. Το παρακάτω κείμενο πιστεύω ότι θα ενεργοποιήσει τη στοχαστική μας διάθεση και θα μάς βοηθήσει να κρίνουμε λίγο πιο ψύχραιμα τις εμμονικές μας απαιτήσεις από τα παιδιά μας.

Η πλάνη των καλών βαθμών – Τι είναι τελικά αυτό που αξιολογούν;

  Για τα παιδιά το σχολείο είναι κάτι παραπάνω από αυτό που ίσως νομίζουμε εμείς οι μεγάλοι – είναι το σημείο αναφοράς τους. Το σχολείο για τα παιδιά είναι το δεύτερο κοινωνικό περιβάλλον που καλούνται να ενταχθούν μετά από αυτό της οικογένειας. Σε πολύ μεγάλο βαθμό, η εικόνα που έχουν τα παιδιά για τον εαυτό τους εξαρτάται από το σχολείο, το οποίο συνδέεται στενά με τους βαθμούς. Τα παιδιά τις περισσότερες φορές πιστεύουν ότι η νοημοσύνη τους και η αξία τους ισοδυναμεί με τους βαθμούς τους – οι οποίοι είτε απεικονίζονται στα τετράδια με μπράβο, πολύ καλά και καμιά φορά με άλλου είδους παρατηρήσεις και σχόλια (πρόσεχε τα γράμματά σου, γιατί δεν διάβασες; γιατί τόσα λάθη;), ή με τους βαθμούς στους ελέγχους. Στην ελληνική πραγματικότητα, το σχολείο παραπέμπει σχεδόν αυτόματα στους βαθμούς, και αυτό γιατί η αξιολόγηση των μαθητών έχει αποκτήσει ένα ιδιαίτερα κοινωνικό περιεχόμενο. 

  Αρκετοί γονείς και εκπαιδευτικοί ασχολούνται τόσο συχνά με τους βαθμούς και τις επιδόσεις στα τεστ, που αγνοούν και υποτιμούν άλλες σημαντικές επιτεύξεις και προόδους των παιδιών. Στις συζητήσεις των μαμάδων και των ενηλίκων ακούμε πολύ συχνά για τις σχολικές επιδόσεις των παιδιών και αρκετές φορές τα παιδιά αξιολογούνται και χαρακτηρίζονται με βάση αυτές. “Πήρε καλούς βαθμούς το παιδί;” Αν ναι, τότε σημαίνει ότι είναι έξυπνο, εργατικό, άξιο, καλό παιδί και ούτω καθεξής. Αν όχι, τότε σημαίνει ότι δεν είναι τόσο έξυπνο, τόσο ικανό, τόσο εργατικό και πάει λέγοντας. Αυτή η αξία που δίνεται στους βαθμούς στην κοινωνία όπου ζει και μεγαλώνει το παιδί δεν το αφήνει σε καμία περίπτωση ανεπηρέαστο. Οι βαθμοί θέλοντας και μη κυριαρχούν στη συνείδηση των παιδιών.

Η πλάνη των βαθμών.

  Σίγουρα όλα τα παιδιά (ακόμα και αυτά που μοιάζουν αδιάφορα) θέλουν να τα πηγαίνουν καλά στο σχολείο και να έχουν καλούς βαθμούς. Τι είναι όμως αυτό που μετράνε ακριβώς οι βαθμοί; Όσο περίεργο και αν ακούγεται, έρευνες δείχνουν ότι ακόμα και οι μαθητές που παίρνουν καλούς βαθμούς και αριστεύουν, αδικούνται από το σύστημα της βαθμολόγησης. Ο βαθμός μπορεί και απεικονίζει μόνο μία μέτρηση της επιτυχίας. Υπάρχουν πράγματα που δεν μπορούν να μετρηθούν από τα διαγωνίσματα και τα τεστ. Μερικά από αυτά είναι η προσπάθεια, η κριτική σκέψη, η δημιουργικότητα, η συνεργασία, η περιέργεια, ο σεβασμός, η ευγένεια, η ικανότητα να αγαπάς, η κοινωνική και συναισθηματική νοημοσύνη, η ειλικρίνεια και άλλα τόσα.

  Όπως έχει πει η Dr. Mitchell, όλες οι παραπάνω δεξιότητες και ικανότητες των παιδιών είναι πολύ πιο σημαντικές για να επιτύχουν στη ζωή από ότι ένας καλός βαθμός στον έλεγχο. Πολλοί από τους βαθμούς που δίνονται στα παιδιά και πολλές από τις αξιολογήσεις που δέχονται βασίζονται στην ικανότητα τους να αποστηθίζουν. Στην πραγματικότητα όμως οι κριτικές ικανότητες του παιδιού είναι αυτές που θα το οδηγήσουν στην αυριανή επιτυχία. Οι βαθμοί δεν εγγυώνται πάντα την επιτυχία των παιδιών για αυτό και δε θα πρέπει να μας πιάνει εμμονή με αυτούς. Όταν οι γονείς επιμένουν τόσο πολύ στους καλούς βαθμούς αγνοώντας άλλες σημαντικές επιτεύξεις των παιδιών τους, αυτό που ουσιαστικά κάνουν είναι να περνούν στα παιδιά το μήνυμα ότι η αξία τους εξαρτάται αποκλειστικά από αυτούς και από τις επιδόσεις τους στα τεστ.

Γιατί επιμένουμε τόσο στους βαθμούς;

  Εύλογα θα μπορούσε να αναρωτηθεί κάποιος γιατί στο σύστημα εκπαίδευσης δίνεται τόση βαρύτητα στη βαθμολόγηση όταν έρευνες δείχνουν ότι οι βαθμοί δεν μπορούν να καλύψουν όλες τις πτυχές της επιτυχίας των παιδιών. O καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ Daniel Koretz, τόνισε ότι δεξιότητες όπως η κριτική ικανότητα, η δημιουργική σκέψη, η περιέργεια κ.α., είναι πολύ δύσκολο να μετρηθούν με αριθμητικά δεδομένα και να αποτυπωθούν σε γραπτές δοκιμασίες. Έτσι, συνηθίζεται να μετράμε ό,τι είναι εύκολο να μετρηθεί – ορθογραφία, ανάγνωση, μαθηματικά.

  Σίγουρα, σε κάθε εκπαιδευτικό σύστημα η αξιολόγηση είναι απαραίτητη γιατί μέσα από αυτήν ο εκπαιδευτικός σχεδιάζει, προγραμματίζει και διαμορφώνει την εξέλιξη της διδακτικής διαδικασίας. Πολλοί μελετητές όμως έχουν τονίσει ότι οι βαθμοί που προκύπτουν από τα τεστ και τις γραπτές δοκιμασίες θα πρέπει να αποτελούν μόνο ένα μέρος της αξιολόγησης και θα πρέπει να λειτουργούν ως συμπληρωματική πηγή πληροφοριών για το μαθητή.

  Σκεφτείτε για λίγο το εξής απλό παράδειγμα. Φτιάχνετε ένα δύσκολο και περίπλοκο φαγητό για την οικογένειά σας, αλλά παρά τις ατελείωτες ώρες προετοιμασίας και προσπάθειας το τελικό αποτέλεσμα δεν σας δικαιώνει. Ποια θα θέλατε να είναι η αντίδραση των αγαπημένων σας προσώπων; Θα θέλατε το πιάτο να καταλήξει στο καλάθι των αχρήστων επειδή δεν έφερε το ιδανικό αποτέλεσμα ή θα θέλατε να εκτιμηθεί η προσπάθεια παρόλες τις ατέλειες; Φαντάζομαι πως θα θέλατε να μετρήσει στην αξιολόγηση του πιάτου σας η ιδέα του να προσφέρετε κάτι ωραίο, η προσπάθεια που καταβάλατε και η αγάπη που δώσατε στην όλη διαδικασία. Την ίδια επιθυμία και ανάγκη έχουν και τα παιδιά.

  Είναι σημαντικό να αναγνωρίζουμε το ρόλο των βαθμών για να μετρήσουμε την πρόοδο των παιδιών στο σχολείο, αλλά ταυτόχρονα θα πρέπει να αναγνωρίζουμε την προσπάθεια και την βελτίωση (όσο μικρή και αν φαίνεται στα μάτια μας) που κάνουν τα παιδιά. Αν και οι βαθμοί είναι αυτοί που θα καθορίσουν ποιο παιδί θα περάσει στο πανεπιστήμιο και σε ποια σχολή, σίγουρα όμως δεν είναι η αρχή και το τέλος του κόσμου.

  Η προσπάθεια, ο αγώνας και η καθημερινή βελτίωση που κάνει ένα παιδί δεν μπορούν να αποτυπωθούν πάντα μέσα από τους βαθμούς του. Οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί σίγουρα θα πρέπει να προσπαθούν και να επιδιώκουν το παιδί να δίνει τον καλύτερό του εαυτό στο σχολείο. Από την άλλη πλευρά όμως θα πρέπει να δίνουν προσοχή στην συνολική εικόνα του παιδιού και θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψιν τα μοναδικά και ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του. Είναι εξαιρετικά άδικο να αξιολογούμε τα παιδιά μόνο από τα νούμερα που φέρνουν στους βαθμούς και να μην αναγνωρίζουμε την προσπάθεια, την πρόοδο και τη βελτίωση που κάνουν.

