«Επειδή δεν άντεχα να ζήσω φωναχτά»

Αν σταματήσω μια Καρδιά που πάει να σπάσει

Δεν ήρθα μάταια στη ζωή

Αν απαλύνω κάποιου την Οδύνη

Ή ηρεμήσω άλλου τον Πόνο

Ή βοηθήσω τον μισολιπόθυμο Κοκκινολαίμη

Να μπει ξανά μες στη Φωλιά

Δεν ήρθα μάταια στη ζωή.

Έμιλι Ντίκινσον

(Από τη Βικιπαίδεια) 

Η Έμιλι Ελίζαμπεθ Ντίκινσον ήταν Αμερικανίδα ποιήτρια του 19ου αιώνα (10 Δεκεμβρίου 1830-15 Μαΐου 1886). Αν και όχι τόσο διάσημη όσο ήταν εν ζωή, πλέον θεωρείται, μαζί με τον Ουώλτ Ουίτμαν, από τους πιο αναγνωρισμένους ποιητές και αντιπροσωπευτικούς Αμερικανούς ποιητές του 19ου αιώνα[1]. Πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής της μένοντας αποκλεισμένη στο σπίτι των γονιών της στο Άμχερστ και ολόκληρη η εργογραφία της παρέμεινε ανέκδοτη και κρυμμένη μέχρι και το θάνατό της. Εξαίρεση αποτέλεσαν μονάχα πέντε ποιήματα, από τα οποία τρία δημοσιεύτηκαν ανώνυμα και ένα εν αγνοία της ίδιας της ποιήτριας.

  Είναι απορίας άξιο πώς μέχρι τώρα δεν είχε κυκλοφορήσει μία ολοκληρωμένη μονογραφία για τη ζωή και το έργο της στα ελληνικά. Η ελληνική βιβλιογραφία για την Ντίκινσον, παρά τις κατά καιρούς μεταφράσεις ποιημάτων της, υπήρξε μέχρι τώρα ελλιπέστατη. Αυτή η παράλειψη σχεδόν απηχεί την υποτίμηση που είχε δεχτεί κάποτε η ποιήτρια στη γενέτειρά της. Κάλλιο αργά παρά ποτέ, όμως: οι εκδόσεις Gutenberg και η διακεκριμένη καθηγήτρια ποίησης στο τμήμα Αγγλικής Φιλολογίας του Παν. Αθηνών (και ποιήτρια η ίδια) Λιάνα Σακελλίου μας παραδίδουν τώρα ένα έργο που φιλοδοξεί να γίνει σημείο αναφοράς ή, ακόμα καλύτερα, αφορμή για ενίσχυση της ντικινσονιανής βιβλιογραφίας εν Ελλάδι.
  Η χορταστική έκδοση «Επειδή δεν άντεχα να ζήσω φωναχτά» περιλαμβάνει μία αναλυτική μελέτη της ζωής και του έργου της, μαζί με απόψεις άλλων μελετητών για την ίδια, καθώς και μία εξερεύνηση των πολλών αντιφάσεών της και της συμβολής της στην ποίηση. Και ο πλέον αμύητος στην Ντίκινσον θα εξοικειωθεί με το αινιγματικό αυτό πλάσμα μέσα από την καθαρή, ολόπλευρη ανάλυση της Σακελλίου.
  Ως προς τα ίδια τα ποιήματα, επιλέχθηκε ένα σχετικά μικρό μεν (60 ποιήματα), αλλά κατά δύναμιν αντιπροσωπευτικό δείγμα του πολυσχιδούς και εν πολλοίς αταξινόμητου έργου της Ντίκινσον. Αντιμέτωπες με την προβληματική πολυσημία της ποίησής της, η Σακελλίου και η συν-μεταφράστρια Άρτεμις Γρίβα είναι, εκ των πραγμάτων, καταδικασμένες σε μικρές «ήττες», όπως παραδέχεται η πρώτη στην εισαγωγή της. Η προσέγγιση των μεταφραστριών είναι βάδισμα σε τεντωμένο σχοινί: κοπιώδης, βασανιστική προσπάθεια αποκρυπτογράφησης των πιθανών νοημάτων των λέξεων, με ταυτόχρονη, ει δυνατόν, διατήρηση του ρυθμού. Προσπάθεια που αποβαίνει τελικά, στο σύνολό της, νικηφόρα.
  Αλλά το πραγματικό διαμάντι έρχεται στο τέλος: οι επιστολές της Ντίκινσον. Ποτέ δεν είχαν παρουσιαστεί τόσο πολλές και μάλιστα ακέραιες στη γλώσσα μας (με ωραία μετάφραση από τη Φρόσω Μαντά). Καλύπτοντας ένα ευρύτατο φάσμα της ζωής της (από τα 12 μέχρι τα 55), οι επιστολές, όπως υπογραμμίζει η Σακελλίου, είναι συγκοινωνούντα δοχεία με τα ποιήματα: αποκαλύπτουν πτυχές της ποίησής της, όπως και τα ποιήματα αντιστρόφως φωτίζουν σημεία των επιστολών της. Περιέχουν όλες τους εγκιβωτισμένα προσχέδια ποιημάτων και λυρικά ξεσπάσματα εξίσου θαυμάσια και συνταρακτικά όσο και η ποίησή της, που έζησε «ελεύθερη» έξω από τα δεσμά των επιστολών.

Βiblionet.


Προγενέστερες ελληνικές μεταφράσεις

• Ντίκινσον, μετάφραση Μελισσάνθη, Θεσσαλονίκη: Εγνατία 1980

• Φύση: Ποιήματα της Έμιλυ Ντίκινσον, Άννα Δασκαλοπούλου, Αθήνα: Ειδική Εκδοτική 1995

• Ποιήματα, Επιλογή - μετάφραση Αγγελική Σιδηρά, Αθήνα: Ερμείας 1996

• Επι-γράμματα, εισαγωγή, μετάφραση, σχόλια Κώστας Ιωάννου, Κορωπί: Κρωπία 2000

• Emily Dickinson: Η ποιήτρια των επομένων εποχών, επιλογή και μετάφραση ποιημάτων, πρόλογος και σχόλια Κώστας Ιωάννου, Κορωπί: Κρωπία 2000

• Ζωή: Ποιήματα, μετάφραση Άννα Δασκαλοπούλου, Αθήνα: Ζαχαρόπουλος 2003

• Το μέγα ύδωρ : Εικοσιεπτά ποιήματα, μετάφραση - πρόλογος Διονύσης Καψάλης, Αθήνα: Άγρα 2004

• 44 ποιήματα και 3 γράμματα, επιλογή - μετάφραση - σχολιασμός - επίμετρο Ερρίκος Σοφράς, Αθήνα: Ροδακιό 2005