Η διδακτική αυτή παρουσίαση- διδασκαλία του πλαγίου λόγου βασίζεται στα προσφιλή για τα παιδιά κωμικογραφήματα, «κόμικς». Τα κόμικς διακρίνονται για την πληροφορικότητα, τον διδακτισμό αλλά και τη χιουμοριστική τους διάσταση, στοιχεία που οδηγούν στη δημιουργία μιας διαφορετικής προσέγγισης στον τρόπο που οι μαθητές διαβάζουν και αποκωδικοποιούν αυτό το είδος των κειμένων. Συνήθως, εμείς οι εκπαιδευτικοί τα αποδοκιμάζουμε, θεωρώντας τα κατώτερης ποιότητας κείμενα, ωστόσο στον αντίποδα αυτής της αποδοκιμασίας προβάλλεται σήμερα η δυνατότητα συνειδητής και κριτικής ανάγνωσης των κειμένων αυτών από τα παιδιά και διεύρυνσης της ικανότητάς τους να τα επιλέγουν σωστά. Σημειώνεται επίσης, ο χρήσιμος ρόλος που μπορούν τα κόμικς να διαδραματίσουν στην καλλιέργεια ποικίλων μορφών επικοινωνιακού λόγου, όταν εντάσσονται με τον σκοπό αυτό στη διδακτική διαδικασία.
Στην 3η ενότητα του βιβλίου της νεοελληνικής γλώσσας της Γ΄Γυμνασίου η παρουσίαση του πλαγίου λόγου είναι εξαιρετικά λακωνική και η απουσία υλικού θεωρίας κι αναφοράς καθιστούν επιβεβλημένη την προεργασία και τον σχεδιασμού ενός ιδιαίτερου μαθήματος, ώστε να γίνει εύληπτο το γλωσσικό αυτό φαινόμενο αλλά και να καταστεί κατανοητό από το μαθητή ότι η μετατροπή του ευθέος σε πλάγιο λόγο και το αντίστροφο είναι μια σπουδαία δεξιότητα απαραίτητη σε διάφορες επικοινωνιακές περιστάσεις.
Η συγκεκριμένη διδασκαλία εδράζεται στις αρχές της επικοινωνιακής προσέγγισης της γλώσσας, καθώς έχει ως μονάδα ανάλυσης το κείμενο, οι κανόνες του συστήματος «ανακαλύπτονται» από τους ίδιους τους μαθητές μέσα από τη χρήση, αποσκοπεί στην απόκτηση συνειδητής γλωσσικής συμπεριφοράς και καλλιεργεί γλωσσικές και επικοινωνιακές δεξιότητες.
Η πηγή άντλησης των κωμικογραφημάτων είναι το Συντακτικό της αρχαίας ελληνικής σε κόμικς του Δάλκου και η σειρά Αστερίας 2, μέθοδος ελληνικής γλώσσας για παιδιά.
Η διδακτική διαδικασία
Χώρισα τους 20 μαθητές μου σε 5 ομάδες των τεσσάρων ατόμων και μοίρασα σε κάθε έναν χωριστά το πρώτο κωμικογράφημα μαζί με το φύλλο εργασίας 1. Προτού διαβάσουν το κόμικ έγινε μια συζήτηση που βασίστηκε στα ερωτήματα του φύλλου εργασίας 1. Τι είδους κείμενο είναι αυτό που σας δόθηκε; ποια είναι τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα αυτού του κειμενικού είδους; τι σημαίνει η λέξη κόμικ; ποια είναι η προέλευσή της;