  Τα παιδιά είναι κάτι παραπάνω από μαθητές – είναι μέλη της οικογένειάς σας, είναι φίλοι, είναι αδέρφια, είναι σκεπτόμενα άτομα, είναι καλλιτέχνες, είναι αθλητές, είναι μουσικοί, έχουν δημιουργική σκέψη, έχουν χιούμορ, έχουν σοφία, έχουν πνεύμα συνεργασίας και συντροφικότητας, έχουν την ικανότητα να αγαπούν και να προσφέρουν. Οι γονείς, οι ενήλικες και οι εκπαιδευτικοί έχουν την ικανότητα να καλλιεργούν και να ενθαρρύνουν όλα αυτά τα χαρακτηριστικά δίνοντας το μήνυμα στα παιδιά ότι είναι κάτι περισσότερο από τους βαθμούς τους!

πηγή:Parentshelp.gr

Το "παιγνιώδες" πνεύμα των Αθηναίων

  Ο μετριοπαθής Θηραμένης, θύμα των εκκαθαρίσεων του πάλαι ποτέ συνεργάτη του σκληροπυρηνικού Κριτία, οδηγούμενος στη θανατική ποινή, δεν χάνει την αυτοκυριαρχία του και το χιούμορ του και σαν να συμμετέχει στο παιχνίδι των νέων Αθηναίων της εποχής του, τον κότταβο, εύχεται να έχει την ίδια τύχη και ο Κριτίας.

2, 3 56:  Λέγεται δ' ἓν ῥῆμα καὶ τοῦτο αὐτοῦ. ὡς εἶπεν ὁ Σάτυρος ὅτι οἰμώξοιτο, εἰ μὴ σιωπήσειεν, ἐπήρετο· ῍Αν δὲ σιωπῶ, οὐκ ἄρ', ἔφη, οἰμώξομαι; καὶ ἐπεί γε ἀποθνῄσκειν ἀναγκαζόμενος τὸ 
κώνειον ἔπιε, τὸ λειπόμενον ἔφασαν ἀποκοτταβίσαντα εἰπεῖν αὐτόν· Κριτίᾳ τοῦτ' ἔστω τῷ καλῷ. καὶ τοῦτο μὲν οὐκ ἀγνοῶ, ὅτι ταῦτα ἀποφθέγματα οὐκ ἀξιόλογα, ἐκεῖνο δὲ κρίνω τοῦ ἀνδρὸς ἀγαστόν, τὸ τοῦ θανάτου παρεστηκότος μήτε τὸ φρόνιμον μήτε τὸ παιγνιῶδες ἀπολιπεῖν ἐκ τῆς ψυχῆς. 
Ξενοφών, Ελληνικά,εκδ E.C. Marchant, Xenophontis opera omnia, vol. 1. 
Oxford: Clarendon Press, 1900 (επαν. 1968). 

 Η ευχή: Κριτίᾳ τοῦτ' ἔστω τῷ καλῷ, δηλ. "και στα δικά σου Κριτία'' προσημαίνει τον επικείμενο θάνατο του διώκτη του και όλα αυτά ενταγμένα στο παιχνίδι ερωτικής μαντείας για το οποίο μάς δίνει σημαντικές λεπτομέρειες ο μαθητής Γιώργος Καλογιαννίδης

κοτταβος from Eleni Papadopoulou

Ερμαϊκές στήλες και Δημοκρατία (Αδίδακτο κείμενο)

Μαρμάρινη ερμαϊκή στήλη κοσμητή  2ος αι. μ.Χ.
http://www.yppo.gr/5/g5001.jsp?mult_id=13421

     ΚΕΙΜΕΝΟ

  ᾿Εν δὲ τούτῳ, ὅσοι ῾Ερμαῖ ἦσαν λίθινοι ἐν τῇ πόλει τῇ ᾿Αθηναίων (εἰσὶ δὲ κατὰ τὸ ἐπιχώριον, ἡ τετράγωνος ἐργασία, πολλοὶ καὶ ἐν ἰδίοις προθύροις καὶ ἐν ἱεροῖς), μιᾷ νυκτὶ οἱ πλεῖστοι περιεκόπησαν τὰ πρόσωπα. καὶ τοὺς δράσαντας ᾔδει οὐδείς, ἀλλὰ μεγάλοις μηνύτροις δημοσίᾳ οὗτοί τε ἐζητοῦντο καὶ προσέτι ἐψηφίσαντο, καὶ εἴ τις ἄλλο τι οἶδεν ἀσέβημα γεγενημένον, μηνύειν ἀδεῶς τὸν βουλόμενον καὶ ἀστῶν καὶ ξένων καὶ δούλων. καὶ τὸ πρᾶγμα μειζόνως ἐλάμβανον· τοῦ τε γὰρ ἔκπλου οἰωνὸς ἐδόκει εἶναι καὶ ἐπὶ ξυνωμοσίᾳ ἅμα νεωτέρων πραγμάτων καὶ δήμου καταλύσεως  

γεγενῆσθαι. 

Θουκυδίδης, Ιστορίαι, 6, 27-28

Historiae, ed. H.S. Jones and J.E. Powell, Thucydidis historiae, 

2 vols. Oxford: Clarendon Press, 1:1942 (1st edn. rev.); 2:1942 (2nd edn. rev.) 

(repr. 1:1970; 2:1967). 

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

1. ῾Ερμαῖ , ἔκπλου: Να κλιθούν στον ενικό και πληθυντικό αριθμό
2.  ἰδίοις , ἀδεῶς, ξένων, μειζόνως: Να γραφούν οι τρεις βαθμοί των επιθέτων και των παραγόμενων επιρρημάτων.
3. περιεκόπησαν, δράσαντας, ᾔδει, μηνύειν: Να αντικατασταθούν χρονικά και να κλιθούν: α. στην ευκτική μέλλοντα και αορίστου και β. στην προστακτική ενεστώτα και αορίστου.
4. εἴ τις ἄλλο τι οἶδεν ἀσέβημα γεγενημένον, μηνύειν ἀδεῶς τὸν βουλόμενον καὶ ἀστῶν καὶ ξένων καὶ δούλων: Να γραφεί στον ευθύ λόγο. Να χαρακτηριστεί ο υποθετικός λόγος και να μετασχηματιστεί έτσι ώστε να δηλώνει το προσδοκώμενο.
5. λίθινοι, τὰ πρόσωπα, γεγενημένον, τὸν βουλόμενον, ἀστῶν: Να χαρακτηριστούν συντακτικά

Οι Τρεις Ιεράρχες και η Παιδεία

   Ο επιτάφιος λόγος του Γρηγορίου Ναζιανζηνού προς τον Μ. Βασίλειο απεικονίζει τη σαγηνευτική αλληλεπίδραση μεταξύ ρητορικής και ιστορίας και είναι μια αρκετά αξιόπιστη πηγή για τη ζωή του Βασιλείου αλλά και για τις αντιλήψεις αμφοτέρων περί παιδείας. Ο Γρηγόριος αγαπά την ελληνική κουλτούρα πιο παθιασμένα από τον Βασίλειο και δημιουργεί μια ουσιαστική ενοποίηση της θύραθεν με τη χριστιανική παιδεία.  Ο Βασίλειος και ως πνευματικός πατέρας συμβουλεύει, σε μια καίρια εποχή μετά την έκδοση του διατάγματος του Ιουλιανού, εκλεκτικότητα στην άντληση διδαγμάτων από τους θύραθεν συγγραφείς  .

    Η ευτυχής συγκυρία της πνευματικής συνεύρεσης των δύο φίλων στην Αθήνα, «᾿Αθήνας τὰς χρυσᾶς ὄντως ἐμοὶ» , είναι αποτέλεσμα της βαθύτερης επιθυμίας τους να σπουδάσουν στο κέντρο της παιδείας της εποχής τους, χωρίς όμως να χάσουν τους δεσμούς τους με τη θρησκεία τους, κάτι που προκαλούσε η σύνδεση της μελέτης της φιλοσοφίας και ρητορικής με τις τελετουργίες της αρχαίας ελληνικής θρησκείας . Ο Βασίλειος και ο Γρηγόριος ως συμφοιτητές στην Αθήνα υπέβαλαν την παραδοσιακή ρητορική εκπαίδευση στην υπηρεσία της πίστης τους. Υπ’ αυτήν την έννοια, «αἱ χρυσαί Ἀθῆναι» δεν είναι ένα σύμβολο που απειλεί τους Χριστιανούς με απώλεια της πίστης τους αλλά ένα σύμβολο που μπορεί να εναρμονισθεί με τον Χριστιανισμό , αρκεί η ώσμωση να γίνει με προσοχή. Ο Γρηγόριος δε διστάζει, προς την κατεύθυνση αυτή, να χρησιμοποιήσει ενισχυτικά την εικόνα της μέλισσας , αντιγράφοντας το ρητορικό του πρότυπο, τον Ισοκράτη  αλλά και τον Πλούταρχο . Ο Γρηγόριος δεν μπορεί να μην εξωτερικεύσει την αγάπη του για τα ελληνικά γράμματα , το ίδιο και ο Βασίλειος στον «καταστατικό χάρτη» της Παιδείας των Χριστιανών . 

