ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟ ΘΕΜΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ Γ΄ΛΥΚΕΙΟΥ

 Μία ημέρα πριν από τις πανελλαδικές εξετάσεις 2012! Στο μάθημα της νεοελληνικής γλώσσας χρειάζεται να επιστρατεύσετε όλες τις γνώσεις που αποκομίσατε από τα διαβάσματά σας όλη τη χρονιά αλλά και την άνεση που αποκτήσατε από τη συγγραφή των δικών σας δοκιμίων. Την κρίσιμη ώρα της ανάγνωσης των θεμάτων στο εξεταστικό κέντρο, οπλιστείτε με ψυχραιμία και λογική, εστιάστε την προσοχή σας στις απαιτήσεις των θεμάτων και εφαρμόστε την αναλυτική σκέψη, ειδικά για την κατανόηση του τρίτου θέματος. Είναι απαραίτητο να καταστρώσετε το προσωπικό σας διάγραμμα και βάσει αυτού να ξεκινήσετε να ξεδιπλώνετε στο τετράδιο σκέψεις και γνώσεις. Παρακάτω θα διαβάσετε ένα προτεινόμενο θέμα σαν κι αυτό που θα έχετε στα χέρια σας τη Δευτέρα 21 Μαϊου (εννοώ στο τυπικό και τη μορφή). Σας εύχομαι καλή δύναμη κι επιτυχία! 

Η ανεκτικότητα είναι ένας κανόνας για να ζούμε στη δημοκρατία. Αλλά πρέπει να γνωρίζουμε ότι η δημοκρατία δεν είναι ένα βολικό και εύκολο καθεστώς. Απέναντι στα παραδοσιακά καθεστώτα, που ήσαν περισσότερο ομοιογενή και περισσότερο ιεραρχικά, όπου φίλοι και εχθροί ήσαν καθαρά προσδιορισμένοι, όπου ο καθένας γνώριζε ποιον να εμπιστεύεται και τι πρέπει να πιστεύει, η δημοκρατία είναι ένα καθεστώς όπου είναι «κουραστικό» να ζει κανείς.

Ανεκτικότητα σημαίνει να αποδέχεσαι ότι πρέπει να ζεις μαζί με πράγματα που τα αποστρέφεσαι: τη θρησκεία του άλλου, για παράδειγμα, τον ερωτισμό του, τις συνήθειές του. Να ανέχεσαι σημαίνει να αρνείσαι να αποκλείεις τον άλλον για τις ιδέες του ή για τη θρησκεία του. Αλλά η ανεκτικότητα δεν πρέπει να συγχέεται με την αδιαφορία. Έχω τα δικά μου κριτήρια αξιολόγησης. Μπορώ να συζητώ, να λέω ότι ορισμένες γνώμες ή συμπεριφορές μού φαίνονται κακές. Η μόνη επιφύλαξη είναι πάντοτε ο σεβασμός του άλλου. Η ανεκτικότητα δεν είναι το να λέμε «ναι» σε όλα, αλλά είναι το να μπορούμε να εκφράζουμε αντίθετες γνώμες χωρίς εχθρότητα, χωρίς ποτέ να προσφεύγουμε στη βία, για να επιβάλλουμε τις ιδέες μας. Η ανεκτικότητα πρέπει να είναι αμοιβαία. Χρειάζεται να αποδεχόμαστε ότι και οι άλλοι μπορούν να μας ασκούν κριτική, να εκφράζουν γνώμες αντίθετες προς τις δικές μας.

Υπάρχει μια ορισμένη επιτρεπτικότητα που λέει ότι όλες οι γνώμες είναι σεβαστές. Αυτό είναι απολύτως εσφαλμένο. Όλα τα πρόσωπα είναι σεβαστά και όχι όλες οι γνώμες. Εξάλλου, η πρόοδος της ανθρωπότητας συντελείται με την έλλειψη σεβασμού για μη αξιοσέβαστες γνώμες. Συγχέουν υπερβολικά την ανεκτικότητα με το «όλα είναι σεβαστά». Να ανεχόμαστε σημαίνει να μπορούμε να συζητάμε για όλα και αυτό είναι ένας καλός ορισμός της δημοκρατίας. Αντίθετα, το να αρνούμαστε τη συζήτηση, το να λέμε ότι ορισμένες γνώμες είναι αδιαμφισβήτητες, είναι αντίθετο προς τη δημοκρατική λειτουργία. Στη χώρα των Βάσκων, για παράδειγμα, δεν μπορεί κανείς να ασκήσει κριτική στις εθνικιστικές ιδέες χωρίς να τον θεωρήσουν μισαλλόδοξο. Ωστόσο, εγώ είμαι ανεκτικός, γιατί δεν απαγορεύω σε κανέναν να είναι εθνικιστής. Αλλά έχω το δικαίωμα να λέω ότι οι εθνικιστικές ιδέες δεν είναι καλές για τη δημοκρατία.