Στη συνέχεια τους παρότρυνα να το διαβάσουν και να εντοπίσουν το βαθύτερο νόημά του κι ακολούθως να αφηγηθούν την ιστορία σε κάποιον που δεν την διάβασε, εφιστώντας την προσοχή τους στην απόδοση όχι μόνο των λόγων των προσώπων αλλά και των έμμεσων πληροφοριών, όπως είναι οι χειρονομίες, οι κινήσεις, η ένταση της φωνής. Μετά τη διανομή του φύλλου εργασίας 2 στο οποίο υπάρχει η πλαγιασμένη απόδοση της ιστορίας του κωμικογραφήματος επισημάναμε μαζί με τους μαθητές τις σχετικές τεχνικές της μεταφοράς από τον ευθύ στον πλάγιο λόγο και ειδικότερα τις αλλαγές σε εγκλίσεις, χρόνους, πρόσωπα, αντωνυμίες και επιρρήματα, την ποικιλία των ρημάτων εξάρτησης και την επιλογή των κατάλληλων συνδεσμικών στοιχείων, τον τρόπο παρουσίασης των εξωγλωσσικών και παραγλωσσικών στοιχείων. Αμέσως μετά-και σε προφορικό επίπεδο- τους ζήτησα να αφηγηθούν-ανά ομάδες- την ιστορία μεταθέτοντάς την όμως στο παρελθόν και προσέχοντας τις αλλαγές που θα απαιτηθούν. Για περαιτέρω εξάσκηση και εμπέδωση τούς πρότεινα ως δραστηριότητα την ομοειδή άσκηση από το τετράδιο εργασιών σελ. 31-32. Αυτό ήταν το πρώτο μέρος της διδακτικής δραστηριότητας από τον ευθύ στον πλάγιο λόγο και αφιέρωσα 2 διδακτικές ώρες για την υλοποίησή του.
Το δεύτερο μέρος, από τον πλάγιο λόγο στον ευθύ, ολοκληρώθηκε και αυτό σε 2 ώρες. Συγκεκριμένα, τούς έδωσα ένα κωμικογράφημα από το οποίο αφαίρεσα τους διαλόγους μέσα από τα «συννεφάκια» και το φύλλο εργασίας 3 με το οποίο τους κάλεσα με ομαδοσυνεργατικό τρόπο, αφού αξιοποιήσουν τον αφηγημένο διάλογο του φύλλου εργασίας, να συμπληρώσουν τα συννεφάκια με τον «αποκαταστημένο» διάλογο. Ως δραστηριότητα για εμπέδωση πρότεινα μια ανάλογη άσκηση από το βιβλίο του μαθητή σελ.55. Στην επόμενη ώρα διένειμα το φύλλο εργασίας4 με το οποίο οι μαθητές «ανακάλυψαν», αλλά και επιβεβαίωσαν τις τεχνικές εκείνες που καθιστούν την αφήγηση ενός διαλόγου πιο ακριβή, ελκυστική και ενδιαφέρουσα και διακρίναμε μαζί τα είδη του πλαγίου λόγου ανάλογα με τα ρήματα εξάρτησής του. Στο τέλος τούς πρότεινα ένα άλλο κωμικογράφημα και τους καθοδήγησα να μεταφέρουν το περιεχόμενο των λόγων των ηρώων στον πλάγιο λόγο, ακολουθώντας τις χρήσιμες πληροφορίες που οι ίδιοι είχαν συγκεντρώσει και επισημάνει.
Η διδασκαλία είχε ως επιστέγασμα την προβολή της ταινίας «τα παιδιά της χορωδίας» και τη διανομή φύλλου εργασίας με το οποίο οι μαθητές κλήθηκαν να αφηγηθούν το περιεχόμενό της. Με τη συγκεκριμένη δραστηριότητα οι μαθητές αντιλήφθηκαν τις περιστάσεις στις οποίες απαιτείται η χρήση του πλαγίου λόγου. Μάλιστα, μετά το τέλος της προβολής έγινε και μια συζήτηση μ’αυτό το θέμα και κάποιοι προσφέρθηκαν να κάνουν το ίδιο για κείμενα από την εφημερίδα ή το διαδίκτυο, καθώς και για τη στιχομυθία Ελένης-Μενελάου ή τέλος για κάποιο περιστατικό από την καθημερινότητά τους.