   Έτσι, συντελέστηκε ένας ιστορικός συμβιβασμός των Χριστιανών οι οποίοι έπρεπε να είναι γνώστες της κλασικής παιδείας για να αντιμετωπίσουν τους εθνικούς με τα ίδια τους τα μέσα . Υιοθέτησαν την άποψη ότι τα κλασικά γράμματα δεν είναι αυτοσκοπός, αλλά αποτελούν το πιο αποτελεσματικό όπλο στην υπηρεσία της χριστιανικής θρησκείας . Αν και αιωρείται η άποψη ότι η στάση των δύο μεγάλων Πατέρων της Εκκλησίας  απέναντι στην ελληνική  Παιδεία είναι στάση επιλεκτικής απόρριψης, ματαιοπονίας και ενοχής την ίδια στιγμή που χρησιμοποιούν, σε κάθε περίπτωση,  exempla  από όλο το εύρος της θύραθεν γραμματείας. Αυτή η φαινομενική, όμως, αντίφαση, σύμφωνα με τον Β. Τατάκη οφείλεται στο γεγονός ότι και οι δύο Πατέρες θεωρούν την ελληνική Παιδεία μάταιη μόνο όταν τη συγκρίνουν με την αποκάλυψη του Θεού  . Εν κατακλείδι, στον επιτάφιο λόγο προς τον Μ. Βασίλειο δίνεται με διαυγή τρόπο ο προσανατολισμός της Παιδείας των Χριστιανών του 4ου αιώνα έτσι όπως καθορίστηκε με ομοφωνία και σύμπλευση απόψεων των Καππαδοκών Πατέρων .

  Στον Λόγο «Πρὸς τοὺς νέους, ὅπως ἂν ἐξ Ἑλληνικῶν ὠφελοῖντο λόγων» ο Μ. Βασίλειος θέτει δύο απαρέγκλιτες αρχές στη μελέτη της θύραθεν γραμματείας. Η πρώτη καθιστά τη σπουδή των αρχαίων επωφελή και αδήριτη για τους νέους και η δεύτερη, η σπουδή αυτή επιβάλλεται να γίνεται με τη μέγιστη προσοχή. Για τη μελέτη του λόγου βλ. E. L. Fortin, «Christianity and Hellenism in Basil the Great’s Address ‘’Ad Adulescentes’’», στο: H. J. Blumenthal και R. A. Markus (εκδ.), Neoplatonism and Early Christian Thought, Essays in Honor of A. H. Armstrong, Λονδίνο 1980, σελ. 189-203  και Μ. Στασινόπουλου, Μορφές από τον τέταρτον αιώνα μ.Χ.: ιστορική εισαγωγή στον "λόγο προς τους νέους" του Μεγάλου Βασιλείου, Σχολή Μωραΐτη, Αθήνα 1972, σελ. 208-290
  Βλ. Γ. Μαρτζέλου, « Ο Μ. Βασίλειος ως πρότυπο πνευματικής πατρότητας», σελ. 7 στο:  users.auth.gr/martzelo/index.files/docs/99.doc, ανακτήθηκε 9/7/2016
  F. Boulenger, Gregoire De Nazianze: Discours Funebres En L'honneur De Son Frere Cesaire Et De Basile De Cesaree, 14, 1, 5-7
  Βλ. Δ. Λιάλιου, «Ο χαρακτήρας των σπουδών του Αγ. Γρηγορίου του Θεολόγου περί τα μέσα του 4ου μ.Χ. αιώνα», ό.π., σελ. 222-226
 Για τον ρόλο που διαδραμάτιζε η Αθήνα στην ύστερη Αρχαιότητα και για τις διαφορετικές προσλήψεις του συμβόλου της Αθήνας στον Λιβάνιο και τον Γρηγόριο Ναζιανζηνό Βλ. A. Wenzel, «Libanius, Gregory of Nazianzus, and the ideal of Athens in Late Antiquity», J.L.A.  3 (2010), σελ. 264-285
  13, 1, 1-4:  « ᾿Επεὶ δὲ ἱκανῶς εἶχε τῆς ἐνταῦθα παιδεύσεως, ἔδει δ' αὐτὸν μηδὲν τῶν καλῶν διαφυγεῖν, μηδὲ τῷ φιλοπόνῳ τῆς μελίσσης ἀπολειφθῆναι συλλεγούσης ἐκ παντὸς ἄνθους τὰ χρησιμώτατα,»
  Η εικόνα της μέλισσας που πετάει πάνω από κάθε άνθος αλλά παίρνει όλα τα καλά από το καθένα υπάρχει στον Προς Δημόνικον λόγο του Ισοκράτη : 52, 1-5: «῞Ωσπερ γὰρ τὴν μέλιτταν ὁρῶμεν ἐφ' ἅπαντα μὲν τὰ βλαστήματα καθιζάνουσαν, ἀφ' ἑκάστου δὲ τὰ βέλτιστα λαμβάνουσαν, οὕτω δεῖ καὶ τοὺς παιδείας ὀρεγομένους μηδενὸς μὲν ἀπείρως ἔχειν, πανταχόθεν δὲ τὰ χρήσιμα συλλέγει». Για την πρόσληψη του Ισοκράτη από τους Πατέρες της εκκλησίας βλ. N. Voliotis, The tradition of Isocrates in Byzantium and his influence on modern education, ό.π., σελ. 63-87
  Για τη χρήση της μελισσουργικής παρομοίωσης και τη σύνδεσή της με τη φιλοπονία βλ. Άννα Κόλτσιου-Νικήτα, Γλωσσικές απόψεις και όψεις στα κείμενα των Καππαδοκών Πατέρων, σελ. 168-170
  Η διευρυμένη αναφορά στα χρόνια της Αθήνας, ίσως να εμφαίνει την υφέρπουσα αγάπη του Γρηγορίου για την Παιδεία, που οικοδομείται πάνω στα έργα των κλασικών Αθηναίων συγγραφέων. Ας σημειωθεί ότι τα χρόνια της Αθήνας ήταν τα πιο ευτυχισμένα χρόνια της πολυκύμαντης ζωής του ανθρώπου που αγαπούσε την απραξία του μοναχικού στοχασμού, για το θέμα βλ. A. Wenzel, «Libanius, Gregory of Nazianzus, and the ideal of Athens in Late Antiquity», ό.π., σελ. 283
 Έτσι χαρακτηρίζεται ο Λόγος «Πρὸς τοὺς νέους, ὅπως ἂν ἐξ Ἑλληνικῶν ὠφελοῖντο λόγων» Βλ. W. Jaeger, Πρωτοχριστιανικοί χρόνοι και Ελληνική παιδεία, ό.π., σελ. 78
  Αυτός ο εκπαιδευτικός προσανατολισμός ήταν συνέπεια των γενικότερων αντιλήψεων του Ιουλιανού για τον Χριστιανισμό που τον υποτιμούσε και θεωρούσε ότι ήταν δημιούργημα αμαθών ανθρώπων. Βλ.  Μ. Στασινόπουλος, Μορφές από τον τέταρτον αιώνα μ.Χ.,  σελ.  86-87
  Για μια εμπεριστατωμένη άποψη επί του θέματος του εκπαιδευτικού προσανατολισμού του 4ου αι. βλ. P. Lemerle, Ο Πρώτος βυζαντινός ουμανισμός: σημειώσεις και παρατηρήσεις για την εκπαίδευση και την παιδεία στο Βυζάντιο από τις αρχές ως τον 10ο αιώνα, (μετ. Μ. Νυσταζοπούλου-Πελεκίδου), Μ. Ι. Ε. Τ., Αθήνα 19852, σελ. 50-59
  Και ο Γρηγόριος δείχνει εφεκτική στάση απέναντι στην εθνική παράδοση και τα μυθολογικά πρότυπα όπως φαίνεται και στο 3, 4, 1-7:  «῟Ων ἡμῖν, εἰ βουλομένοις εἰπεῖν ἐξῆν, οὐδὲν ἂν ἦσαν ἡμῖν οἱ Πελοπίδαι καὶ Κεκροπίδαι καὶ οἱ ᾿Αλκμαίωνες, Αἰακίδαι τε καὶ ῾Ηρακλεῖδαι καὶ ὧν οὐδὲν ὑψηλότερον, οἵτινες ἐκ τῶν οἰκείων φανερῶς εἰπεῖν οὐκ ἔχοντες ἐπὶ τὸ ἀφανὲς καταφεύγουσι, δαίμονας δή τινας καὶ θεοὺς  καὶ μύθους τοῖς προγόνοις ἐπιφημίζοντες, ὧν τὸ σεμνότατον ἀπιστία, καὶ ὕβρις τὸ πιστευόμενον.» 
  Βλ. Π. Αθανασιάδη, Ιουλιανός: μια βιογραφία, Μ. Ι. Ε. Τ., Αθήνα 2001, σελ. 39 και Fr. Montanari, Ιστορία της αρχαίας ελληνικής λογοτεχνίας: από τον 8ο αι. π. Χ. έως τον 6ο αι. μ. Χ., ό.π. σελ. 1157
  Για τα exempla που αρύεται ο Γρηγόριος από τη θύραθεν και χριστιανική γραμματεία βλ. K. Demoen, G.  Tompkins, «Exempla Pagan and Biblical Exempla in Gregory Nazianzen», A Study in Rhetoric and Hermeneutics, C.R. 47 (1997), σελ. 289-290
  Βλ. Β. Τατάκη, Η συμβολή της Καππαδοκίας στη χριστιανική σκέψη, σελ. 90-91
  Για μια καινούργια οπτική της σύζευξης κλασικής και χριστιανικής παιδείας βλ. D. Vanderkolk, «The Late Antique Christian-Pagan Synthesis within Basil the Great’s To Young Men on Reading Greek Literature», V.H.R. (15) 2015, σελ. 1-19

Το ολοκαύτωμα των Εβραίων της Θεσσαλονίκης

Ο ποιητής και πεζογράφος Γιώργος Ιωάννου κατέγραψε με τον δικό του ιδιαίτερο αφηγηματικό τρόπο όσα είδε και διαπίστωσε από τον διωγμό των Εβραίων της Θεσσαλονίκης από τους Γερμανούς και, όπως ομολογεί ο ίδιος, τα έγραψε μόνο για τους αθώους εκείνους και για κανέναν άλλο...

