Η πάπισσα Ιωάννα του Ροΐδη, του θεάτρου και του κινηματογράφου

 Η Πάπισσα Ιωάννα είναι ένα μυθιστόρημα με ιστορική βάση, όμως περισσότερο μοιάζει με μια ιστορική μελέτη. Ο Mario Vitti τη χαρακτήρισε "αντιμυθιστόρημα ιστορικό", ενώ ο ίδιος ο Εμμανουήλ Ροΐδης την τιτλοφορεί "μεσαιωνική μελέτη". Πραγματικά, παρατηρώντας τον τρόπο με τον οποίο ο Ροΐδης αναπτύσσει το υλικό του, θα λέγαμε ότι το συγκεκριμένο έργο είναι κάτι ανάμεσα σε μυθιστόρημα και σε χρονικό. Ολόκληρο το υλικό έχει συγκεντρωθεί από τον Ροΐδη μετά από συστηματική έρευνα και στον πρόλογο ο συγγραφέας μας παραθέτει πλήθος παραπομπών, σημειώσεων και υποσημειώσεων, θέλοντας να δώσει επιστημονική εμφάνιση στο έργο του. Αυτή η ιδιαιτερότητα της Πάπισσας Ιωάννας είναι ταυτόχρονα και το μεγαλύτερο επίτευγμα του Ροΐδη: Κατάφερε να μας δώσει ένα έργο τέχνης δουλεύοντας με επιστημονική μέθοδο, έτσι είναι αρκετά δύσκολο να ξεχωρίσουμε πότε σταματά η έρευνά του και πότε αρχίζει η λογοτεχνική του συμβολή. Ο Ροΐδης πληροφορήθηκε την ιστορία της Πάπισσας Ιωάννας όταν ήταν ακόμα παιδί στη Γένοβα και του έκανε τόσο μεγάλη εντύπωση, ώστε τον καιρό που σπούδαζε στο Βερολίνο, ερεύνησε τις βιβλιοθήκες και συγκέντρωσε ό,τι είχε γραφτεί για το συγκεκριμένο θέμα. Η έρευνά του συνεχίστηκε στην Αθήνα και ακολούθησε η συγγραφή του έργου.

 Η Πάπισσα Ιωάννα γνώρισε μεγάλη επιτυχία, εκδόθηκε πολλές φορές και μεταφράστηκε σε πολλές ξένες γλώσσες, όμως κρίθηκε σκανδαλώδης από την Εκκλησία και προκάλεσε τον αφορισμό του Ροΐδη από την Ιερά Σύνοδο. Ο Ροΐδης απάντησε στην καταδίκη του αυτή και στις κριτικές που του ασκήθηκαν με μια σειρά από δημοσιεύματα: Ολίγαι λέξεις εις απάντησιν της υπ’ αριθμόν 5688 εγκυκλίου της Ιεράς  Συνόδουκαι  Επιστολαί ενός Αγρινιώτου (1866).

 Ο Κλέων Παράσχος (Εμμανουήλ Ροΐδης, Η ζωή, το έργο, η εποχή του, Τόμος Α΄, Αθήνα, 1942) επισήμανε δύο απ’ τους κύριους στόχους του έργου: την αναπαράσταση των ηθών της εποχής και τη σάτιρα. Βέβαια ο Ροΐδης έχοντας ως πρόσχημα τη μελέτη των ηθών της μεσαιωνικής ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, δεν αναφέρεται μόνο στην εποχή που εκτυλίσσεται η ιστορία, αλλά σατιρίζει την σύγχρονή του πολιτική, κοινωνική και εκκλησιαστική πραγματικότητα. Ο Κώστας Στεργιόπουλος ("Το αφηγηματικό έργο του Ροΐδη", στο Περιδιαβάζοντας. Στο χώρο της παλιάς πεζογραφίας μας. Τόμος Β΄, Εκδόσεις, Κέδρος, Αθήνα, 1986, σ. 30) αναφέρει χαρακτηριστικά: "Η ιστορία της Ιωάννας, πέρα από την πρωτοτυπία και το παράδοξο του θέματος, πέρα και από τον πειρασμό του ίδιου του Ροΐδη να την αφηγηθεί και να σκανδαλίσει, γίνεται αφορμή τόσο για μια γενικότερη όσο και για μια ειδικότερη κοινωνική σάτιρα, καθώς ο συγγραφέας έντεχνα παραλληλίζει, πότε με έμμεσους υπαινιγμούς και πότε με τις παρομοιώσεις του, τα περιστατικά εκείνου του καιρού με περιστατικά της σύγχρονής του ζωής".
http://www.e-alexandria.gr/