Επιλογικά, η διδασκαλία αυτή φάνηκε να συναρπάζει τους μαθητές. Η ανταπόκριση ακόμη και των «αδύναμων» με εξέπληξε κι όσο για το χιούμορ που απέπνεαν τα κωμικογραφήματα, μπορώ να διαβεβαιώσω ότι δημιούργησε ευχάριστη ατμόσφαιρα στην τάξη, χάρη σ΄αυτό οι μαθητές συγκεντρώθηκαν ευκολότερα στη διδασκαλία και άρα έμαθαν και ευκολότερα. Ειδικότερα, το χιούμορ κατέστησε το μάθημα λιγότερο «απειλητικό» για τους αδύναμους μαθητές, και όσον αφορά στην πειθαρχία, νομίζω ότι τελικά το χιούμορ βοηθά τον διδάσκοντα στην επιβολή της πειθαρχίας, καθώς λειτουργεί ως μηχανισμός εκτόνωσης της έντασης των μαθητών.
Ας βάλουμε λοιπόν το χιούμορ στις σχολικές αίθουσες…
Στην 3η ενότητα του βιβλίου της νεοελληνικής γλώσσας της Γ΄Γυμνασίου η παρουσίαση του πλαγίου λόγου είναι εξαιρετικά λακωνική και η απουσία υλικού θεωρίας κι αναφοράς καθιστούν επιβεβλημένη την προεργασία και τον σχεδιασμού ενός ιδιαίτερου μαθήματος, ώστε να γίνει εύληπτο το γλωσσικό αυτό φαινόμενο αλλά και να καταστεί κατανοητό από το μαθητή ότι η μετατροπή του ευθέος σε πλάγιο λόγο και το αντίστροφο είναι μια σπουδαία δεξιότητα απαραίτητη σε διάφορες επικοινωνιακές περιστάσεις.
Η συγκεκριμένη διδασκαλία εδράζεται στις αρχές της επικοινωνιακής προσέγγισης της γλώσσας, καθώς έχει ως μονάδα ανάλυσης το κείμενο, οι κανόνες του συστήματος «ανακαλύπτονται» από τους ίδιους τους μαθητές μέσα από τη χρήση, αποσκοπεί στην απόκτηση συνειδητής γλωσσικής συμπεριφοράς και καλλιεργεί γλωσσικές και επικοινωνιακές δεξιότητες.
Η πηγή άντλησης των κωμικογραφημάτων είναι το Συντακτικό της αρχαίας ελληνικής σε κόμικς του Δάλκου και η σειρά Αστερίας 2, μέθοδος ελληνικής γλώσσας για παιδιά.
Η διδακτική διαδικασία
Χώρισα τους 20 μαθητές μου σε 5 ομάδες των τεσσάρων ατόμων και μοίρασα σε κάθε έναν χωριστά το πρώτο κωμικογράφημα μαζί με το φύλλο εργασίας 1. Προτού διαβάσουν το κόμικ έγινε μια συζήτηση που βασίστηκε στα ερωτήματα του φύλλου εργασίας 1. Τι είδους κείμενο είναι αυτό που σας δόθηκε; ποια είναι τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα αυτού του κειμενικού είδους; τι σημαίνει η λέξη κόμικ; ποια είναι η προέλευσή της;
Στη συνέχεια τους παρότρυνα να το διαβάσουν και να εντοπίσουν το βαθύτερο νόημά του κι ακολούθως να αφηγηθούν την ιστορία σε κάποιον που δεν την διάβασε, εφιστώντας την προσοχή τους στην απόδοση όχι μόνο των λόγων των προσώπων αλλά και των έμμεσων πληροφοριών, όπως είναι οι χειρονομίες, οι κινήσεις, η ένταση της φωνής. Μετά τη διανομή του φύλλου εργασίας 2 στο οποίο υπάρχει η πλαγιασμένη απόδοση της ιστορίας του κωμικογραφήματος επισημάναμε μαζί με τους μαθητές τις σχετικές τεχνικές της μεταφοράς από τον ευθύ στον πλάγιο λόγο και ειδικότερα τις αλλαγές σε εγκλίσεις, χρόνους, πρόσωπα, αντωνυμίες και επιρρήματα, την ποικιλία των ρημάτων εξάρτησης και την επιλογή των κατάλληλων συνδεσμικών στοιχείων, τον τρόπο παρουσίασης των εξωγλωσσικών και παραγλωσσικών στοιχείων. Αμέσως μετά-και σε προφορικό επίπεδο- τους ζήτησα να αφηγηθούν-ανά ομάδες- την ιστορία μεταθέτοντάς την όμως στο παρελθόν και προσέχοντας τις αλλαγές που θα απαιτηθούν. Για περαιτέρω εξάσκηση και εμπέδωση τούς πρότεινα ως δραστηριότητα την ομοειδή άσκηση από το τετράδιο εργασιών σελ. 31-32. Αυτό ήταν το πρώτο μέρος της διδακτικής δραστηριότητας από τον ευθύ στον πλάγιο λόγο και αφιέρωσα 2 διδακτικές ώρες για την υλοποίησή του.