 Είναι χαρακτηριστικά τα αποσπάσματα από το πεζογράφημά του "Εν ταις ημέραις εκείναις" (σελ. 58-70 από τις εκδόσεις Κέδρος, 1984) που σταχυολογείται στον τόμο ''Η πρωτεύουσα των Προσφύγων"

•  Θα προσπαθήσω ώστε η κατάθεσή μου αυτή για το διωγμό και την εξόντωση των Εβραίων της Θεσσαλονίκης επί γερμανικής κατοχής να είναι ξερή —ξερή και στεγνή— χωρίς ιστορικές και φιλολογικές επεκτάσεις ή αμφίβολα ακούσματα. Και όλα αυτά από σεβασμό προς το φριχτό μαρτύριό τους, που μόνο το πένθος και την άκρα σοβαρότητα εμπνέει.   Δεν είναι, άλλωστε, πολλά, ούτε ιδιαιτέρως συνταραχτικά αυτά που έχω να πω εγώ για την υπόθεση, γιατί ήμουν τότε μικρό παιδί —φτωχός και περίκλειστος έφηβος— με βάσανα και προβλήματα, που τον κρατούσαν κιόλας σε απόσταση από τους άλλους. Πάντως, οι Εβραίοι στη Θεσσαλονίκη ήταν τόσο πολλοί και τόσο μπλεγμένοι με τη ζωή μας, ώστε όσο κλειστός και αν ήσουν ήταν αδύνατο να μην υποπέσει στην αντίληψή σου η συμφορά, που τους είχε βρει. 

• Η Θεσσαλονίκη για αρκετές ημέρες, όχι περισσότερες από μήνα, είχε πλημμυρίσει από κίτρινα κινούμενα άστρα. Πραγματικά ήταν πολύ καλομελετημένο το σημάδι. Διακρινόταν από πολύ μακριά. Ο συμμαθητής μας —στο Γ' Γυμνάσιο αρρένων— Μπεραχιάς ήρθε στο σχολείο φορώντας το άστρο του. Τα παιδιά, που δεν καταλαβαίνουν από τέτοια, είδαν το πράγμα από την εύθυμη πλευρά και άρχισαν να τον πειράζουν. Ήταν, άλλωστε, οι περισσότεροι παιδιά των πάνω συνοικιών της Θεσσαλονίκης, όπου είχε ελάχιστους Εβραίους, και ήταν ασυνήθιστοι στη θέα του άστρου. Εκτός αυτού ήταν παιδιά της εργατιάς, της φτωχολογιάς, κακομαθημένα, πεινασμένα, αρπακτικά, σκληρά παιδιά, με πολλή ζήλια μέσα τους προς την οικονομική άνεση. Ακόμη και εμένα με τυραννούσαν, γιατί ήμουν πιο συμμαζεμένος από αυτούς. Κάποια στιγμή, θυμάμαι, ένας τους έκανε ένα χάρτινο σταυρό, πήρε ρετσίνι από τα πεύκα της αυλής, και κόλλησε το σταυρό στη ράχη του Μπεραχιά, στο παλτό του. Ο καημένος ο Μπεραχιάς, είχε κάτι το μη παιδικό απάνω του, περπατούσε αργά με το άστρο μπροστά και το σταυρό στην πλάτη. Αλλά δεν μπορώ να πω ότι γινόταν καμιά καζούρα γύρω του. Ήταν ένα κακόγουστο αστείο, που είναι ζήτημα αν ο ίδιος το κατάλαβε. Σε λίγες μέρες έπαψε να έρχεται σχολείο. Ήταν ένα παιδί ψηλό, σιωπηλό, αργοκίνητο και πάρα πολύ ήσυχο. 

  Η λογοτεχνική αποτύπωση της κτηνωδίας σε συνδυασμό με τις μαρτυρίες των ευάριθμων επιζώντων και την υπεύθυνη ιστορική έρευνα, δεν επιτρέπουν τη λήθη για ένα γεγονός που αμαύρωσε την ανθρωπότητα και τη στιγμάτισε για πάντα. Ελπίζουμε πως με ανάλογες συλλογικές αλλά και ατομικές καταδύσεις στη μνήμη, οι μαύρες σελίδες της ιστορίας δε θα επαναλαμβάνονται και οι άνθρωποι θα σταματήσουν να σκέφτονται τον πόλεμο και θα θέσουν στο επίκεντρο όλων των πράξεών τους τον Άνθρωπο , εκτελώντας το χρέος τους να λέγονται άνθρωποι.

Εικόνες και Κείμενα που ενσταλάζουν τον πόθο για ειρήνη...

Διαδίκτυο και ενημέρωση (Προτεινόμενο θέμα πανελλαδικών εξετάσεων 2017)

KEIMENO

1.  O τρόπος με τον οποίο διαβάζουμε ειδήσεις αλλάζει διαρκώς, σύμφωνα με τα αποτελέσματα του 5ου ετήσιου Digital News Report του Ινστιτούτου Reuters για τη Μελέτη της Δημοσιογραφίας του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, που διενεργήθηκε σε 26 χώρες και σε δείγμα 50.000 ατόμων. Όπως προκύπτει από τα αποτελέσματα, η απήχηση των τηλεοπτικών ειδήσεων αρχίζει να μειώνεται, ιδιαίτερα στις νεαρές ηλικιακές ομάδες, ενώ σε κρίση φαίνεται να βρίσκονται τόσο ο έντυπος Τύπος όσο και τα υπόλοιπα παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης σε αρκετές από τις χώρες που μελετώνται. Αντιθέτως, όλο και περισσότεροι ενημερώνονται από το Διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

 2.  Οι δυναμικές αυτές είναι ακόμη πιο έντονες στην ελληνική κοινωνία, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της οποίας αλληλεπιδρούν με τις τεχνολογικές εξελίξεις, δημιουργώντας ένα αβέβαιο περιβάλλον για τα ελληνικά μέσα. Ειδικότερα, παρατηρούμε πολύ μεγάλη έλλειψη εμπιστοσύνης στις ειδήσεις και στους δημοσιογράφους, τους οποίους οι Έλληνες εμπιστεύονται σε μικρότερο βαθμό από ό,τι οι κάτοικοι όλων των άλλων χωρών του δείγματος. Παράλληλα, στη συντριπτική τους πλειονότητα θεωρούν πως τα μέσα ενημέρωσης δεν είναι ανεξάρτητα από αθέμιτες πολιτικές και επιχειρηματικές επιρροές. Η απαξίωση των παραδοσιακών μέσων ενημέρωσης συνοδεύεται με υψηλή χρήση του Διαδικτύου για ενημέρωση στην Ελλάδα σε σχέση με άλλες χώρες. Όμως ο τρόπος με τον οποίο οι Έλληνες χρησιμοποιούν το Διαδίκτυο για ενημέρωση, όπως αποτυπώνεται στην έρευνα, δημιουργεί προκλήσεις για τη βιωσιμότητα και των διαδικτυακών μέσων ενημέρωσης.

 3.  Οι Έλληνες ενημερώνονται από τα κοινωνικά δίκτυα σε μεγαλύτερο βαθμό από τους κατοίκους άλλων χωρών, με πρώτη επιλογή το Facebook. Είναι ενδεικτικό πως τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι το κύριο σημείο πρόσβασης των Ελλήνων στις ειδήσεις στο Διαδίκτυο και όχι οι ενημερωτικοί ιστότοποι όπως σε αρκετές άλλες χώρες. Παράλληλα, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης επιθυμούν να αυξήσουν τον χρόνο παραμονής των χρηστών στις πλατφόρμες τους, όπως για παράδειγμα το Facebook, το οποίο προωθεί την ανάγνωση άρθρων (instant articles) και την παρακολούθηση βίντεο μέσα στην πλατφόρμα του. Οι εξελίξεις αυτές ασκούν αυξανόμενες πιέσεις στην επισκεψιμότητα των ενημερωτικών ιστοτόπων.

 4.  Οι Ελληνες χρήστες του Διαδικτύου δεν είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν για την ενημέρωσή τους στο Ιντερνετ αλλά ούτε και να παρακολουθήσουν διαφημίσεις. Η Ελλάδα είναι στην κορυφή της χρήσης προγραμμάτων αποκλεισμού διαφημίσεων (ad blockers), η οποία στους νέους ξεπερνά το 60%. Επίσης, το ποσοστό των Ελλήνων που πληρώνει για να διαβάζει ειδήσεις διαδικτυακά είναι το χαμηλότερο από όλες τις χώρες του δείγματος.

  5. Παράλληλα, παρατηρούμε πως στο Διαδίκτυο το ενδιαφέρον διαχέεται σε μια πληθώρα νέων μέσων, γεγονός που συνδέεται και με την έλλειψη εμπιστοσύνης στα παραδοσιακά μέσα. Ενώ στις περισσότερες χώρες του δείγματος οι πρώτες σε χρήση ενημερωτικές ιστοσελίδες στο Διαδίκτυο είναι οι ιστότοποι μέσων του παραδοσιακού τοπίου ενημέρωσης (εφημερίδες και τηλεοπτικοί σταθμοί), στην Ελλάδα παρατηρείται κατακερματισμός σε πολλά είδη δικτυακών τόπων. Εκτός από τους ιστοτόπους παραδοσιακών μέσων, στη λίστα με τους πρώτους σε χρήση ιστοτόπους περιλαμβάνονται μέσα που έχουν δημιουργηθεί από δημοσιογράφους που αναδείχθηκαν από τα κυρίαρχα παραδοσιακά μέσα, αλλά και ανώνυμα ιστολόγια που συχνά φιλοξενούν θεωρίες συνωμοσίας και ανυπόστατες ειδήσεις.

 6.  Τα ευρήματα αυτά είναι ιδιαίτερα ανησυχητικά για τη βιωσιμότητα αλλά και την ποιότητα της ενημέρωσης στην Ελλάδα. Η έλλειψη εμπιστοσύνης στις ειδήσεις, η πεποίθηση πως οι διαδικτυακές διαφημίσεις είναι ενοχλητικές, σε συνδυασμό με την οικονομική κρίση που έχει πλήξει και τους πολίτες αλλά και τα ίδια τα μέσα ενημέρωσης, έχουν συμβάλει στην καθιέρωση της κουλτούρας της δωρεάν διαδικτυακής ενημέρωσης. Οι τάσεις αυτές καταδεικνύουν την ανάγκη αναθεώρησης πολλών από τις υπάρχουσες πρακτικές προκειμένου τα ΜΜΕ να ανταποκριθούν σε ένα ολοένα συνεχώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον. Την ίδια στιγμή βέβαια, οι αλλαγές στον τρόπο με τον οποίο διαβάζουμε ειδήσεις δεν συνεπάγονται και έλλειψη ενδιαφέροντος προς την ειδησεογραφία. Στο σύγχρονο τοπίο ενημέρωσης οι Έλληνες χρήστες του Διαδικτύου σχολιάζουν και κοινοποιούν ειδήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σε υψηλότερο βαθμό απ’ ό,τι οι κάτοικοι των περισσότερων χώρων του δείγματος.

Η αναλυτική μελέτη για την Ελλάδα δημοσιεύθηκε στα ελληνικά από το Τμήμα Δημοσιογραφίας και Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Reuters για τη Μελέτη της Δημοσιογραφίας του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, και διατίθεται ηλεκτρονικά στον ακόλουθο σύνδεσμο: http://www.jour.auth.gr/? p=7325.

Ο  Αντ. Καλογερόπουλος είναι μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Ινστιτούτο Reuters για τη Μελέτη της Δημοσιογραφίας του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης.
Ο Ν. Παναγιώτου είναι επίκουρος καθηγητής, Τμήμα Δημοσιογραφίας και Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας, ΑΠΘ.
Η Δήμητρα Δημητρακοπούλου είναι επίκουρη καθηγήτρια, Τμήμα Δημοσιογραφίας και Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας, ΑΠΘ.

ΘΕΜΑΤΑ

Α. Να αποδοθεί περιληπτικά το περιεχόμενο του κειμένου (100-120 λέξεις)

Β1. Να χαρακτηρίσετε με Σ ή Λ το περιεχόμενο των παρακάτω προτάσεων:

• οι Έλληνες εμπιστεύονται τις ειδήσεις και τους δημοσιογράφους σε μικρότερο βαθμό από ό,τι οι κάτοικοι όλων των άλλων χωρών 
• οι ενημερωτικοί ιστότοποι  είναι το κύριο σημείο πρόσβασης των Ελλήνων στις ειδήσεις στο Διαδίκτυο και όχι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης όπως σε αρκετές άλλες χώρες
• στη συντριπτική τους πλειονότητα θεωρούν πως τα μέσα ενημέρωσης  είναι ανεξάρτητα από αθέμιτες πολιτικές και επιχειρηματικές επιρροές.
• Η απαξίωση των παραδοσιακών μέσων ενημέρωσης συνοδεύεται με υψηλή χρήση του Διαδικτύου για ενημέρωση στην Ελλάδα σε σχέση με άλλες χώρες

Β2. Με ποιον/ους τρόπο/ους αναπτύσσεται η δεύτερη παράγραφος του κειμένου;

Β3. Να σχολιάσετε τη συνοχή της πέμπτης παραγράφου

Β4. Να εντοπίσετε το είδος της σύνταξης (ενεργητική-παθητική) και να τη μετατρέψετε στην αντίθετή της:

• Οι τάσεις αυτές καταδεικνύουν την ανάγκη αναθεώρησης πολλών από τις υπάρχουσες πρακτικές προκειμένου τα ΜΜΕ να ανταποκριθούν σε ένα ολοένα συνεχώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον. 
• Εκτός από τους ιστοτόπους παραδοσιακών μέσων, στη λίστα με τους πρώτους σε χρήση ιστοτόπους περιλαμβάνονται μέσα που έχουν δημιουργηθεί από δημοσιογράφους που αναδείχθηκαν από τα κυρίαρχα παραδοσιακά μέσα

Β5. Να δώσετε από μία συνώνυμη για καθεμιά από τις υπογραμμισμένες λέξεις του κειμένου

Γ. Σε ένα άρθρο που προορίζεται να δημοσιευθεί στη σχολική εφημερίδα, παρουσιάζετε τη μορφή της σύγχρονης ενημέρωσης, όπως αυτή υλοποιείται σήμερα από τα διαδικτυακά μέσα. Μέλημά σας είναι να παρουσιάσετε το είδος και το ύφος της ενημέρωσης αυτής και να διερευνήσετε το κατά πόσο οι πολίτες ενημερώνονται επαρκώς και σωστά, ώστε να καθίστανται ενεργοί πολίτες μέσα σ' ένα δημοκρατικό περιβάλλον. (500-600 λέξεις)

ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ: ΕΜΠΝΕΥΣΗ ΚΑΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ

 Ανθρώπινα Δικαιώματα θα μπορούσαν γενικά να ορισθούν ως εκείνα τα δικαιώματα που ενυπάρχουν στη φύση μας, που είναι έμφυτα και χωρίς τα οποία δεν μπορούμε να ζήσουμε ως ανθρώπινα όντα. Τα ανθρώπινα δικαιώματα και οι θεμελιώδεις ελευθερίες μας επιτρέπουν να αναπτύξουμε πλήρως και να χρησιμοποιήσουμε τις ανθρώπινες αρετές μας, τη νοημοσύνη μας, τα ταλέντα μας και τη συνείδησή μας και να ικανοποιήσουμε τις πνευματικές και άλλες ανάγκες μας. Αυτά βασίζονται πάνω στις αυξανόμενες απαιτήσεις της ανθρωπότητας για μια ζωή μέσα στην οποία η έμφυτη αξιοπρέπεια και η αξία κάθε ανθρώπου θα τυγχάνει σεβασμού και προστασίας. Η αποστέρηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και θεμελιωδών ελευθεριών δεν είναι μόνο μια ατομική και προσωπική τραγωδία αλλά επίσης δημιουργεί συνθήκες κοινωνικής και πολιτικής αναταραχής, ενσπείροντας τη βία και τη σύγκρουση μέσα και μεταξύ κοινωνιών και εθνών. Όπως δηλώνει η πρώτη πρόταση της Οικουμενικής Διακήρυξης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, ο σεβασμός στα ανθρώπινα δικαιώματα και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια "αποτελεί τον ακρογωνιαίον λίθο της ελευθερίας, της δικαιοσύνης και της ειρήνης στον κόσμο".   http://edu09.pbworks.com

 Η φιλοσοφική διερεύνηση της σημασίας αλλά και της υπόστασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων αποτέλεσε το βασικό κίνητρο για τη δημιουργία συνοπτικών κειμένων, στα οποία οι μαθητές  αποτύπωσαν τις σκέψεις και τους προβληματισμούς τους. Αφού προηγήθηκε η εννοιολογική οριοθέτηση και η κατηγοριοποίηση των δικαιωμάτων του ανθρώπου, οι μαθητές δημιούργησαν...

Δικαίωμα στην εκπαίδευση

όμηρος του ίδιου σου του εαυτού. Φυλακισμένος σ' ένα μυαλό με μορφή υπογείου. Δίχως παράθυρα, δίχως πόρτες, δίχως εσοχή φωτός. Κι όμως! Μπορείς να δημιουργήσεις τα δικά σου παράθυρα, τις δικές σου πόρτες, το δικό σου φως. Και ο τρόπος είναι ένας, η εκπαίδευση! Χωρίς αυτήν είσαι καταδικασμένος σε ισόβια δεσμά!

Μαρίνα Τροκάνα

Δικαίωμα για ζωή

Το δικαίωμα του ανθρώπου για ζωή είναι το πρώτο και το πιο σημαντικό, αφού τα άλλα ακολουθούν μετά και βασίζονται σ' αυτό. Ο άνθρωπος για να εκφράζεται , να δημιουργεί και να εξελίσσεται πρέπει να ζει. Μπορεί να ακούγεται κοινότοπο, αλλά για κάποιους, δυστυχώς, δεν είναι. Το δικαίωμα της ζωής υπάρχει αδιακρίτως φύλου, ηλικίας, κοινωνικής ομάδας, φυλής, χρώματος ή θρησκείας. Κανένας δεν μπορεί να το αφαιρέσει από έναν άλλον άνθρωπο.