Τώρα στη Θεσσαλονίκη (Θέατρο)
H Πάπισσα Ιωάννα του Εμμανουήλ Ροϊδη, σε διασκευή-σκηνοθεσία Αφρούλης Μπέρσου.
Η ιστορία της Πάπισσας Ιωάννας εκτυλίσσεται τον 9ο αιώνα. Είναι η ιστορία μιας νεαρής κοπέλας, η οποία, όταν έμεινε ορφανή, μεταμφιέστηκε σε άντρα, μπήκε σε μοναστήρι και από εκεί, ντυμένη καλόγερος, ακολούθησε έναν νεαρό μοναχό, τον Φρουμέντιο, ζώντας μαζί του για 7 χρόνια στο ίδιο κελί σε ένα μοναστήρι Βενεδικτίνων! Όμως επειδή κινδύνευαν να αποκαλυφθούν, έφυγαν από το μοναστήρι και ταξίδεψαν σε Γερμανία, Ελβετία, Γαλλία και Ελλάδα. Στην Αθήνα η Ιωάννα εγκατέλειψε τον εραστή της, μπήκε σε ένα πλοίο με προορισμό τη Ρώμη, όπου και κατάφερε, πάντα μεταμφιεσμένη σε μοναχό, να αναρριχηθεί μέχρι την κορυφή της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας και τον Παπικό θρόνο. Όμως η Ιωάννα σύναψε στη Ρώμη ερωτική σχέση με τον νεαρό Φλώρο που είχε σαν αποτέλεσμα μια εγκυμοσύνη. Έτσι κατά τη διάρκεια μιας μεγάλης λιτανείας το έκπληκτο πλήθος βλέπει το σεβαστό Πάπα Ιωάννη τον Η΄ να γεννά "άωρον και ημιθανές βρέφος" και να πεθαίνει μέσα στην οργή "του μαινόμενου όχλου, λακτοπατούντος, καταπτύοντος και ζητούντος να ρίψη εις τον Τίβεριν Πάπισσαν και παπίδιον".
Info: Μουσική διδασκαλία: Έφη Ράτσου, σκηνικά-κοστούμια: Ειρήνη Χριστοφορίδου,
φωτισμοί: Αλέξης Κοέν, επιμέλεια κίνησης: Χριστίνα Πρεφτίτση.
Παίζουν: Γιώργος Καψάλης, Μαρία Κοκορότσκου, Αναστάσης Μαυρομιχάλης, Αργυρώ Νουβάκη, Δάνης Πετρίδης, Νάντια Σπανού.
Στο Studio Νέμεση (Δελφών 176), από 24 Νοεμβρίου.
http://theatreviewer.blogspot.gr/

Pope Joan

Σκηνοθεσία : Σένκε Βόρτμαν

Σενάριο : Σένκε Βόρτμαν, Χάινριχ Χάντινγκ

Πρωταγωνιστούν : Γιοχάνα Βόκαλεκ, Ντέιβιντ Γουέναμ, Τζον Γκούντμαν, Ίαν Γκλεν, Νίκολας Γούντσον, Ανατόλε Τ'αουμπμαν, Λότε Φλακ, Έντγουαρντ Πίθερμπριτζ

Κατηγορία : Δράμα

Έτος παραγωγής : 2009

Χώρα παραγωγής : Γερμανία, Αγγλία, Ιταλία, Ισπανία

Χρώμα : Έγχρωμο

Γλώσσα : Αγγλικά

Διάρκεια : 149΄