Χρειάζεται πάντοτε να θυμόμαστε ότι η ανεκτικότητα είναι μια «πολυτέλεια», όπως είναι και η δημοκρατία. Και οι δυο τους έχουν πληρωθεί πολύ ακριβά. Είναι μια πολυτέλεια, όπως μας το θυμίζει ο Νίτσε στη «Γενεαλογία της ηθικής», για την κατάσταση της οποίας χρειάστηκε να χυθούν πολλά δάκρυα και πολύ αίμα. Η ανεκτικότητα είναι μια κατάκτηση που πρέπει να υπερασπιζόμαστε με κάθε τίμημα, μια κατάκτηση της οποίας οφείλουμε να σεβόμαστε τους κανόνες. Στον 18ο αιώνα, στη διάρκεια των συζητήσεων που αναστάτωσαν το Κογκρέσο της Φιλαδέλφειας για το αν οι άθεοι θα μπορούσαν να ψηφίζουν στις αμερικανικές εκλογές - ο Λοκ τους είχε αποκλείσει, επειδή τίποτε δεν εγγυόταν την αξία του όρκου τους - ο Τζέφερσον έκανε μια λογική δήλωση: «Αν ο γείτονάς μου δεν με χτυπάει, αν δεν κλέβει το πορτοφόλι μου, μπορεί να πιστεύει σε έναν ή δύο ή τρεις θεούς...». Το όριο του απαράδεκτου είναι το να προκαλείς μια ζημιά, μια βλάβη σε κάποιον. Στις αρχές της «Θείας Κωμωδίας» του Δάντη, η Βεατρίκη λέει στον ποιητή: «Πρέπει να φοβόμαστε μόνον τα πράγματα / που θα μπορούσαν να προκαλέσουν κακό σε κάποιον. / Τα άλλα όχι• δεν είναι τρομερά».

Ένα πρόβλημα που τίθεται σε όλη την Ευρώπη, στους κόλπους των συγκροτημένων κρατών, είναι το ζήτημα της μετανάστευσης, της παραχώρησης ή όχι της ιδιότητας του πολίτη στους μετανάστες. Επανεμφανίζεται το ίδιο πρόβλημα: να συγχέουμε δηλαδή τον πολίτη με τον αδερφοποιτό. Στη δημοκρατία δεν είμαστε αδερφοποιτοί, αλλά είμαστε δυνητικά αδέρφια με βάση το νόμο. Οφείλουμε να ξεχάσουμε την ιδέα ότι η κοινωνία θα έμοιαζε με μια μεγάλη οικογένεια. Καμιά κοινωνία δεν είναι σήμερα εθνικά ομοιογενής και η δημοκρατία ποτέ δεν υπήρξε η υπεράσπιση της εθνικής ομοιογένειας. Αλλά αυτό το ζήτημα δεν πρέπει να συγχέεται με έναν πόλεμο πολιτισμών, στον οποίο δεν πιστεύω. Ζούμε ήδη σε μια παγκόσμια κοινωνία. Υπό την επίδραση των επικοινωνιών, του χρήματος, των ταξιδιών, η κοινωνία είναι σχετικά ενοποιημένη, αλλά δε διαθέτει ούτε κοινή νομοθεσία ούτε κοινή δικαιοσύνη. Έχουμε όλα τα μειονεκτήματα του παγκόσμιου κράτους χωρίς κανένα από τα πλεονεκτήματά του...

Η φιλοσοφία είναι, κατά τη γνώμη μου, στενά συνδεδεμένη με τη δημοκρατία. Η φιλοσοφία αντιπροσωπεύει στο διανοητικό πεδίο αυτό που είναι η δημοκρατία στο πολιτικό. Και οι δυο τους έχουν σκοπό την αυτονομία του ατόμου και - στην περίπτωση της φιλοσοφίας - την αυτονομία του ατόμου απέναντι στην παράδοση, τη θρησκεία, τις παραδεδεγμένες ιδέες. Για τους πολίτες η φιλοσοφία είναι η καλύτερη άμυνα ενάντια στους φανατισμούς.

(Φερνάντο Σαβατέρ, εφημ. «ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ», 10/10/04)

Θέματα:

Α. Γράψε στο τετράδιό σου την περίληψη του κειμένου (100 λέξεις).

Β1. «Έχουμε όλα τα μειονεκτήματα του παγκόσμιου κράτους χωρίς κανένα από τα πλεονεκτήματά του…»: να σχολιάσετε σε μία παράγραφο το περιεχόμενο του χωρίου.

Β2. Τι δηλώνουν τα εισαγωγικά στις ακόλουθες περιπτώσεις:

- «Θείας Κωμωδίας»

- «Πρέπει να φοβόμαστε μόνον τα πράγματα / που θα μπορούσαν να προκαλέσουν κακό σε κάποιον. / Τα άλλα όχι• δεν είναι τρομερά».

- είναι «κουραστικό»

Β3. α. Να επισημάνετε τη δομή και τους τρόπους ανάπτυξης της 3ης παραγράφου.

β. Γράψτε δύο τίτλους για το κείμενο, χρησιμοποιώντας λογικά και συνυποδηλωτικά, αντίστοιχα, τη γλώσσα.

B4. Ποιους τρόπους πειθούς χρησιμοποιεί ο Σαβατέρ στην 4η παράγραφο; Πιστεύετε πως εξυπηρετούν τις προθέσεις του;

Β5. Γράψε από ένα συνώνυμο για τις λέξεις: αποστρέφεσαι, επιφύλαξη, τίμημα, μειονεκτήματα, συνδεδεμένη.

Γ. Στην εποχή μας αναζωπυρώνονται παντού φαινόμενα φανατισμού, εθνικισμού και μισαλλοδοξίας. Ποιον αντίκτυπο έχουν στις ανθρώπινες κοινωνίες αυτά τα φαινόμενα και με ποιους τρόπους νομίζετε ότι τα άτομα μπορούν να συνυπάρχουν ειρηνικά στις σύγχρονες πολυπολιτισμικές κοινωνίες. Το κείμενό σου να έχει τη μορφή ομιλίας την οποία θα εκφωνήσεις στα πλαίσια ενός ευρωπαϊκού προγράμματος με θέμα «Ευρωπαϊκός πολιτισμός και πολυπολιτισμικότητα».


ΠΗΓΗ: e-ΤΡΑΠΕΖΑ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΩΝ ΘΕΜΑΤΩΝ