Άννα Σαλτιέλ

Δικαίωμα να πιστεύω σε ό,τι θέλω

Κανένας δεν μπορεί να σε καταπιέσει να πιστέψεις σε κάτι που δεν θέλεις, αφού αυτό που πιστεύεις είναι απλώς μια ιδέα και δεν αφορά κανέναν, εκτός από τον εσώψυχο εαυτό σου.

Βασιλική Χαβαλέ

Δικαίωμα ελεύθερου λόγου

Όλοι πρέπει να έχουν το δικαίωμα να μιλάνε ελεύθερα. Να μπορούν να πουν τις απόψεις τους χωρίς κανένας να τους το απαγορεύει, εγκλείοντάς τους στη φυλακή ή να μην τους αφήνει να εκφραστούν. Γιατί τότε δεν το έχουν όλοι αυτό το δικαίωμα;

Ελίζα Σιδέρη

Πρωτοχρονιάτικο μήνυμα

     

Ένα διαχρονικό πρωτοχρονιάτικο μήνυμα 120 χρόνων βγαλμένο από τη γραφίδα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη. Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Ακρόπολις ανήμερα της Πρωτοχρονιάς του 1896. Ο κοσμοκαλόγερος των ελληνικών γραμμάτων είναι πάντα επίκαιρος και αδιαμφισβήτητα μοντέρνος! 

Καλή χρονιά!

ΟΙΩΝΟΣ

   Το εκήρυξεν ο θείος Όμηρος προ ετών τρισχιλίων: Εις οιωνός άριστος!...
   Εύρεν ευκαιρίαν να βάλη εις στο στόμα του Έκτορος  όλην την αηδίαν όσην του ενέπνεαν κατά βάθος οιωνοί και οιωνοσκόποι, καίτοι λογω του επικού αξιώματος ήτο αναγκασμένος, ο θεσπέσιος, να περιγράφη μετά μεγάλης σοβαρότητος όλας τας τελετάς και τας ασκήσεις των θυσιών, και των οιωνών και των μαντευμάτων.
   Και ο Κάτων, ο άκαμπτος Ρωμαίος, είπε χίλια χρόνια ύστερον: Si augur, augurem...
   Δηλαδή εάν οιωνοσκόπος συναντήση οιωνοσκόπον δεν ημπορεί να κρατήση τα γέλια...
   Μόνοι αληθείς οιωνοί είναι τα πράγματα. Πλην αν υπάρχωσιν άλλοι συμβολικοί, εναέριοι ή επίγειοι οιωνοί, έρχονται επικουρικώς μόνο, δια να ανοίξουν τα όμματα των τυφλών, όσοι δεν βλέπουν τα πράγματα.
   Αφού αιτήσω συγγνώμην δια το βάναυσον και όχι πολύ κόσμιον ίσως του συμβόλου ενταύθα, θα (σας) διηγηθώ έναν οιωνόν.
    Ένα καιρόν, δύο νέοι,  εκ των οποίων ο είς μοι ετύγχανε, ίνα είπω κατά Πλάτωνα, "εγγύτατα γένους ων και εν τω αυτώ οικών" έκαμναν τον έρωτα εις μίαν νέαν, ήτις δεν είχεν είδησιν του πράγματος. Διότι είχεν ίσως τόσους λατρευτάς, όσας χιλιάδας προίκα. Δεν είχεν καιρόν η ιδία με τας αβράς και τρυφεράς χείρας της, και με τους μεγάλους τακερούς οφθαλμούς της να μετρήση ούτε τον σωρόν της μιας ούτε την αγέλην των άλλων.
   Ίσως οι δύο, περί ων ο λόγος, δεν ήσαν τόσον υγιώς προικοθήραι, όσον νοσηρώς αισθηματικοί. Η κόρη ήτο χαριεστάτη. Μετείχεν καλών αισθημάτων και δεν ήτο άμοιρος καλής αγωγής. Εξαιρέσει της οιήσεως και του ξιπασμού των νεοπλούτων ήτο κατά τα άλλα άμεμπτος. Αδιαφορον όμως.
   Εν δειλινόν ή μιαν εσπέραν, δεν ενθυμούμαι καλά, φθινοπώρου αρχομένου,  οι δύο νέοι εκάθηντο υπαίθριοι, χωριστά ο καθείς, έξωθεν ζυθοπωλείου, και εκοίταζαν αντικρύ τον εξώστην της. Επερίμενον πότε να  φανή. Ήλπιζον να πέση επ' αυτούς η ματιά της η ποθεινή.
   Το ελάχιστον τυχαίον βλέμμα της, ήσαν ικανοί να το εκλάβουν ως σκόπιμον και σημαντικόν, ως πλάττον την ευτυχίαν δι' αυτούς. Μωρότεροι του Ναρκίσσου, κατωπτρίζοντο, όχι εις το φεύγον ρεύμα του ρύακος, αλλά εις το αεικίνητον βλέμμα της κόρης.
   Η κόρη εξήλθεν. Εκοίταξεν εδώ, εκοίταξεν εκεί, ίσαξε τα μαλλιά της, έρριψε βλέμμα εις τους δύο νέους, τους αφήκε να την κοιτάζουν και να χάσκουν, και προσήλωσε το όμμα εις εν αόρατον υψηλόν σημείον της πόλεως, ή του ορίζοντος, εις εν κωδωνωστάσιον ή εις εν νέφος. Πού αλλού;
   Εν τοσούτω εκείνοι την εθώπευον, την έτρωγον, την έλειχον, την επιπίλιζον, ενετρύφων  με το βλέμμα και ήσαν οικτρώς ευτυχείς.
   Όσον και οι έγκλειστοι των υγιεινών οίκων.
   Τέλος ο εις απέσπασε το όμμα.
   Ίσως του ήλθεν αμυδρά η συναίσθησις του κωμικού.
   Το βλέμμα του έπεσε χαμαί εις την γην. Την στιγμήν εκείνην, υπήρχεν εκεί υπό τον εξώστην μία μεγάλη λευκή υπερήφανος σκύλα. Ωραία σκύλα, γένους εκλεκτού.
   Η σκύλα εχαμήλωνε κάτω την κεφαλήν και έψαχνε και εζήτει τροφήν.
   Όπισθεν της ουράς της ίσταντο δύο μικρά οικτρά κυνάρια.
   Τα δύο κυνάρια εμάχοντο μεταξύ των, έγρυζον, έτριζον τους οδόντας, και εζήτουν πότε το εν,  πότε το άλλο, (και πάλιν αιτώ την συγγνώμην σας) να επιβώσι της σκύλας.
   Αλλά δεν έφθαναν.
   Τα νώτα της σκύλας ήσαν πολύ υψηλά.
   Θα τους εχρειάζετο σκαλωσιά δια να αναβώσιν.
   Η μεγάλη εύμορφη σκύλα ούτε που εγύριζε να τα ιδεί τα δύο κυνάρια, εξηκολούθη να ψάχνει και δεν ηνοχλείτο ποσώς από τας παιδιάς ούτε από τας επιχειρήσεις των.
   Ούτε τα ενεθάρρυνεν ούτε τα απεθάρρυνεν. Προφανώς είχε πεποίθησιν εις τα υψηλά νώτα της.
   Τα δύο κυνάρια εξηκολούθουν να μάχωνται, να γρύζουν, να δαγκάνωνται, εωσότου την ιδίαν στιγμήν έφθασε μέγας μαύρος σκύλος.
   Ο μαύρος σκύλος εγαύγισεν μεγαλοπρεπώς, έδειξε τους οδόντας, εφυγάδευσε τα δύο κυνάρια, και έμεινε κύριος του πεδίου, εκρέμασε την γλώσσαν, ωργίασε, εγαύγισε... και γαυγίζει ακόμη.
   Το σύμβολον ήτο έυγλωττον. Ο οιωνός ωμίλει αφ' εαυτού.
   Ο νέος ο εις ο ''εγγύτατα και εν τω  αυτώ οικών" το εννόησεν, έφυγε, και ακόμη φεύγει διότι δεν ήτο ικανός να τα βγάλει πέρα με τον μαύρον σκύλον. Ο άλλος δεν εβράδυνε να ακολουθήση.
   Αλλά τι εχρειάζετο ο οιωνός;
    Μήπως δεν ήσαν τα πράγματα; Μήπως δεν ήτο η δυασαναλογία του πλούτου και της κοινωνικής θέσεως, το ύψος των νώτων;
   Ομοίως και παντού αλλού.
   Τι χρειάζεται ο οιωνός; Μήπως δεν είναι τα πράγματα;
   Εις οιωνός άριστος. Αλλά τις έβαλε εις πράξιν την συμβουλήν του θειοτάτου αρχαίου ποιητού; Εκ της παρούσης ημών γενεάς τις ημύνθη περί πάτρης;
   Ημύνθησαν οι άστοργοι πολιτικοί, οι εκ περιτροπής μητρυιοί του ταλαιπώρου ωρφανισμένου Γένους, του "στειρεύοντος πριν και του ητεκνωμένου δεινώς σήμερον";
   Άμυνα πέρί πάτρης δεν είναι οι σπασμωδικαί, κακομελέτητοι και κακοσύντακτοι επιστρατείαι, ουδέ τα σκωριασμένης επιδεικτικότητος θωρηκτά. Άμυνα περί πάτρης θα ήτο η ευσυνείδητος λειτουργία των θεσμών, η εθνική αγωγή, η χρηστή διοίκησις, η καταπολέμησις του ξένου υλισμού και του πιθηκισμού, του διαφθείραντος το φρόνημα και του εκφυλίσαντος σήμερον το έθνος, και η πρόληψις της χρεοκοπίας. Τις ημύνθη περί πάτρης;
    Καί τι πταίει η γλαυξ η θρηνούσα επί των ερειπίων; Πταίουν οι πλάσαντες  τα ερείπια. Και τα ερείπια τα έπλασαν οι ανίκανοι κυβερνήτες της Ελλάδος.
   Και σήμερον νέον έτος άρχεται. Και πάλιν τι χρειάζονται οι οιωνοί; Οιωνοί είναι τα πράγματα.
   Μόνον ο λαός λέγει "κάθε πέρσι και καλλίτερα".

   Ας ευχηθώμεν το ερχόμενον έτος να μην είναι χειρότερον από το έτος το φεύγον.

Εφημερίδα ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ 1/1/1896

Ένα ανθρωπιστικό μήνυμα...

 Μπορεί να έμοιαζε με κακόγουστο αστείο αλλά όπως αποδείχτηκε, δεν ήταν ούτε αστείο, ούτε κακόγουστο. Ο ναζισμός παρόλη την ιδεοληπτική του γελοιότητα, κατόρθωσε να γοητεύσει ένα ολόκληρο έθνος, που ήταν βυθισμένο στην απόγνωση. Και είχε ως αποτέλεσμα εκείνο το κακόγουστο αστείο, σύντομα να μετατραπεί σε εφιάλτη που έσπειρε τον τρόμο και το θάνατο σε ολόκληρη την Ευρώπη.

 Ο Τσάρλι Τσάπλιν ξεκίνησε την παραγωγή του Μεγάλου δικτάτορα» το 1937, όταν διαπιστώνοντας τη φυσική του ομοιότητα με τον Αδόλφο Χίτλερ και μαθαίνοντας τις παρανοϊκές πολιτικές του απόψεις, αποφάσισε να τον πολεμήσει με τον τρόπο του. Την εποχή εκείνη λίγοι είχαν πάρει στα σοβαρά το γερμανό δικτάτορα, μάλιστα στις ΗΠΑ αλλά και σε άλλες χώρες της Δύσης, μάλλον τον αντιμετώπιζαν θετικά, αφού ως βασικό τους εχθρό θεωρούσαν τη Σοβιετική Ένωση. Αργότερα ο Τσάπλιν μαθαίνοντας σε όλη τους την έκταση τα αποτελέσματα της ναζιστικής θηριωδίας, δήλωσε πως δε θα μπορούσε να αστειευτεί με τη φονική της παράνοια. Η πρεμιέρα της ταινίας έγινε στις 15 Οκτωβρίου του 1940 και η προβολή της απαγορεύτηκε, όπως ήταν φυσικό, στη Γερμανία και τις κατεχόμενες χώρες, την Ιταλία του Μουσολίνι και την Ισπανία του Φράνκο.

 Το σενάριο του Τσάπλιν είναι βασισμένο σε μία «παρεξήγηση» που έχουμε δει και σε άλλες ταινίες: την ομοιότητα δύο ανθρώπων. Στο «Μεγάλο δικτάτορα» οι δύο άνθρωποι που μοιάζουν σα δύο σταγόνες νερό, είναι ο Αντενόιντ Χίνκελ, ηγέτης της Τομανίας, και ένας ταπεινός εβραίος κουρέας. Παρακολουθούμε τις παράλληλες πορείες των δύο ανδρών, μέχρι τη στιγμή που ο κουρέας, από παρεξήγηση, παίρνει τη θέση του Χίνκελ και βγάζει ένα συγκλονιστικό λόγο με τον οποίο ο σκηνοθέτης καταθέτει ξεκάθαρη την άποψή του εναντίον του ναζισμού και του φασισμού και υπέρ της δημοκρατίας, της δικαιοσύνης και της ειρήνης. Η ομιλία αυτή αποτελεί την κορύφωση της ταινίας και είναι μία από τις σκηνές που έχουν περάσει στην κινηματογραφική ανθολογία. Λέει, μεταξύ άλλων, ο κουρέας: «(…) αυτή τη στιγμή, η φωνή μου φτάνει στα αυτιά εκατομμυρίων ανθρώπων, απελπισμένων γυναικών, παιδιών, που είναι θύματα ενός συστήματος που ξέρει μόνο να βασανίζει και να φυλακίζει αθώους ανθρώπους. Σε αυτούς που με ακούνε, λέω: Μην απελπίζεστε. Η τωρινή μας δυστυχία δεν είναι παρά το πέρασμα της πλεονεξίας και της σκληρότητας εκείνων που φοβούνται την πρόοδο του ανθρώπου. (…) Στο όνομα της δημοκρατίας, ας χρησιμοποιήσουμε αυτή τη δύναμη, ας ενωθούμε! Ας αγωνιστούμε για ένα καινούργιο κόσμο, με ευκαιρίες και δουλειά για όλους, μέλλον για τους νέους, ασφάλεια για τους ηλικιωμένους. (…) Ας αγωνιστούμε για ένα κόσμο δικαίου, όπου η επιστήμη και η πρόοδος θα φέρουν ευτυχία σε όλους!(…)».

 «Ο μεγάλος δικτάτωρ» είναι η πρώτη ομιλούσα ταινία του Τσάρλι Τσάπλιν, ο οποίος αντιμετώπιζε με καχυποψία τη νέα δυνατότητα της τεχνολογίας, πιστεύοντας πως ο κινηματογράφος είναι εικόνα και δεν έχει ανάγκη από τον ήχο. Εν τέλει, όμως, δέχτηκε την εξέλιξη, έστω και αργά. Η σκηνή που ο Τσάπλιν χορεύει μπαλέτο με την υδρόγειο θεωρείται σήμερα μια από τις σημαντικότερες στιγμές της κινηματογραφικής ιστορίας ενώ η ομιλία του κεντρικού ήρωα στο τέλος της ταινίας, όπου ο δημιουργός έμμεσα εκφράζει το όραμα του για την ανθρωπότητα, επίσης μνημονεύεται για το ανθρωπιστικό της μήνυμα. Ο Τσάπλιν είχε την ιδέα για τη δημιουργία της ταινίας όταν ο βρετανός σκηνοθέτης Αλεξάντερ Κόρντα, του επισήμανε τη φυσική ομοιότητά του με τον Χίτλερ. Αργότερα έμαθε μάλιστα ότι είχαν γεννηθεί με μια εβδομάδα διαφορά, είχαν περίπου το ίδιο ύψος και βάρος και ότι και οι δύο μεγάλωσαν μέσα στη φτώχεια, ώσπου κατάφεραν να πετύχουν ο καθένας στο χώρο του. Όταν πλέον ο Τσάπλιν άρχισε να πληροφορείται τις πολιτικές πεποιθήσεις του Χίτλερ που βασίζονταν στο ρατσισμό και τις επεκτατικές ιδέες, αποφάσισε να χρησιμοποιήσει την ομοιότητά τους αυτή προκειμένου να επιτεθεί στο Χίτλερ μέσω της ταινίας.

 Η ταινία, ήταν υποψήφια για πέντε Όσκαρ: σκηνοθεσίας, πρωτότυπου σεναρίου, μουσικής, α΄ και β΄ ανδρικού ρόλου. Φυσικά δεν κέρδισε τίποτα, άλλωστε είναι γνωστό, πως ο μεγάλος αυτός σκηνοθέτης και ηθοποιός, ουδέποτε τιμήθηκε με το βραβείο της αμερικανικής ακαδημίας κινηματογράφου. {...}
Στράτος Κερσανίδης, ένας απόφοιτος του 4ου Γυμνασίου.

Η πειθώ στον πολιτικό λόγο (άσκηση σε έναν ιστορικό λόγο)

Εξοχώτατε κύριε Πρόεδρε,

  Η σύγχρονη Ελλάς, κύριε Πρόεδρε, όπως καλώς γνωρίζετε, είναι κράτος ειρηνικό, σεβόμενο απολύτως τις διεθνείς υποχρεώσεις του με άριστα λειτουργούν δημοκρατικό πολίτευμα, με ισχυρά και αναπτυσσόμενη οικονομία, μέλος της Ευρωπαϊκής Ενώσεως και πολλών άλλων διεθνών οργανισμών, σημαντικός παράγων σταθερότητος εις την περιοχήν των Βαλκανίων. Δεν αγαπούμε τον πόλεμον, ούτε τον προβάλλομε ως μέσον επιλύσεως διαφορών, αποδεχόμεθα και στηρίζομε τις αποφάσεις του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, σεβόμεθα και επικαλούμεθα το διεθνές δίκαιον και τις διεθνείς συνθήκες και διατηρούμε φιλικές σχέσεις με όλους τους γείτονές μας, μη έχοντας άλλα προβλήματα πέραν αυτών που προκαλούνται εις βάρος μας από την επιθετική πολιτική της Τουρκίας.

  Επωφελούμενος από το μεγάλο προσωπικό ενδιαφέρον σας για την επίλυση του επί 25ετίαν χρονίζοντος Κυπριακού προβλήματος, επιτρέψτε μου να υπενθυμίσω προς όλους τους παρευρισκομένους ότι το πρόβλημα αυτό προκλήθηκε από την στρατιωτική εισβολή της Τουρκίας στη νήσο, προς αποκατάστασιν, όπως τότε είπε, του διαταραχθέντος από την απόπειρα κατά του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου νομίμου πολιτεύματος, ότι έκτοτε και παρά την αποκατάσταση της νομιμότητος συνεχίζει την κατοχή του 38% του εδάφους της Κυπριακής Δημοκρατίας και αρνείται να συμμορφωθεί προς τις αποφάσεις και τα ψηφίσματα των Ηνωμένων Εθνών.{…}

  Αλλά υπάρχουν και οι λεγόμενες διαφορές στο Αιγαίο. Ο προσδιορισμός των ορίων της υφαλοκρηπίδος, του μόνου δηλαδή υπαρκτού προβλήματος, θα είχε επιτευχθεί εάν η Τουρκία εδέχετο ότι τα νησιά έχουν υφαλοκρηπίδα όπως προβλέπουν οι διατάξεις του δικαίου της θαλάσσης, το οποίον έχει αποδεχθεί και η μεγάλη σας χώρα, οι διεκδικήσεις επί διαφόρων νήσων και νησίδων του Αιγαίου δεν θα έπρεπε ούτε ως σκέψεις να διατυπωθούν, αν η Τουρκία ενθυμείτο τις υποχρεώσεις της τις προκύπτουσες από τη Συνθήκη της Λωζάννης συμφώνως προς τα άρθρα 12 και 16 της οποίας παρητήθη παντός δικαιώματος και οποιουδήποτε τίτλου επί νήσων κειμένων πέραν των τριών μιλλίων από τις ακτές της, με εξαίρεση την Ίμβρο, Τένεδο και τη νήσο των Λαγωών, η απειλή πολέμου δεν επιτρέπεται να διατυπώνεται σε καμιά περίπτωση από τις αρχές των Ηνωμένων Εθνών, πολύ περισσότερο όταν διατυπώνεται εν σχέσει με την άσκηση δικαιώματος αναγνωριζομένου από το Δίκαιο της Θαλάσσης, όπως είναι η επέκταση των χωρικών υδάτων.

  Ηδη οι σεισμοί που έπληξαν και τις δύο χώρες προκάλεσαν ισχυρό λαϊκό αίσθημα αμοιβαίας συμπαθείας και αλληλεγγύης, το οποίον όλοι διακαώς ελπίζομε να ενισχυθεί με λόγους και ενέργειες προς την κατεύθυνση της φιλίας και της συνεργασίας μεταξύ των δύο χωρών. Κανείς περισσότερο της Ελλάδος δεν επιθυμεί αυτή τη φιλία και συνεργασία η οποία θα αποβεί ευεργετική για την περαιτέρω οικονομική ανάπτυξη των δύο χωρών με την αποφυγή των πολυδαπάνων εξοπλισμών. Η Ελλάς έχει προτείνει προς κάθε κατεύθυνση και βεβαίως προς την Τουρκία την διαδικασία του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης, η οποία έχει τις εγγυήσεις αλλά και την δεσμευτικότητα των αποφάσεων του Δικαστηρίου αυτού και επικουρείται η πρόταση αυτή από την διεθνή κοινότητα.

  Η διεθνής κοινότης γνωρίζει πολύ καλά τας διατάξεις του διεθνούς δικαίου και των διεθνών συνθηκών. Γνωρίζει το Δίκαιον της Θαλάσσης, γνωρίζει τις ρυθμίσεις της Συνθήκης της Λωζάννης, όπως γνωρίζει και τα άρθρα των πρωτοκόλλων που υπεγράφησαν μεταξύ Τουρκίας και Ιταλίας για τα Δωδεκάνησα. Η διεθνής κοινότης γνωρίζουσα όλα αυτά και μη λαμβάνουσα θέση, φοβούμαι ότι άθελά της ενισχύει τις αβάσιμες διεκδικήσεις και τις επιθετικές διαθέσεις. Η Ελλάς δεν ζητεί από κανένα να μεσολαβήσει υπέρ αυτής, επικαλείται απλώς το δίκαιον και τη νομιμότητα, διότι πιστεύει ότι βασικό στοιχείο του πολιτισμού μας δεν είναι τόσον η στήριξη των πάσης φύσεως συμφερόντων μας, όσον η στήριξη της νομιμότητος. Ορθότερο θα ήτο αν έλεγα ότι πρωταρχικό συμφέρον όλων είναι η υπεράσπιση της νομιμότητος.{…}

Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

1. Να βρείτε τους τρόπους και τα μέσα πειθούς του κειμένου

2. Να εντοπίσετε τα χαρακτηριστικά του πολιτικού λόγου

3. Να αναγνωριστεί το είδος της σύνταξης της παρακάτω περιόδου και να μετατραπεί στην αντίθετη : Η Ελλάς έχει προτείνει προς κάθε κατεύθυνση και βεβαίως προς την Τουρκία την διαδικασία του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης, η οποία έχει τις εγγυήσεις αλλά και την δεσμευτικότητα των αποφάσεων του Δικαστηρίου αυτού και επικουρείται η πρόταση αυτή από την διεθνή κοινότητα.

4. Να βρείτε τα δομικά στοιχεία της τρίτης παραγράφου.

5. Να βρείτε με ποιες λέξεις του κειμένου έχουν ετυμολογική συγγένεια οι παρακάτω λέξεις: κλήση, βεληνεκές, αίτημα, οπλοστάσιο, οισοφάγος

Προτεινόμενο θέμα στην Αρχαία Ελληνική Γλώσσα & Γραμματεία (Διδαγμένο-Αδίδακτο)

Α. ΚΕΙΜΕΝΟ ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΑΠΟ ΤΟ ΠΡΩΤΟΤΥΠΟ

Πλάτωνος, Πρωταγόρας ΕΝΟΤΗΤΑ 6^η (324a-c)

Από το κείμενο που σας δίδεται να μεταφράσετε το τμήμα: «ἔν­θα δὴ πᾶς πα­ντὶ … γοῦν ἕ­νε­κα κο­λά­ζει». (Μονάδες 10)

Β. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1.      Να αναλύσετε το περιεχόμενο των όρων «ἀλογίστως» και «με­τὰ λόγου». (Μονάδες 15)

2.      Πώς η επιβολή της ποινής συνδέεται με το διδακτόν της αρετής; Να αναλύσετε και να αξιολογήσετε τη σχετική επιχειρηματολογία του Πρωταγόρα. (Μονάδες 15)

3.      Ποια μέθοδο χρησιμοποιεί ο Σωκράτης στις φιλοσοφικές του αναλύσεις και πώς αξιολογεί τη «διάλεξη» του Πρωταγόρα; (Μονάδες 10)

4.      Να γράψετε μία λέξη του πρωτότυπου κειμένου ετυμολογικά συγγενή για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: κτήμα, δύναμη, καθηγητής, κόλαση, πράξη, θέση, νους, σύμβουλος, απόδειξη, φανερός. (Μονάδες 10)

Γ. ΚΕΙΜΕΝΟ ΑΔΙΔΑΚΤΟ

Ξενοφῶντος, Λακεδαιμονίων Πολιτεία 8, 1

Να μεταφράσετε το παρακάτω κείμενο (Μονάδες 20)

Ἀλλὰ γὰρ ὅτι μὲν ἐν Σπάρτῃ μάλιστα πείθονται ταῖς ἀρχαῖς τε καὶ τοῖς νόμοις, ἴσμεν ἅπαντες. ἐγὼ μέντοι οὐδ' ἐγχειρῆσαι οἶμαι πρότερον τὸν Λυκοῦργον ταύτην τὴν εὐταξίαν καθιστάναι πρὶν ὁμογνώμονας ἐποιήσατο τοὺς κρατίστους τῶν ἐν τῇ πόλει. τεκμαίρομαι δὲ ταῦτα, ὅτι ἐν μὲν ταῖς ἄλλαις πόλεσιν οἱ δυνατώτεροι οὐδὲ βούλονται δοκεῖν τὰς ἀρχὰς φοβεῖσθαι, ἀλλὰ νομίζουσι τοῦτο ἀνελεύθερον εἶναι· ἐν δὲ τῇ Σπάρτῃ οἱ κράτιστοι καὶ ὑπέρχονται μάλιστα τὰς ἀρχὰς καὶ τῷ ταπεινοὶ εἶναι μεγαλύνονται καὶ τῷ ὅταν καλῶνται τρέχοντες ἀλλὰ μὴ βαδίζοντες ὑπακούειν, νομίζοντες, ἢν αὐτοὶ κατάρχωσι τοῦ σφόδρα πείθεσθαι, ἕψεσθαι καὶ τοὺς ἄλλους· ὅπερ καὶ γεγένηται.

Δ. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1.      α. πείθονται, νομίζουσι: να αντικαταστήσετε χρονικά τους τύπους. (Μονάδες 3)

β. καθιστάναι, ἴσμεν: να γράψετε το β´ πληθυντικό πρόσωπο του ενεστώτα σε όλες τις εγκλίσεις στη φωνή που βρίσκονται. (Μονάδες 4)

γ. δυνατώτεροι, κράτιστοι, μάλιστα: να γράψετε τους άλλους βαθμούς των τύπων. (Μονάδες 3)

2.      α. Να χαρακτηρίσετε τους υποθετικούς λόγους (φανερούς και κρυφούς). (Μονάδες 4)

β. «τεκμαίρομαι δὲ ταῦτα…ἀνελεύθερον εἶναι»: να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις της ημιπεριόδου και να κάνετε πλήρη συντακτική αναγνώριση των δευτερευουσών προτάσεων.

(Μονάδες 6)