Το δεύτερο μέρος, από τον πλάγιο λόγο στον ευθύ, ολοκληρώθηκε και αυτό σε 2 ώρες. Συγκεκριμένα, τούς έδωσα ένα κωμικογράφημα από το οποίο αφαίρεσα τους διαλόγους μέσα από τα «συννεφάκια» και το φύλλο εργασίας 3 με το οποίο τους κάλεσα με ομαδοσυνεργατικό τρόπο, αφού αξιοποιήσουν τον αφηγημένο διάλογο του φύλλου εργασίας, να συμπληρώσουν τα συννεφάκια με τον «αποκαταστημένο» διάλογο. Ως δραστηριότητα για εμπέδωση πρότεινα μια ανάλογη άσκηση από το βιβλίο του μαθητή σελ.55. Στην επόμενη ώρα διένειμα το φύλλο εργασίας4 με το οποίο οι μαθητές «ανακάλυψαν», αλλά και επιβεβαίωσαν τις τεχνικές εκείνες που καθιστούν την αφήγηση ενός διαλόγου πιο ακριβή, ελκυστική και ενδιαφέρουσα και διακρίναμε μαζί τα είδη του πλαγίου λόγου ανάλογα με τα ρήματα εξάρτησής του. Στο τέλος τούς πρότεινα ένα άλλο κωμικογράφημα και τους καθοδήγησα να μεταφέρουν το περιεχόμενο των λόγων των ηρώων στον πλάγιο λόγο, ακολουθώντας τις χρήσιμες πληροφορίες που οι ίδιοι είχαν συγκεντρώσει και επισημάνει.
Η διδασκαλία είχε ως επιστέγασμα την προβολή της ταινίας «τα παιδιά της χορωδίας» και τη διανομή φύλλου εργασίας με το οποίο οι μαθητές κλήθηκαν να αφηγηθούν το περιεχόμενό της. Με τη συγκεκριμένη δραστηριότητα οι μαθητές αντιλήφθηκαν τις περιστάσεις στις οποίες απαιτείται η χρήση του πλαγίου λόγου. Μάλιστα, μετά το τέλος της προβολής έγινε και μια συζήτηση μ’αυτό το θέμα και κάποιοι προσφέρθηκαν να κάνουν το ίδιο για κείμενα από την εφημερίδα ή το διαδίκτυο, καθώς και για τη στιχομυθία Ελένης-Μενελάου ή τέλος για κάποιο περιστατικό από την καθημερινότητά τους.
Επιλογικά, η διδασκαλία αυτή φάνηκε να συναρπάζει τους μαθητές. Η ανταπόκριση ακόμη και των «αδύναμων» με εξέπληξε κι όσο για το χιούμορ που απέπνεαν τα κωμικογραφήματα, μπορώ να διαβεβαιώσω ότι δημιούργησε ευχάριστη ατμόσφαιρα στην τάξη, χάρη σ΄αυτό οι μαθητές συγκεντρώθηκαν ευκολότερα στη διδασκαλία και άρα έμαθαν και ευκολότερα. Ειδικότερα, το χιούμορ κατέστησε το μάθημα λιγότερο «απειλητικό» για τους αδύναμους μαθητές, και όσον αφορά στην πειθαρχία, νομίζω ότι τελικά το χιούμορ βοηθά τον διδάσκοντα στην επιβολή της πειθαρχίας, καθώς λειτουργεί ως μηχανισμός εκτόνωσης της έντασης των μαθητών.
Ας βάλουμε λοιπόν το χιούμορ στις σχολικές αίθουσες…
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου